پایان سلطان مبلمان جهان

محمد اشرفی

نام اینگوار کامپراد در سال2004 وقتی نشریه سوئدی Veckans Affarer اعلام کرد وی با پشت‌سرگذاشتن بیل گیتس به ثروتمندترین مرد جهان تبدیل شده است، در صدر اخبار رسانه‌های جهانی قرار گرفت. البته به دلیل مسائل مرتبط با بنیاد خیریه INGKA که توسط اینگوار کامپراد در لاهه هلند تأسیس شد و پس از چندی مالکیت ایکیا به آن انتقال یافت، اختلافاتی در مورد میزان ثروت شخصی کامپراد وجود دارد اما آنچه بیش از میزان ثروت کامپراد اهمیت دارد، شرکتی‌است که وی در دوران نوجوانی خود آن را پایه‌گذاری کرد و اکنون بزرگ‌ترین شرکت صنعت مبلمان جهان به شمار می‌رود؛ شرکتی که همواره از آن به‌عنوان یکی از موفق‌ترین شرکت‌های سهامی خاص جهان یاد می‌شود.

اینگوار کامپراد؛ کارآفرین مادرزاد

اینگوار کامپراد در سنین کودکی متوجه شد که می‌تواند با فروختن اقلام مختلف به دیگران با قیمتی منصفانه، سود مناسبی کسب کند. او کار خود را با خرید عمده بسته‌های کبریت از استکهلم و فروش آنها به همسایه‌ها شروع کرد. وی سپس با سودهایی که از خریدوفروش کبریت به دست آورده بود، کسب‌وکارش را به اقلام دیگری مانند ماهی، تخم سبزیجات، تزئینات درخت کریسمس، مداد و خودکار گسترش داد تا اینکه در 17سالگی ایکیا را تأسیس کرد.

تولد ایکیا

کامپراد، شرکت ایکیا را در سال1943 یعنی در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم تأسیس کرد. کار شرکت ایکیا فروش پستی کالاهای مختلف بود؛ کالاهایی مانند کیف پول، ساعت، جواهرات، جوراب و... . چندی بعد کسب‌وکار کامپراد توسعه یافت و منابع مالی لازم را برای انجام تبلیغات از طریق روزنامه‌‌های محلی فراهم کرد. کامپراد سپس یک خودروی مخصوص حمل شیر اجاره کرد تا از آن برای تحویل سریع‌تر کالاهایش به مشتریان استفاده کند.

تمرکز بر مبلمان

در سال1947 کامپراد، مبلمان را نیز به حوزه فعالیت‌های شرکت تازه‌تأسیس خود اضافه کرد. استفاده از ظرفیت‌های تولیدکنندگان محلی مبلمان باعث شد که هزینه‌ها برای ایکیا کمتر شود و کامپراد سود خوبی از فروش مبلمان به دست بیاورد. موفقیت ایکیا در فروش مبلمان بالاخره در سال1951 کامپراد را بر آن داشت که سایر کالاها را از دستور کار شرکت خارج کند و تنها بر صنعت مبلمان متمرکز شود. در سال1953 ایکیا اولین نمایشگاه مبلمان خود را افتتاح کرد. در آن زمان ایکیا درگیر یک رقابت قیمتی شدید با رقبای خود بود و چاره‌ای جز ایجاد یک مزیت رقابتی نداشت. با افتتاح نمایشگاه مبلمان ایکیا، مشتریان می‌توانستند قبل از خرید، مبلمان مورد نظر خود را ببینند، لمس کنند و از کیفیت آن مطمئن شوند.

تسخیر بازارهای خارجی

ایکیا پس از آنکه توانست جایگاه خود را در سوئد تثبیت کند، در صدد ورود به بازارهای خارجی برآمد. در همین راستا در سال1963 اولین فروشگاه خارجی ایکیا در شهر اسلو ـ پایتخت نروژ ـ افتتاح شد. فعالیت ایکیا در خارج از سوئد تا یک دهه تنها به دیگر کشورهای منطقه اسکاندیناوی محدود بود اما در سال1973 اولین فروشگاه خود را در سوئیس افتتاح کرد و پس از آن فروشگاه‌های ایکیا یکی پس از دیگری در آلمان، هلند، فرانسه، آمریکا و... افتتاح شد. در سال2000 مدیران ایکیا به‌خوبی اهمیت اینترنت را در قرن جدید درک کرده و فروش اینترنتی محصولات خود را در سوئد و دانمارک آغاز کردند. از آن زمان به بعد فروشگاه‌های ایکیا در سایر کشورها نیز تدریجا به فروش اینترنتی روی آوردند.

فلسفه ایکیا: طراحی خوب، کارکرد خوب، کیفیت خوب، قیمت ارزان

دلیل موفقیت‌های بزرگ ایکیا را باید در فلسفه‌ای که کامپراد از همان ابتدا برای این شرکت تعریف کرده بود، جست‌وجو کرد. ایکیا تنها از قابلیت‌های طراحان اختصاصی خود که در استخدام شرکت هستند بهره می‌گیرد؛ طراحانی که جوایز متعددی در طول این سال‌ها کسب کرده‌اند. کامپراد معتقد بود دلیل وجودی ایکیا تنها این نیست که زندگی افراد را بهتر کند بلکه این شرکت به دنبال آن است که خود افراد را نیز بهبود ببخشد. ماهیت سلف‌سرویس و قابلیت مونتاژ مبلمان ایکیا نه‌تنها باعث کاهش هزینه‌های مشتریان می‌شود بلکه فرصت مناسبی برای خودکفایی و تقویت مهارت‌های آنان به شمار می‌رود. این رویکرد در تبلیغات و کاتالوگ‌های محصولات ایکیا کاملا مشهود است.

مقاومت در برابر عرضه عمومی سهام شرکت

شرکت ایکیا با وجود گذشت بیش از 7دهه از فعالیتش، همچنان یک شرکت سهام خاص باقی مانده است. اینگوار کامپراد همواره در برابر فشارهای موجود برای عرضه عمومی سهام ایکیا مقاومت می‌کرد؛ زیرا نگران بود که تبدیل ایکیا به یک شرکت سهامی عام و واگذاری اختیارات به سهامداران متعدد باعث کندی فرآیند تصمیم‌گیری در شرکت شود؛ اتفاقی که می‌تواند سرعت رشد ایکیا را کم کند.

خسیس یا ساده‌زیست و صرفه‌جو؟

کامپراد بین مردم و رسانه‌ها به خساست و زندگی ارزان معروف بود. او معمولا با مترو یا یک خودرو ولوو240 مدل1993 به شرکت تردد می‌کرد. حتی این شایعه وجود داشت که اگر کامپراد در زمان اقامتش در هتل مجبور شود یکی از نوشیدنی‌های یخچال اتاقش را مصرف کند، قبل از تحویل اتاق، همان نوع نوشیدنی را از فروشگاه‌‌های زنجیره‌ای اطراف هتل خریداری و جایگزین می‌کند تا مجبور نشود پول بیشتری برای نوشیدنی بپردازد؛ بااین‌حال کامپراد و شرکت ایکیا همواره در امور خیریه حضور فعال داشته‌اند. کامپراد معتقد بود همان‌طور که شرکت ایکیا محصولاتی باکیفیت و در عین حال ارزان تولید می‌کند، برای زندگی خوب نیازی به تجملات و هزینه‌های اضافه نیست. وی همواره سعی می‌کرد سبک زندگی‌اش شبیه به مشتریان ایکیا باشد؛ مشتریان ایکیا اغلب کسانی هستند که با هزینه‌ای کم، کالای باکیفیتی به دست می‌آورند و شاید بسیاری از آنها اساسا توانایی مالی چندانی نیز برای خرید کالاهای گران‌قیمت نداشته باشند. از طرفی وی معتقد بود افراد باید برای ممتازبودن، متکی به توانمندی‌هایشان باشند و لازم نیست خود را به کمک تجملات، به دیگران ثابت کنند.

از زبان کامپراد

وظیفه ما این است که کار خود را توسعه دهیم. کسانی که نمی‌توانند یا نمی‌‌خواهند با ما همراه شوند، باید به حالشان تأسف خورد. ما می‌‌خواهیم و می‌توانیم با هم این کار را انجام دهیم؛ پیش به سوی یک آینده شکوهمند!

در ایکیا اتلاف منابع یک گناه مرگبار [کبیره یا بسیار بزرگ] است.

ایکیا یک شرکت از همه نظر کامل نیست. وقتی می‌شنوم که برخی می‌گویند ایکیا بهترین شرکت جهان است تا سرحد مرگ ناراحت می‌شوم. البته ما در مسیر درستی برای تبدیل‌شدن به یک شرکت کامل گام برمی‌داریم اما هنوز به آن مرحله نرسیده‌ایم.

هر چیزی که به نفع مشتریان ما باشد، قطعا در بلندمدت به نفع ما نیز خواهد بود.

من هم می‌توانم مانند دیگران همیشه با پروازهای فرست‌کلاس سفر کنم اما برای من داشتن پول زیاد، دلیل مناسبی برای تلف‌کردن آن نیست.

برای افراد فعال، اشتباه‌کردن امری اجتناب‌‌ناپذیر است و تنها افراد عامی هستند که زمان خود را برای اثبات اینکه هرگز مرتکب اشتباه نمی‌شوند، تلف می‌کنند. ما تنها زمانی اشتباه نمی‌کنیم که خواب باشیم.

   واژه «غیرممکن» از فرهنگ لغات ما پاک شده است و باید حذف‌شده باقی بماند.

   من می‌توانم برای خودم یک دفتر کار شخصی داشته باشم اما وقتی همکارانم چنین دفتری ندارند، پس من هم به داشتن یک میز در یک اتاق کار مشترک اکتفا می‌کنم.

   من به خسیس‌بودن شهرت دارم و به این مسئله افتخار می‌کنم. بسیاری از مشتریان ایکیا افرادی هستند که خودروهای پرزرق‌وبرق ندارند و در هتل‌‌های لوکس اقامت نمی‌کنند.

 وجه تسمیه ایکیا

نام ایکیا (IKEA) از حرف اول نام و شهرت اینگوار کامپراد (Ingvar Kamprad)، حرف اول نام مزرعه المتارید (Elmtaryd) که وی در آنجا بزرگ شده و حرف اول نام منطقه اگونارید (Agunaryd) که مزرعه مذکور در نزدیکی آن قرار داشته، گرفته شده است.

رتبه بین میلیاردرهای جهان

بر اساس رتبه‌بندی بلومبرگ، کامپراد در زمان مرگش، هشتمین فرد ثروتمند جهان به شمار می‌رفت.

دستمزد مدیریتی

نامعلوم

خودروی شخصی

کامپراد به مدت 15سال با یک دستگاه ولوو240‌ تردد می‌کرد.

سفرهای هوایی

اغلب سفرهای هوایی کامپراد با بلیت‌های کلاس اکونومی انجام می‌شد.

بسته‌بندی

در سال1956 یکی از کارگران ایکیا برای جادادن یک میز در صندوق‌عقب خودرو دچار مشکل شد و تصمیم گرفت ابتدا پایه‌‌های میز را جدا و پس از خارج‌کردن میز از صندوق‌‌عقب، دوباره پایه‌‌هایش را متصل کند. بر اثر این اتفاق، ایده بسته‌بندی مبلمان به صورت قابل مونتاژ در ایکیا شکل گرفت. حمل‌ونقل مبلمان قابل مونتاژ در بسته‌بندی‌های فشرده و کوچک موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های مونتاژ و حمل‌ونقل برای ایکیا شد.

فروش

ارزش فروش محصولات ایکیا در سال2017 حدود 3/38میلیارد یورو (بیش از 47میلیارد دلار) بوده است.

تعداد کارکنان

194هزار نفر

خیریه

بنیاد خیریه INGKA که در کشور هلند به ثبت رسیده و نام مخفف مؤسسش یعنی اینگوار کامپراد برای آن انتخاب شده است، مالکیت هلدینگ INGKA (صاحب همه فروشگاه‌های ایکیا) را در اختیار دارد. در سال2006 نشریه معروف اکونومیست طی گزارشی اعلام کرد که این بنیاد خیریه با دارایی‌هایی به ارزش 36‌میلیارد دلار (بیش از ارزش دارایی‌های بنیاد خیریه بیل و ملیندا گیتس) بزرگ‌ترین بنیاد خیریه جهان محسوب می‌شود. برخی معتقدند که انگیزه اصلی تأسیس این بنیاد خیریه، معافیت از پرداخت مالیات و حفظ ایکیا در برابر خطر مصادره دارایی‌‌ها بوده است.

دلایل شهرت ایکیا

طراحی خوب، کارکرد خوب، کیفیت خوب و قیمت ارزان.

یک اظهارنظر جالب

کامپراد در آستانه 80سالگی به اطرافیانش گفت: من کارهای زیادی دارم که باید انجام‌شان دهم و به همین دلیل برای مردن وقت ندارم!

1926  اینگوار کامپراد در شهرک کوچک پیاترید که اکنون جزو محدوده شهری المهولت واقع در جنوب سوئد است، به‌دنیا آمد. وی دوران کودکی و نوجوانی خود را در مزرعه‌ای به نام المتارید در نزدیکی روستای اگونارید سپری کرد.

1943  وقتی اینگوار 17ساله بود، پدرش به دلیل موفقیت‌های تحصیلی وی جایزه‌ای نقدی برایش در نظر گرفت و کامپراد جوان این جایزه را صرف راه‌اندازی ایکیا کرد.

1945  رشد کسب‌وکار جدید اینگوار کامپراد باعث شده بود که او از توانایی مالی کافی برای تبلیغات گسترده‌تر برخوردار باشد؛ بدین‌ترتیب او برای اولین‌ بار اقدام به انتشار تبلیغات در روزنامه‌‌های محلی کرد.

1955  به دنبال فشارهای رقبای ایکیا، تأمین‌کنندگان تصمیم به تحریم این شرکت گرفتند و در نتیجه ایکیا مستقیما کار طراحی مبلمان را شروع کرد.

1956   ایکیا به اولین شرکت تولید و بسته‌‌بندی مبلمان قابل مونتاژ بدل شد. این ایده ساده اما هوشمندانه خیلی زود عملیاتی شد و هنوز نیز به عنوان بخش مهمی از فلسفه ایکیا باقی مانده است. ایده تولید مبلمان قابل مونتاژ از سوئد به اقصی‌نقاط جهان صادر شد.

1973   اولین فروشگاه ایکیا در خارج از اسکاندیناوی، در حومه شهر زوریخ سوئیس افتتاح شد و یک سال بعد نیز ایکیا با افتتاح فروشگاهی در مونیخ، گام اول را برای فعالیت‌های گسترده خود در آلمان برداشت؛ آلمان هم‌اکنون بزرگ‌ترین بازار محصولات ایکیا محسوب می‌شود.

1975  اولین فروشگاه‌های ایکیا در کانادا و هلند افتتاح شد.

1985   اولین فروشگاه ایکیا در آمریکا افتتاح شد.

1993   گستره فعالیت‌‌های ایکیا به 114فروشگاه در 25کشور رسید.

1994   اطلاعاتی در مورد اینکه کامپراد در دهه1940 میلادی در تعدادی از نشست‌های هواداران حزب نازی حضور داشته است، فاش شد. کامپراد در رسانه‌های عمومی، بابت مشارکت خود در فعالیت‌‌های سیاسی به نفع نازی‌ها از همه، عذر خواست و حتی طی نامه‌هایی به کارکنانش، به اشتباهات خود در این زمینه اقرار کرد.

1997   بخش اختصاصی تولید مبلمان کودک به نام «ایکیای کودکان» در ایکیا راه‌اندازی شد. قبل از آن ایکیا برای کل خانواده، مبلمان تولید می‌کرد و از آنجا که کودکان مهم‌‌ترین سرمایه‌های بالقوه جهان محسوب می‌شوند، ایکیا تصمیم گرفت توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشد.

1999  تعداد کارکنان ایکیا در نقاط مختلف جهان به 53هزار نفر رسید. ایکیا در 29کشور از 4قاره، صاحب بیش از 150‌فروشگاه بود.

2000   اولین فروشگاه ایکیا در روسیه افتتاح شد.

2005   در ماه مارس به دلیل کاهش ارزش دلار آمریکا در برابر یورو، کامپراد سوئدی در برخی گزارش‌ها به‌عنوان ثروتمندترین فرد جهان معرفی شد.

2010    ایکیا در راستای ترویج سبک زندگی سالم، به 12هزار و 400نفر از کارکنان خود در آمریکا دوچرخه اهدا کرد.

2013   اینگوار کامپراد 87ساله از هیأت‌مدیره هلدینگ ایکیا کناره‌گیری کرد و جوان‌ترین پسرش یعنی ماتیاس کامپراد به ریاست هیأت‌مدیره منصوب شد. وی از شورای نظارتی بنیاد خیریه اینتروگو (در لیختن‌اشتاین) نیز استعفا کرد.

2017    تعداد فروشگاه‌های ایکیا در سراسر جهان به 411باب افزایش یافت و تعداد کارکنان این غول صنعت مبلمان نیز به 194هزار نفر رسید.

2018   اینگوار کامپراد در یکی از آخرین روزهای ماه ژانویه و در حالی که حدود 2ماه به تولد 92‌سالگی‌اش مانده بود، در زادگاه خود واقع در جنوب سوئد درگذشت. بلومبرگ ثروت کامپراد را در زمان مرگش 7/58میلیارد دلار برآورد کرد.