آه کلاه‌قرمزی و تبعید فامیل دور

فهیمه پناه آذر/روزنامه نگار


در 23سال گذشته، مجموعه‌هایی چون «کلاه‌قرمزی و جغجغه و فرفره»، «کلاه‌قرمزی ۲»، «ژولی‌پولی و گلابی»، «کلاه قرمزی در فرنگ» و برنامه‌های نوروزی کلاه قرمزی در سال‌های 88 تا 97 از تلویزیون پخش شد و ‌‌جزو پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی محسوب می‌شوند. اما عمر این برنامه‌ خاطره‌انگیز حتی به 30سال هم نرسید.‌ دکورها و میز اجرای آقای مجری در محل آخرین پلاتوی این برنامه در ساختمانی حوالی میدان نوبنیاد جمع‌آوری شده است. حمید مدرسی، تهیه‌کننده این برنامه درباره آن گفته: «مشغول جمع‌آوری دکور و میز آقای مجری و عروسک‌ها هستیم. دوری نخواهد بود که این میز پرخاطره، با فروش گرمک و طالبی در کنار میز عادل فردوسی‌پور که هندوانه به شرط چاقو عرضه می‌کند، فعالیت خود را ادامه دهد!»  جمع‌آوری دکور در حالی صورت گرفت که چندی پیش، حامد معینی، مدیرکل مالکیت فکری و حقوق بین‌الملل سازمان صدا‌و‌سیما درباره مالکیت حقوقی عروسک‌های کلاه‌ قرمزی صحبت کرد و در نهایت حمید مدرسی که در این سال‌ها اندازه انگشتان یک دست هم گفت‌وگو نکرده، جواب بلندبالایی به آن داده است.


 عروسک‌های کلاه‌قرمزی به رسانه ملی تعلق دارد
معینی در گفت‌وگویی درباره وضعیت «کلاه قرمزی» و سایر عروسک‌های آن و مالکیت حقوقی آن عنوان کرده که «کلاه‌قرمزی ‌‌به سفارش صدا‌و‌سیما تولید شده و طرح و برنامه سازمان برای خلق هر کاراکتر آن طبق اسنادی که وجود دارد، از سازمان صدا‌و‌سیما مبالغی را دریافت کرده‌اند که آن را انجام بدهند. در قراردادها هم مقرر به این بودند که مالکیت این اثر متعلق به صدا‌و‌سیما‌ست. به واسطه اینکه سازمان نظارت صحیحی روی این دارایی‌هایش نداشت، در یک برهه با توجه به غفلتی که وجود داشت، دوستان آمدند و از آن بهره‌برداری کردند. کما‌اینکه آنها هم به‌صورت غیرمجاز این کار را انجام نداده بودند. بعضا مجوزهایی بود که از خود اشخاص دارای سمت در سازمان صدا‌و‌سیما انجام شده بود. اما ترتیبات شکلی اعطای این مجوزها کاملا قانونی نبود و رویه خاصی برای این مجوزها نوشته نشده بود، اما بعدها به موجب رأی دادگاه و رسیدگی که انجام شد، حتی به رأی دادگاه هم نرسید و با آشنایی که از پدیدآورندگان و تهیه‌کنندگان خود اثر کلاه‌قرمزی داشتم، پرونده این مجموعه از طریق مصالحه معلوم شد که این حقوق، متعلق به صدا‌و‌سیما‌ست و عملا از بروز دعوای احتمالی جلوگیری کرد و کل آثاری که مالکیت سازمان صدا‌و‌‌سیما بود، تثبیت شد.»
این مدیر یادآور شده: «هر اثری که به سفارش صدا‌و‌سیما تولید می‌شود، کاملا در مالکیت سازمان قرار دارد. در مجلس هم لایحه‌ای تحت عنوان «لایحه مالکیت ادبی- هنری» وجود دارد. این لایحه  در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در دست بررسی است. تمامی دستگاه‌ها و ذی‌نفعان در آن جلسات حضور پیدا کردند. نظرات کارشناسی و استانداردهای بین‌المللی درنظر گرفته شده، همچنین منافع ملی در حمایت بین‌المللی جرح و تعدیل و بررسی می‌شود و با تصویب آن، قانون روزآمدی خواهیم داشت.»


تصمیم نادرست و خسارت 50میلیارد تومانی
بعد از صحبت‌های حامد معینی، حمید مدرسی در واکنش به صحبت‌های مدیرکل مالکیت فکری و حقوق بین‌الملل سازمان صداوسیما درباره «کلاه قرمزی» و مالکیت آن به خارج‌شدن آثار تلویزیونی از آرشیو سازمان اشاره کرده و با عنوان این مطلب که در رسانه ملی معاونتی با عنوان مالکیت فکری در صدا‌و‌سیما در راستای هدف حفظ منافع سازمان شکل گرفته، یادآور می‌شود: «با تسلط به مجموعه «کلاه قرمزی» و تولید‌نشدن 3سال این سریال، آماده ارائه مستنداتی هستم که بیش از ۵۰ میلیارد تومان به صداوسیما ضرر و زیان وارد کردید.  فقط در موضوع مجموعه «کلاه قرمزی» جمع بزنید با پروژه‌های دیگری که توسط جنابعالی و همکاران شما به سرنوشت تعطیلی کامل دچار شده‌اند؛ از برنامه پربیننده «نود» گرفته تا شخصیت عروسکی جناب‌خان و قطعا عروسک‌های معروف و محبوب قبلی سیما، با احترام به حقوق ملی و مردمی صداوسیما که اصولا بودجه اصلی توسط مردم پرداخت می‌شود، حتی با علم به حقوق مادی و معنوی شخصیت‌های عروسکی و برنامه‌های معروف و پربیننده، کدام عقل و منطقی به توقف و تعطیلی کامل برنامه‌های پرمخاطب و محبوب مردمی حکم می‌دهد. سرمایه‌گذاری خود صداوسیما در طول این سال‌ها و شکل‌گرفتن برنامه‌های پرمخاطب، پرتأثیر و فرهنگساز و قطعا مفرح چه می‌شود و این برنامه‌ها با چه توجیهی به تعطیلی کشانده می‌شوند؟»

تعطیلی کلاه‌قرمزی بعد از 23سال
وی با بیان این مطلب که در طول این سال‌ها اکثر هنرمندان و کارگردان‌های بنام سیما به طرف تولیدات ویدئویی- سینمایی هدایت شدند، می‌افزاید: «سازندگان، هنرمندان بنام و ستارگان مجموعه کلاه قرمزی در طول این سال‌ها با هدف ساخت برنامه‌ای مفرح و نشاط‌آور بدون هیچ‌گونه حاشیه‌ای حضور داشتند و انجام وظیفه کردند و شادی را به میان خانواده‌ها و بچه‌ها به ارمغان آوردند. مخالفت بی‌دلیل مدیری در سیما به همراهی جنابعالی، این مجموعه را مورد بی‌احترامی قرار داد و موجبات نقض حقوق آشکار این مجموعه را فراهم کرد و عامل تعطیلی دائمی این برنامه پس از ۲۳ سال در سیما شد.» تهیه‌کننده «کلاه قرمزی» عنوان کرده: «مجموع کلاه قرمزی با بیش از ۲۳ سال قدمت و تولیدات موفق و پرتأثیر و فرهنگساز و اینجانب به‌عنوان تهیه‌کننده برنامه و به نمایندگی از خالقین اصلی اثر و خلق شخصیت‌های عروسکی آقایان ایرج طهماسب و حمیدجبلی با در دست داشتن چندین توافقنامه و نامه که به امضای مدیران وقت سیما و کارشناسان رسیده در قبال دریافت پول و شرایط اهدایی این مجموعه، کلیه حقوق معنوی و مادی این مجموعه قبلا واگذار شده است. واگذاری این حقوق توسط مدیران وقت سیما با حضور خالقین این مجموعه، آقایان طهماسب و جبلی صورت گرفت، در محیطی دوستانه - منطقی و قطعا با احترام، جنابعالی و همکاران شما معترض به این واگذاری هستید و عملا نقض آشکار قرارداد این واگذاری را رقم زدید. دعوت می‌کردید با اقدام منطقی و محترمانه با حضور کارشناسان محترم سیما و سازندگان این مجموعه، این حقوق را تقدیم می‌کردیم. نیازی به رجوع به دادگاه و تهدید نبود که هیچ‌گاه در دفاع از این حقوق در دادگاه مورد نظر سیما شرکت نکردیم و نخواهیم کرد.»




پرونده جناب‌خان 

این اتفاق چند سال پیش نیز بر سر جناب‌خان افتاد و در نهایت برای دوره‌ای این عروسک از سازمان جدا شد و بعدها و با برطرف‌شدن مشکلات موجود باز هم جناب‌خان به تلویزیون بازگشت. معینی درباره‌ مالکیت حقوقی عروسک «جناب‌خان» که هم‌اکنون سازمان صداوسیما مالکیت آن را بر عهده دارد، اظهار کرد: «جناب‌خان اثری بود که قبلا توسط تهیه‌کننده جداگانه‌ای تولید و در شبکه نمایش خانگی مالکیت آن را برعهده داشت. باز هم در صداوسیما غفلتی افتاد و بدون اینکه قراردادی درباره نحوه مالکیت این عروسک تنظیم شود، «جناب‌خان» روی آنتن آمد و به هر حال روی آنتن آمدن پخش این اثر هم یک ارزش اقتصادی ایجاد کرد. کما اینکه قیمتی که هر پدیدآورنده‌ برای اثر قبل از پخش از آنتن تلویزیون می‌دهد، با قیمتی که بعد از پخش می‌دهد، قابل توجه و متفاوت است. بعدها طبق مذاکرات به عمل آمده متوجه شدیم که مالک اثر نیستیم، قطعا نقض حقوق نمی‌توانستیم بکنیم و از نظر تجاری هم نمی‌توانستیم مواردی که صاحب عروسک می‌خواست را تقلیل کنیم. در نتیجه در یک بازه زمانی عروسک «جناب‌خان» را نداشتیم. بعد از آن با توجه به اینکه مسئله حقوقی هم برای ایشان روشن شد، در یک سازش و صلح آمدند و مالکیت این اثر را به سازمان صدا‌و‌سیما واگذار کردند.» به گفته معینی، هم‌اکنون تمام مالکیت حقوقی کاراکتر «جناب‌خان» در اختیار سازمان صدا‌و‌‌سیما قرار دارد و هیچ شخصی به جز سازمان نمی‌تواند از عروسک‌های کلاه قرمزی و سایر کاراکترهای اطرافش و جناب‌خان استفاده کند. قطعا ممکن است بعدها مراجعه به سازمان صدا‌و‌سیما را داشته باشند. سازمان صدا‌و‌سیما بسته به فعالیت‌های تجاری که می‌خواهد صورت بگیرد، مجوز بهره‌برداری می‌دهد و مثل مدل‌های تجاری روتین دنیا با آنها برخورد خواهد کرد.