گزارش
امیر میانه‌رو
چگونه تضعیف دوبی چهره منطقه‌ای و جهانی امارات را تغییر داد؟
سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار
آن روی دیگر امارات؛ چهرهای که بیشتر با مفاهیمی همچون توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود تا نیروهای شبه‌نظامی و دخالت‌های امنیتی در منطقه. محمد بن راشد 69ساله، امیر دوبی، نماد چهرهای از امارات به شمار می‌آید که طی سال‌های گذشته به‌تدریج به حاشیه رفته است. نام او یادآور حرص بی‌پایان برای توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌های منطقه‌ای و جهانی، به هر قیمتی در امارات است؛ رویکردی که نتایج سیاست ویژه خود را به همراه داشت، از روابط با ایران گرفته تا عربستان سعودی، قطر و... حالا اما چند سالی است که خاورمیانه و جهان با چهره دیگری از امارات آشنا شده؛ کشوری تمامیت‌خواه، مداخله‌گر در امور دیگران و حامی تمامی جنگ‌ها و بحران‌های امنیتی-نظامی به‌دلیل سرمایه‌گذاری گسترده در صنایع تسلیحاتی و جاسوسی! این رویکرد هم البته نتایج سیاسی و اقتصادی خاص خود را برای امارات به‌دنبال داشته است؛ از بحران با همسایگان (مخصوصا ایران و قطر)، تا نزدیکی بی‌سابقه این کشور به اسرائیل و البته آغاز روند فرار سرمـایـه‌گـذاری‌هـای خارجی؛ رویکردی که مهم‌ترین نماد آن، محمد بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی به شمار می‌رود.
امیر جوان در سودای توسعه دوبی
شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، سال 1949در منطقه الشندغه دوبی متولد شد؛ با توجه به موقعیت حکومتی و اشرافی خانواده‌اش، تحصیلات ابتدایی را در محیط خانگی و توسط مربیان خصوصی فرا گرفت و بعد از آن، تحصیلات تکمیلی خود را تا اخذ مدرک دیپلم در مراکز آموزشی دوبی ادامه داد. امیر جوان در 18سالگی برای آموختن زبان انگلیسی به مدرسه زبان کمبریج در لندن اعزام شد و بعد از تکمیل این آموزش‌ها، دوره‌ای 6ماهه را در دانشکده افسری مونز انگلیس پشت سر گذاشت.
مسیر سیاسی-دولتی زندگی محمد بن راشد از 20سالگی و بعد از بازگشت از انگلیس شروع شد؛ او در همان سال به‌عنوان رئیس پلیس دوبی آغاز به‌کار کرد و تنها 3سال بعد، یعنی در 23سالگی به عنوان وزیر دفاع نخستین حکومت اتحادی امارات برگزیده شد. محمد طی این سال‌ها در بسیاری از پروژه‌های زیرساختی امارات مدرن نقش ایفا کرد؛ از توسعه میادین نفتی تا تاسیس فرودگاه بزرگ دوبی. به این ترتیب در سال 1995(46سالگی) به‌عنوان ولیعهد دوبی منصوب شد تا با مرگ برادر بزرگ‌ترش، شیخ مکتوم بن راشد آل مکتوم در سال 2006، ریاست وی بر امارت دوبی رسما آغاز شود.
محمد بن راشد طی تمام این سال‌ها، مخصوصا از زمان آغاز ولیعهدی، نقش ویژه‌ای در تحول دوبی از امارتی بیابانی به قطبی گردشگری در خلیج‌فارس و منطقه خاورمیانه داشت. طرح موسوم به چشم‌انداز گردشگری دوبی طی همین سال‌ها طراحی و زیرنظر وی، گام به گام اجرا شد. از ایجاد زیرساخت‌های دولت الکترونیک گرفته تا سنگ بنای متروی دوبی و از همه مهم‌تر، جذب گسترده سرمایه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی.
اختلاف بر سر ایران و قطر
اگرچه امیر دوبی بیشتر در قامت چهرهای اقتصادی شناخته می‌شود، اما معدود مواضع سیاسی وی، تفاوت چشمگیر او با حاکمان ابوظبی را نشان می‌دهد؛ حاکمانی که طی سال‌های گذشته به قدرت بی‌سابقه‌ای در داخل امارات و حتی منطقه دست یافته‌اند. مهم‌ترین دوگانه سیاسی میان دوبی و ابوظبی به ایران و تعامل اقتصادی با این کشور بازمی‌گردد. شیخ محمد بن راشد، بارها در مصاحبه با رسانه‌های بین‌المللی از ضرورت لغو تحریم‌ها علیه ایران گفته است. برای مثال او در مصاحبه با نیویورک‌تایمز گفت: تصور می‌کنم دولت ایران در ادعای خود مبنی بر مسالمت‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای خود صادق است و بر این اساس، تحریم‌ها را اشتباه می‌دانم. با لغو تحریم‌ها علیه ایران همه ما سود خواهیم کرد.
بخش دیگری از دوگانگی‌ها که البته به‌دلیل حساسیت شدید آن در امارات، کمتر رسانه‌ای شده مربوط به قطر است. امیر دوبی تا به حال به شکل رسمی با محاصره قطر مخالفتی نکرده اما تأکید او بر ضرورت تعامل اقتصادی با همسایگان و ارسال پیام‌های مختلف به سران دوحه در مناسبت‌های متعدد، موضع متفاوت وی در این پرونده را نشان می‌دهد. این در حالی است که شبکه الجزیره سال قبل مدعی شد شیخ محمد بن راشد به‌دلیل نقش بسیار منفی محاصره قطر بر وضعیت سرمایه‌گذاری‌های خارجی در امارات از سیاست‌های محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی شکایت کرده است.
علاوه بر این‌ها، محمد بن راشد از مخالفان ریاست‌جمهوری عبدالفتاح سیسی در مصر، به‌عنوان یک نظامی به شمار می‌آید؛ ژنرالی که با حمایت قاطعانه ابوظبی به قدرت رسید. اگرچه مرور این نقاط اختلافی نباید اتفاق نظر بنیادین امیر دوبی با چشم‌انداز کلان ابوظبی برای خاورمیانه را از چشم ما دور نگاه دارد، چرا که شیخ محمد بن راشد، از مهم‌ترین چهره‌هایی است که روابط گسترده اقتصادی میان رژیم صهیونیستی و امارات را پایه‌گذاری کرد. از سوی دیگر، او نیز همسو با حکام ابوظبی، از مخالفان قدرت‌گیری نیروهای اسلامگرا و اخوان المسلمین در کشورهای منطقه به‌حساب می‌آید. با این حال، اولویت توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری بر رویکردهای سیاسی-امنیتی باعث شده در برخی پرونده‌ها، اختلافاتی میان دوبی و ابوظبی ایجاد شود. اگرچه تمام این دوگانگی‌ها درپی آغاز بحران اقتصادی دوبی و استقراض عمده این امارت از ابوظبی برای عبور از بحران در سال 2009تا حد زیادی به حاشیه رفت، چرا که توازن موجود در 7امارت را تا حد زیادی به نفع ابوظبی تغییر داد. این در حالی است که براساس قانون اتحادیه، قوای نظامی، امنیتی و همچنین دستگاه دیپلماسی امارات در اختیار امارت ابوظبی است.
فرار جنجالی
نام امیر دوبی و خانواده‌اش این روزها در صدر اخبار رسانه‌های جهانی قرار دارد؛ اگرچه نه به شکلی که مطلوب شیخ راشد باشد. انتشار خبر فرار همسر امیر دوبی و پناهندگی او به آلمان و سپس انگلیس، بمب خبری بوده که طی 4روز گذشته بسیاری از رسانه‌ها را درگیر خود کرده است. شاهزاده هیا بنت‌الحسین، خواهر پادشاه اردن و ششمین همسر شیخ محمد بن‌راشد، چندی پیش به همراه 2 فرزند خود و 31میلیون پوند، امارات را به مقصد اروپا ترک کرده است. این در حالی است که دختر امیر دوبی نیز کمتر از یک سال قبل در اقدامی مشابه کشورش را ترک کرده بود. همزمانی این اخبار با غیبت شیخ محمد بن‌راشد از مانور نظامی مشترک امارات و اردن نیز بر شدت این اخبار و گزارش‌های غیررسمی افزود. اگرچه برخی منابع معتقدند رد پای ابوظبی در این حادثه که ضربه سختی به اعتبار شیخ محمد بن راشد وارد کرده دیده می‌شود، اما تاکنون هیچ گزارش رسمی در این زمینه منتشر نشده است. پایگاه اینترنتی دیلی استار مدعی شده امیر دوبی صرفا خواهان بازگرداندن 2 فرزند خود از انگلیس است و برای بازگشت شاهزاده هیا اصراری ندارد.
در همینه زمینه :
