پسماند؛ طلای بی‌عیار

افزایش روزافزون تولید و رها‌سازی زباله در طبیعت و راه‌ها، چهره‌ای زشت از شهر و طبیعت زیبای همدان به نمایش گذاشته است. این موضوع ضرورت ساماندهی به این وضعیت نامطلوب را بیش از پیش نمایان می‌کند. 

به گزارش ایرنا، محیط‌زیست و تنوع زیستی امانتی است که باید سالم و بی‌کم و کاست به نسل‌های بعدی برسد، اما زیاده‌خواهی بشر این میراث گرانبها را به خطر انداخته است به گونه‌ای که بسیاری از قلمروهای زیستی و گونه‌های گیاهی با خطر انقراض مواجهند. 

روند رو به رشد شهرنشینی، گسترش زمین‌های کشاورزی، قطع بی‌رویه درختان و آسیب به جنگل‌ها، توسعه اقتصادی مبتنی بر صنعت و خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها همگی در انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی و بروز چالش‌های جدید نظیر گردوغبار و تولید افسارگسیخته پسماند مؤثرند. 


تولید روزانه ۱۲۰۰ تن پسماند

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست همدان به بیان وضعیت پسماندهای این استان پرداخت و گفت: روزانه 1200 تن پسماند عادی در همدان تولید می‌شود که ۹۰۰ تن از آن را شهرداری‌ها به سایت پسماند منتقل و به روش حداقلی مدیریت می‌کنند.
 
عادل عربی بیان کرد: ناحیه‌بندی دفن زباله در ۲ حوزه شمالی و جنوبی مصوب شده است و هم‌اکنون ناحیه شمالی از پیشرفت قابل توجهی برخوردار است، اما ناحیه جنوبی به کندی پیش می‌رود. امیدواریم وضعیت سایت پسماند این ناحیه سر و سامان داده شود. 

وی درباره زباله‌های عفونی بیمارستان‌ها توضیح داد: مدیریت حداقلی در زمینه پسماندهای عفونی و پزشکی مراکز دولتی صورت گرفته است و پس از بی‌خطر‌سازی شهرداری آنها را مدیریت و دفن می‌کند. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست همدان افزود: تاکنون در زمینه مدیریت اصولی پسماندهای عفونی و ویژه مراکز خصوصی به نتیجه مطلوب دست نیافته‌ایم همچنین در پسماندهای کشاورزی، کشت‌های زیر پلاستیک از دغدغه‌های اصلی حفاظت محیط‌زیست است. 

عربی خاطرنشان کرد: آن دسته از پسماندهای صنعتی که ویژه و خطرناک محسوب می‌شوند با نظارت حفاظت محیط‌زیست همدان به مراکز مجاز منتقل می‌شوند، ولی آن دسته از زباله‌های صنعتی که در زمره پسماندهای عادی‌اند باید توسط شخص حقیقی و حقوقی مدیریت و به سایت دفن زباله هدایت شود.

وی گفت: با وجود این‌که متولی پسماندهای رهاشده در حاشیه راه‌ها مشخص است اما این مساله سال‌ها بلاتکلیف مانده است، بنابراین رسیدگی به این موضوع به عنوان اولویت در کارگروه مدیریت پسماند استان همدان مطرح شد. 

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست همدان ادامه داد: روزانه ۲ هزار تن نخاله‌ ساختمانی در همدان تولید می‌شود که حجم زیادی از این نخاله‌ها در حاشیه راه‌ها رها می‌شوند و همچنین وضعیت پسماندهای ساختمانی در شهرهای کوچک و روستاها نامشخص است و به خوبی مدیریت نمی‌شود. عربی یادآور شد: مدیریت پسماند در خارج از حریم شهرها و محدوده روستاها برعهده بخشداری‌هاست که با همکاری سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای مکلف به مدیریت این پسماندها هستند. 


آشنایی سالانه ۷۰ هزار دانش‌آموز با مدیریت پسماند

معاون پسماند سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان نیز دیگر مهمان این میزگرد بود که اظهار کرد: این سازمان جمع‌آوری روزانه زباله را در شهر همدان برعهده دارد. اقدس خداکرمی گفت: اولویت شهرداری همدان بر آموزش شهروندی متمرکز شده است، چراکه هدف اصلی این نهاد کاهش میزان زباله از مبدأ است. 

وی با بیان این‌که بزرگ‌ترین جامعه هدف شهرداری دانش‌آموزان هستند، افزود: زمینه جدا‌سازی پسماندها از مبدأ در سال‌های گذشته با همکاری آموزش و پرورش و برگزاری دوره‌های آموزشی برای ۷۰ هزار دانش‌آموز در سال فراهم شده است. 

معاون پسماند سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان توضیح داد: این دوره آموزشی هر سال به شیوه‌های مختلف برگزار می‌شود به گونه‌ای که یک سال آموزشگر به مدارس اعزام شد سپس مربی پرورشی یا معلمان این آموزش‌ها را فراگرفتند و به دانش‌آموزان منتقل کردند. همچنین سال گذشته از توان گروه‌های آموزشی، تئاتر و نمایش برای این موضوع استفاده شد. 

خداکرمی گفت: با اجراهای متنوع گروه‌های تئاتر و ایجاد فضای شاد و مفرح موضوع‌های مرتبط به مدیریت پسماند در قالب هنر به دانش‌آموزان منتقل شد. همچنین بحث جدا‌سازی زباله در مناطقی از شهر همدان به خانواده‌ها آموزش داده شد. 


برپایی ایستگاه بازیافت زباله

معاون پسماند سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان تصریح کرد: ایستگاه‌های ثابت بازیافت زباله در شهر دایر شده است. شهروندان با مراجعه به این مرکز در ازای تحویل زباله کالاهایی دریافت می‌کنند. وی زباله‌های پلاستیکی را از معضلات اصلی شهرداری برشمرد چراکه این قبیل زباله‌ها همانند زباله‌های ‌تر قابل بازیافت نیستند. 

خداکرمی افزود: استفاده از پلاستیک به علت سبکی، بادوام و ارزان بودن رواج پیدا کرده است مثلا وقتی برای خرید به سوپرمارکت‌ها مراجعه می‌کنیم حتی کوچک‌ترین اجناس را در کیسه نایلونی می‌گذارند و به مشتری تحویل می‌دهند و درواقع این موضوع احترام به مشتری تلقی می‌شود. 

معاون پسماند سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان ادامه داد: یک شهروند پس از خرید مایحتاج منزل با کوهی از نایلون راهی خانه می‌شود و در نهایت همه پلاستیک‌ها را روانه باکس‌های زباله می‌کند در حالی که پلاستیک قابل بازیافت نیست و به راحتی در طبیعت پراکنده می‌شود و برای تجزیه آن سال‌ها زمان نیاز است. 

وی گفت: پویش «نه به کیسه‌های پلاستیکی» با همکاری خیریه‌ها و اصناف راه‌اندازی شد و در پی آن اصناف کیسه‌های پارچه‌ای بین شهروندان توزیع کردند. خداکرمی بیان کرد: همچنین با مدیران فروشگاه‌های بزرگ مذاکره کردیم که به جای کیسه‌های پلاستیکی کیسه‌های پارچه‌ای در اختیار مشتریان قرار دهند که به دلیل هزینه‌بر بودن برای آنها مرقون به صرفه نبود و استقبال نکردند. 

معاون پسماند سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان افزود: شاید برای اجرایی شدن تحویل کیسه پارچه‌ای به مشتری، به الزامات قانونی و مصوبه مجلس نیاز باشد تا بتوان با این شیوه استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را محدود کرد. وی یادآور شد: در گذشته افراد سبد خرید پارچه‌ای به همراه داشتند باید مجدد این فرهنگ احیا و بین شهروندان نهادینه شود تا شاهد کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی باشیم. 

خداکرمی گفت: با همکاری شهرداری، تعامل دانشجویان و سازمان‌های مردم‌نهاد در یک هفته بخش‌هایی از همدان از زباله‌های پلاستیکی پاکسازی شد، اما در کمتر از یک روز دوباره وضعیت به حالت عادی بازگشت. وی ادامه داد: هم‌اکنون جوان‌ترین و بهترین ناوگان برای جمع‌آوری پسماند پیش‌بینی شده است و عمر ۷۰ درصد ماشین‌آلات این بخش به کمتر از 5 سال می‌رسد. 

معاون پسماند سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان خاطرنشان کرد: مخازن قرارگرفته در شهر با هدف کاهش تماس فیزیکی با زباله طراحی شد، ولی شهروندان در هر ساعت از شبانه‌روز زباله را داخل آنها می‌اندازند در حالی که ساعت ۲۱ برای این کار پیش‌بینی شده است. 


تولید 4 میلیون تن پسماند کشاورزی

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان درباره پسماند محصولات کشاورزی گفت: سازمان جهاد کشاورزی این استان متولی تأمین امنیت غذایی و تولید مواد غذایی مورد نیاز جامعه است. شهرام پیشه‌ور بیان کرد: این استان با داشتن 2/1 درصد وسعت کشور 5 درصد تولید را به خود اختصاص داده است. تولیدات بخش کشاورزی سالانه به 5/4 تا 5 میلیون تن می‌رسد که بخش قابل توجهی از آن به سایر استان‌ها و دیگر کشورها صادر می‌شود. 

وی ادامه داد: همدان در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی رتبه نخست تا سوم کشور را دارد، این میزان تولید نتیجه آماده بودن زیرساخت‌ها و برگزاری دوره آموزشی برای کشاورزان است. مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان افزود: با توجه به این‌که سالانه حدود 5 میلیون تن محصولات کشاورزی در این استان تولید و وارد سبد غذایی خانوارها می‌شود هنگام تولید و برداشت محصول بخشی از بقایای آن باقی می‌ماند. 

پیشه‌ور گفت: در مزرعه ذرت فقط بلال آن برداشت می‌شود و برگ و ساقه باقی می‌ماند که به اینها پسماند اطلاق می‌شود. وی تصریح کرد: 4 میلیون تن پسماند در بخش کشاورزی تولید می‌شود که 9/99 درصد پسماندهای این بخش مفیدند چراکه مجدد به چرخه طبیعت بازمی‌گردند. 

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی همدان یادآور شد: در بخش باغبانی ۷۰۰ هزار تن باقیمانده محصولات باغی و اندام‌های گیاهی وجود دارد که پس از هرس مجدد به خاک برمی‌گردد در عین حال میوه‌های نارس که روی زمین می‌افتند دوباره در دل خاک تجزیه می‌شوند. از این میزان بخش عمده تحت عنوان تهیه کمپوست و کودهای آلی استفاده می‌شود. 

پیشه‌ور توضیح داد: در حوزه گلخانه سالانه ۱۷۰ تن پلاستیک به عنوان ضایعات برای ما باقی می‌ماند و ۲۰ تن بقایای لوله‌های فلزی که مجدد به چرخه بازیافت بازمی‌گردد. میزان بقایای باقیمانده کارخانه قارچ 3 هزار تن در سال است که اینها نیز تحت عنوان بقایای کمپوست به خاک بازگشت داده می‌شود. وی افزود: 5 هزار تن ضایعات کاه و کلش کارخانه قارچ و 3 هزار تن کود مرغی برای مصرف کود مورد نیاز مزارع و تولید کمپوست مورد نیاز کارخانه قارچ استفاده می‌شود. 


مدیریت پسماند

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست همدان نیز اظهار کرد: پسماند به دسته‌بندی‌های مختلف عادی، ویژه، صنعتی و بیمارستانی تقسیم‌بندی می‌شود با وجود این فعالیت‌های انجام‌شده برای مدیریت این بخش‌ها با مطلوب مورد نظر فاصله دارد. عادل عربی گفت: دانشگاه علوم پزشکی همدان قدم‌های بزرگی در این زمینه برداشته است به گونه‌ای که سال گذشته برای اولین بار با همکاری این مجموعه، شرکت خصوصی برای سر و سامان دادن به پسماندهای پزشکی در نزدیکی شهرستان بهار مستقر شد.

وی ادامه داد: در حوزه کشاورزی با همکاری سازمان جهاد کشاورزی اقدام‌های خوبی برای مدیریت کشت‌های زیر پلاستیکی در شهرستان رزن صورت گرفت و حدود ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی رزن با پیگیری‌های حفاظت محیط‌زیست در سال ۹۶ پاکسازی شد. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست همدان یادآور شد: سال ۹۷ با همکاری جهاد کشاورزی موضوع کشت‌های زیر پلاستیکی بیشتر سر و سامان داده شد. 

عربی افزود: در حوزه پسماندهای صنعتی شاهد پیگیری‌هایی از سوی سازمان صمت هستیم به گونه‌ای که مدیریت پسماندهای شهر سفال و سرامیک با همکاری سازمان صنعت، معدن و تجارت به یک پیمانکار محول شد و هم‌اکنون پسماندهای گچی در حال انتقال به محل پیش‌بینی‌شده است. 

وی ابراز کرد: بخشی از پسماندهای شهرک صنعتی سفال و سرامیک بهار هم‌اکنون به کارخانه سیمان منتقل می‌شود و این پیمانکار در حال راه‌اندازی یک واحد بازیافت است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست همدان با بیان این‌که مدیریت پسماند جزو اولویت‌های چهارگانه محیط‌زیست است، گفت: با توجه به گستردگی و حجم انبوه پسماندهای عادی، محیط‌زیست با چالش‌هایی در این باره مواجه است بنابراین نیاز به مطالعه، کارهای فنی و آموزش بیشتر احساس می‌شود.