بدون رقیب در سوزاندن

شبنم سیدمجیدی

برخلاف آنچه شاید همه ما با توجه به ترافیک‌های وحشتناک کلانشهرهایمان یا آلودگی‌های غیرقابل تحمل هوا فکر می‌کنیم، ایران از نظر سرانه و تعداد خودرو آن‌قدرها هم وضعیت ناهنجاری ندارد. نگاهی به فهرست جهانی تعداد وسایل نقلیه در کشورهای دنیا نشان می‌دهد که ایران از نظر سرانه تعداد خودرو حتی در میان 50 یا 60 کشور اول هم نیست، اما از نظر مصرف سوخت جزو کشورهای اول در دنیا به‌شمار می‌آید.
این رده‌بندی جهانی که در سال2015 منتشر شده مشخص می‌کند که کدام کشورها بیشترین تعداد وسایل نقلیه را دارند. در این فهرست مشخص شده که به ازای هر هزار نفر جمعیت چند اتومبیل در هر کشور موجود است. البته این خودروها شامل سواری، ون، اتوبوس و کامیون می‌شود و موتورسیکلت‌ها از آن استثنا شده‌اند.
از نظر سرانه تعداد خودرو به ازای جمعیت، سان‌مارینو در رتبه اول است که 1263خودرو به ازای هر هزار نفر جمعیت خود دارد. بعد از آن به‌ترتیب موناکو، نیوزلند، ایسلند، آمریکا، لیختن‌اشتاین، لوکزامبورگ، استرالیا، مالتا، برونی، ایتالیا و کانادا قرار دارند. اما ایران در رده هشتاد‌ویکم این رده‌بندی ایستاده است. به ازای هر هزار نفر 178 خودرو در کشور ما وجود دارد. تعداد کل خودروها نیز طبق این رده‌بندی که در سال2015 انجام شده به 14میلیون دستگاه می‌رسد.

وضعیت حمل‌ونقل در ترکیه
در فهرست منتشر شده، کشوری که از نظر تعداد خودرو با ایران تقریبا برابری می‌کند، ترکیه است. ترکیه در سال2015 معادل 15میلیون خودرو داشته است. سرانه مصرف خودرو نیز در این کشور به ایران شبیه است؛ یعنی در سال2015 به ازای هر هزار نفر جمعیت 199‌خودرو در این کشور وجود دارد. امروز (در سال2019) ترکیه حدود 20میلیون خودرو دارد که با تعداد خودروها در ایران تقریبا برابری می‌کند. جمعیت ترکیه نیز 82میلیون نفر است؛ یعنی از این نظر نیز با ایران در یک رده می‌ایستد.
برای درک بهتر اوضاع مصرف سوخت در ترکیه بهتر است بدانیم که در این کشور 15شرکت خودروسازی وجود دارد که سالانه 7/1میلیون خودرو تولید می‌کنند. ترکیه یکی از واردکننده‌های نفت و سوخت به شمار می‌آید و سالانه 40میلیارد دلار در این کشور صرف واردات این انرژی‌ها می‌شود. بخش حمل‌ونقل 20درصد از کل این انرژی را مصرف می‌کند؛ بنابراین با توجه به وارداتی بودن سوخت، تولید خودروهایی با مصرف سوخت کمتر و تولید کربن دی‌اکسید کمتر در دستور کار این کشور قرار دارد. مالیات‌های سنگینی که روی ماشین‌های سواری اعمال شده است، باعث شده ترکیه بیشترین میزان مالیات وسایل نقلیه را در اروپا بگیرد که خود باعث کاهش خرید وسایل نقلیه در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی می‌شود.

مقایسه با ایران
ترکیه‌ای‌ها روزانه 9/8 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. این آمار را مقایسه کنید با مصرف بنزین ایران که در سال1397 معادل 9/87میلیون لیتر در روز بوده است. یعنی ایرانی‌ها با داشتن جمعیتی یکسان با ترکیه و تعداد خودروهای تقریبا یکسان، 10 برابر این کشور بنزین مصرف می‌کنند. رشد مصرف بنزین در ایران نسبت به سال 1390 معادل 46درصد بوده است، درحالی‌که در ترکیه مصرف بنزین کاهش یافته و به جایش استفاده از خودروهایی با سوخت دیزلی 100درصد افزایش یافته است. گفتیم که برنامه‌های مختلفی برای کاهش مصرف سوخت در این کشور اجرا می‌شود. علاوه بر افزایش مالیات روی خودروهای قدیمی‌تر، سیاست دیگر در این کشور افزایش قیمت بنزین است که باعث مصرف کمتر آن می‌شود. ترکیه جزو کشورهایی با بیشترین قیمت بنزین در دنیاست. هر لیتر بنزین در این کشور 6 تا 5/6 لیر ترکیه قیمت دارد که با نرخ هر لیر 2300تومان، می‌شود؛ به‌عبارتی هر لیتر حدود 14هزار تومان. اما از آن طرف ایران بعد از ونزوئلا و سودان کمترین قیمت بنزین را در دنیا دارد. شاید دلیل مصرف بی‌محابای این انرژی نیز در همین نکته نهفته باشد. البته قطعا فاکتورهای دیگری مثل وسایل حمل‌ونقل عمومی در دسترس و باکیفیت هم در این‌باره اثرگذار خواهد بود.
طبق گزارش سازمان اقتصاد سوخت جهانی، ترکیه هنوز از نظر مصرف سوخت به استانداردهای اروپایی نرسیده است اما با توجه به اینکه هر سال وضعیت آن بهتر می‌شود، کم کم به این استانداردها دست می‌یابد. امروز مصرف سوخت در خودروهای ترکیه از میانگین 5/5لیتر به ازای هر 100کیلومتر، به 3/5 لیتر به ازای هر 100کیلومتر کاهش یافته است. این در حالی است که متوسط مصرف سوخت خودروهای تولیدی ایران در سال گذشته، حدود 7/7 لیتر در 100کیلومتر بوده است.
این آمار و مقایسه‌ها نشان می‌دهد میلیاردها دلار پولی که در کشور ما برای سوخت هدر رفته، می‌توانست به‌راحتی در حوزه‌های دیگری صرف شود. همین قسمت کوچکی از اقتصاد که مصرف سوخت است به‌راحتی باعث شده تا کشوری مثل ترکیه تولید ناخالص خود را هر‌چند اندک، بالا ببرد. با اصلاح قیمت بنزین، از یک‌سو درآمد بیشتری نصیب دولت می‌شد و از سوی دیگر با کاهش مصرف، صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی می‌توانست نصیب کشور شود.