منابع
رواناب‌هایی که هدر نرفت
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای: در جریان بارش‌های سیل‌آسای امسال، 5/3 میلیون متر مکعب آب چاله‌های استان ذخیره شد
اقدامات بهنگام برخی دستگاه‌های مسئول از جمله شرکت آب منطقه‌ای استان البرز در اوج بارش سیلابی بهار امسال را باید اقدامی ستودنی و مبتکرانه دانست؛ برنامه‌ای که اکنون به نقشه راه برای نجات سفره‌های زیرزمینی استان و کشور تبدیل شده است.
به گزارش ایرنا، بارش‌های خوب سال زراعی جاری مرهمی بر زخم‌های عمیق حدود 3 دهه کم‌بارشی و خشکسالی کشور و استان البرز به شمار می‌رود؛ نزولاتی که اگر چه به یکباره سیل به راه انداخت اما بسیاری از تالاب‌ها و رودخانه‌ها را احیا کرد.
در این میان زخم سفره‌های زیرزمینی کشور و استان البرز آنچنان عمیق و دردناک است که به این سادگی قابل التیام و درمان نیست.
از دیگر سو سیل ویرانگر نوروز و بهار ۹۸ اگرچه همه دستگاه‌های اداری و اجرایی کشور را درگیر مهار و امدادرسانی کرد، اما برخی دستگاه‌های اجرایی از جمله شرکت آب منطقه‌ای البرز در کنار امداد و نجات مردم، حرکتی جهادگونه در امتداد رسالت خویش آغاز کردند و به عبارتی بارش‌های سیلابی را به فرصتی برای نجات سفره‌ها تبدیل کردند و تجربه جدیدی را پیش روی همگان قرار دادند.
حرکت از آنجا شروع شد که رودخانه کردان شهرستان ساوجبلاغ استان طغیان کرد؛ سیلابی که می‌توانست بسیاری از مناطق شهری و روستایی را تخریب کند، اما دستگاه‌های اجرایی با حمایت استانداری البرز، فرمانداری ساوجبلاغ و شرکت آب منطقه‌ای البرز، سیلاب‌ها را به سمت شن‌چاله‌های مخروبه و فعال سرازیر کرد.
میلیون‌ها متر مکعب آب به سفره‌های زیرزمینی البرز در دشت‌های ساوجبلاغ و نظرآباد تزریق شد؛ اقدامی که اگر چه برای سیراب کردن زیر زمین کافی نبود اما شروع یک برنامه علمی و عملی که بسیاری از کارشناسان و دغدغه‌مندان انتظار آن را می‌کشیدند، کلید زد.
دشت‌های ساوجبلاغ و نظرآباد سال‌ها بود که به اندازه بهار امسال رنگ آب را به خود ندیده بودند و حتی تالاب ۱۰ هزار هکتاری صالحیه نظرآباد هم به جمع دشت‌های خشکیده کشور پیوست، اما نزول رحمت الهی در بهار ۹۸ حیات و نشاط دوباره به این مناطق بازگرداند.
در این میان آنچه باید حافظ آب و خاک در برابر خشکیدگی و کم‌بارشی باشد، دستگاه‌های اجرایی و متولی از جمله سازمان‌های آب، جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و حفاظت محیط‌زیست در کنار عزم همگانی است تا بتوان کشور را از مرحله خشکسالی به سبزینگی گذشته بازگرداند.
اگرچه خشکسالی و کم‌بارشی در قباله تاریخی ایران ثبت و ضبط شده و پدیده تغییر اقلیم مزید برعلت است اما این عزم و تفکر خلاقانه مردمان سختکوش این سرزمین است که می‌تواند اراضی، کوه‌ها و دشت‌ها را در وقت بحران محفوظ بدارد.
تجربه زیانبار ریزگرد و گرد وغبار چند سالی است که منطقه را به ستوه آورده و از طبیعت گرفته تا حیات انسانی، جانوری و گیاهی را تحت تأثیر قرار داده است.
با این حال تنها با حرکت علمی، خرد جمعی و عزم همگانی می‌توان کنش‌های طبیعت مانند خشکسالی، سیل و سایر موارد را مدیریت کرد.
اکنون چند ماهی است که طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای استان البرز با محور ذخیرهسازی و تقویت سفره‌های زیرزمینی آغاز شده که می‌تواند راهکاری مؤثر و نسخه‌ای نجاتبخش برای کل کشور باشد.
ویژگی‌های طرح
طرح تغذیه آبخوان هشتگرد همان‌طور که در بالا اشاره شد در ماه‌های اخیر آغاز شده است؛ طرحی که در مرحله نخست توانست از سیل مخرب بکاهد و به تقویت سفره‌های خالی زیرزمینی کمک کند.
آنطور که کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای البرز می‌گویند، گستره طرح وسیع بوده و در ابعاد مختلف پیگیری و با جدیت استمرار می‌یابد.
عزم شرکت آب منطقه‌ای البرز برای توسعه و گسترش این طرح آنچنان جزم است که بخش عمده فعالیت‌های خود را بر تکمیل حلقه‌های آن معطوف داشته است.
در تشریح جزئیات طرح، احداث سد، مخازن ذخیره رواناب‌ها و ایجاد رگه‌های تزریقاتی آب برای سفره‌های زیرزمینی استان البرز پیش‌بینی شده است.
معاون طرح توسعه شرکت آب منطقه‌ای البرز گفت: در طرح تغذیه آبخوان هشتگرد تأمین منابع آب کشاورزی، صنعتی، آشامیدنی و تقویت سفره‌های زیرزمینی دیده شده است.
«علی مظفریان» ادامه داد: ابعاد این طرح ۲۵ کیلومتر در ۲۵ کیلومتر بوده که رگه حیاتی منطقه به شمار می‌رود و در این طرح از طریق نفوذی که آب به داخل آبخوان می‌کند بقیه سال هم می‌توان از آب استفاده کرد.
وی عنوان کرد: اگرچه در سال زراعی جاری بارندگی‌های فراوانی داشتیم، اما حدود ۲ هفته است که آب انباشته‌شده در دشت‌های ساوجبلاغ خشک شده است و این نشان می‌دهد که باید آب‌ها را به سفره‌های زیرزمینی انتقال داد تا عمل تبخیر کمتر شود.
وی ادامه داد: برهمین اساس عملیات تغذیه مصنوعی سفره‌ها را آغاز کرده‌ایم و این عملیات برای استفاده از سیلاب‌های فصلی منطقه است. مظفریان اظهار کرد: سازه‌هایی مانند حوضچه‌ها و استخر احداث یا پیش‌بینی شده تا بتوان آب‌های سطحی را به سمت زیر زمین هدایت کرد.
وی ادامه داد: این حوضچه‌ها برای کم کردن حجم و سرعت آب و بالا بردن سطح نفوذپذیری زمین است و تلاش بر این است که تا پایان سال از مجموع 5 حوضچه در دست احداث، 3 حوضچه به بهره‌برداری برسد.
وی ادامه داد: هرکدام از حوضچه‌ها در هر مرحله بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار متر مکعب حجم آب در داخل خودشان نگهداری می‌کنند و حدود یک روز طول می‌کشد که این حجم آب به داخل زمین نفوذ پیدا کند.
معاون شرکت آب منطقه‌ای البرز گفت: ظرفیت نفوذپذیری این حوضچه‌ها حدود ۱۲ میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده است.
وی بیان کرد: حفاری چاه برای ذخیرهسازی ۵۰۰ هزار متر مکعب آب از طرح‌های در دست اقدام است.
معاون طرح توسعه شرکت آب منطقه‌ای البرز گفت: در اجرای طرح تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد از معادن و شن‌چاله‌های شهرستان ساوجبلاغ برای ذخیره سیلاب‌ها استفاده خواهد شد.
وی افزود: در زمان بارش‌های سیلابی بخشی از آب به سفره‌های زیرزمینی و بخشی به داخل رودخانه‌ها هدایت می‌شود که در ابعاد مختلف جریان آب کنترل خواهد شد.
احداث سد هرجاب در البرز
معاون شرکت آب منطقه‌ای استان البرز گفت: در اجرای طرح تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد، احداث یک سد موسوم به هرجاب در منطقه سرخاب ساوجبلاغ پیش‌بینی شده است.
وی ادامه داد: ساماندهی رودخانه عباس‌آباد ساوجبلاغ از دیگر اقدامات بوده که در حال انجام است.
مظفریان گفت: اکنون سد هرجاب مراحل مطالعاتی خود را در منطقه سرخاب ساوجبلاغ می‌گذراند که حدود ۵۰ میلیارد ریال هزینه در بردارد، ضمن آن‌که ۱۵۰ میلیارد ریال اعتبار برای سازه تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد پیش‌بینی شده است.
وی به وضعیت تالاب صالحیه اشاره کرد و گفت: این تالاب از محل رودخانه کردان و منابع آبی استان قزوین تغذیه می‌شود که اجرای طرح تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد به ثبات آبی این تالاب کمک خواهد کرد.
با این اوصاف اگر طرح ذخیرهسازی مصنوعی سفره‌های زیرزمینی در سراسر کشور دنبال شود، به طور قطع شاهد تحولاتی شگرف در زمینه ذخیرهسازی آب خواهیم بود.
همچنین با همکاری دستگاه‌های مسئول مانند سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در اجرای طرح‌های آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط‌زیست و در مجموع وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو در کنترل آب‌ها، می‌توان به تقویت سفره‌های زیرزمینی، حفظ پوشش گیاهی، جلوگیری از آثار مخرب سیل، پیشگیری از تخریب خاک و هدررفت آب در کشور امیدوار بود.
در این میان سپردن بخش عمده فعالیت‌ها به جوامع محلی و مردم علاوه بر تسریع در انجام پروژه‌ها در ایجاد اشتغال و افزایش مشارکت‌پذیری مردم موثر خواهد بود
تدبیر در مدیریت بحران
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز با اشاره به بارش‌های نوروز امسال استان البرز و طغیان برخی رودخانه‌های استان گفت: با تدبیر مدیریت بحران استان از هدررفت آب جلوگیری شد.
«داود نجفیان» اظهار کرد: طرح مدیریت سیلاب در رودخانه کردان شهرستان ساوجبلاغ و هدایت آن به سوی شن‌چاله‌های این منطقه با موفقیت انجام شد.
وی ادامه داد: همزمان با بارش‌های سیل‌آسا که در استان البرز رخ داد، حدود 5/3 میلیون متر مکعب آب در شن‌چاله‌های استان هدایت و ذخیرهسازی شد.
این مسئول با اشاره به این‌که میزان دبی آب رودخانه‌های کرج و کردان بی‌سابقه بوده است، خاطرنشان کرد: ذخیرهسازی این میزان بارش با همکاری سازمان صنعت، معدن و تجارت و معدن‌داران استان به‌خوبی صورت گرفت.
نجفیان اظهار کرد: اگر این اقدام صورت نمی‌گرفت، آب رودخانه کردان به سمت شهرهای اطراف سرازیر می‌شد که بسیار خطرناک بود، اما با به‌کارگیری ماشین‌آلات، تجهیزات و نیروی انسانی مجرای اصلی رودخانه مسدود شده و هدایت آب‌ها به سمت شن‌چاله‌ها انجام شد.
وی بیان کرد: بر همین اساس ذخیرهسازی آب‌های سطحی استان البرز را در برنامه کاری قرار داده‌ایم.