چرا ترامپ عقب نشست؟

جواد نصرتی ـ خبرنگار

عقب‌نشینی دونالد ترامپ از حمله نظامی به ایران به تلافی ساقط‌کردن یک پهپاد جاسوسی آمریکا، جنگ‌طلبان را در واشنگتن ناامید کرده و سؤال‌های زیادی درباره تردید آمریکا در حمله به مواضع ایرانی ایجاد کرده است. ترامپ مدعی شده چند دقیقه قبل از شروع حمله و زمانی که یک ژنرال در پاسخ به سؤالش گفته 150ایرانی در حمله تلافی‌جویانه کشته خواهند شد، نظرش را برگردانده، اما روایت‌های رسانه‌های آمریکایی، با این ادعای ترامپ همخوان نیستند.
پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور هم البته دیروز در حساب خود در توییتر، ‌این روایت را به چالش کشید. او دیروز نوشت: «حتی اگر اجماعِ جلسه کاخ سفید عملیات نظامی علیه ایران بوده، طبعاً نتایج آن بحث شده و ادعای ترامپ مبنی بر لغو حمله در آخرین دقایق به دلیل اطلاع از تعداد کشته‌ها، صحت ندارد. گویا، مخالفت هم‌پیمانان منطقه‌ای و مستندات محکمی از پرواز پهپاد آمریکایی در آسمان ایران هم به اطلاع او رسیده است.»
آمریکا مدعی است پهپاد جاسوسی‌اش در فضای بین‌المللی سرنگون شده؛ درحالی‌که ایران اعلام کرده این پرنده را بعد از ورود به حریم هوایی‌اش و بعد از چند اخطار مورد هدف قرار داده است. از تردیدهای شخصی ترامپ درباره حمله به ایران گرفته تا نفوذ مشاورانی خارج از دایره مشاوران امنیت ملی ریاست‌جمهوری، موارد زیادی هستند که می‌توان آنها را از عوامل اصلی تأثیرگذار بر ترامپ در گرفتن این تصمیم دانست.

مشاوران خارج از دایره دولت
یکی از مواردی که نیویورک‌تایمز به آن اشاره کرده، نفوذ‌پذیری دونالد ترامپ از مشاورانی خارج از دولت و تیم امنیتی اوست. در دایره مشاوران امنیت ملی، جان بولتون معروف‌ترین جنگ‌طلب ضدایرانی واشنگتن و مشاور امنیت ملی ترامپ کسی بوده است که صبح روز پنجشنبه با طرح حمله به ایران به کاخ سفید رفته است. او پیش از ظهر پنجشنبه به همراه مایک پمپئو وزیر امور خارجه، پاتریک شاناهان سرپرست وزارت دفاع که 3 روز قبل از آن استعفا داده بود، مارک اسپر جانشین شاناهان و ژنرال جان دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا و برخی دیگر از مشاوران به کاخ سفید می‌روند و رئیس‌جمهور آمریکا را در جریان برنامه‌ها برای حمله به 2 موضع در ایران قرار می‌دهند.
ترامپ 4ساعت بعد از این جلسه، از رهبران کنگره در کاخ سفید میزبانی می‌کند. افرادی که در این جلسه حاضر شده‌اند، بعدا به رسانه‌های آمریکایی گفته‌اند که انتظار دیگری جز شنیدن خبر حمله به ایران را نداشته‌اند. با این حال آدام شیف رئیس دمکرات کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان به واشنگتن‌پست گفته است: ترامپ در این جلسه، ‌عملا با حاضران دیالوگ برقرار کرده و حرف آنها را که مخالفت حمله به ایران بوده‌اند گوش کرده است. افراد دیگر هم از تقلاهای شدید ترامپ برای تصمیم‌گیری به خبرنگاران گفته‌اند.
در داخل حلقه مشاوران امنیتی ترامپ، تنها ژنرال دانفورد درباره عواقب حمله به ایران نگران بوده و نیویورک‌تایمز گزارش داده است که او و شاناهان جلسه‌ای بسیار سنگین را در پنتاگون داشته‌اند. با این حال، ساعت 7بعد از ظهر اعلام شده حمله طبق برنامه بین ساعات 9تا 10بعد از ظهر به وقت واشنگتن (سحر به وقت ایران) انجام خواهد شد. اما حمله حدود یک ساعت بعد لغو شد. ترامپ مدعی شده در آستانه شروع حمله، به‌خاطر جلوگیری از کشته شدن ده‌ها ایرانی جلوی حمله را گرفته اما درباره این روایت ترامپ تردیدهایی وجود دارد.

لغو حمله به‌خاطر تلفات؟
چیزی که نیویورک‌تایمز و سی‌ان‌ان هر دو به آن اشاره کرده‌اند این است که مسئله کشته شدن احتمالی 150ایرانی در این حملات، در نخستین جلسه‌های توجیهی به ترامپ گفته شده است. نیویورک‌تایمز در گزارش خود به نقل از منابعش نوشته است که این ارزیابی، توسط وکلای وزارت دفاع تهیه می‌شود. ‌این ارزیابی از طریق وکلای پنتاگون به مشاور حقوقی کاخ سفید رسیده و در نهایت بدون اطلاع شاناهان و دانفورد به‌دست رئیس‌جمهور رسیده. برخی نزدیکان ترامپ به نیویورک‌تایمز گفته‌اند که لحاظ کردن این گزارش، در واقع راهکاری برای دورزدن بولتون بوده است.
ژنرال جک کین، نظامی بازنشسته آمریکایی که به دولت فعلی آمریکا نزدیک است هم این نظریه را مطرح کرده که به ترامپ اطلاعاتی داده‌اند که سرنگونی پهپاد جاسوسی، یک اشتباه بوده است.
تأثیر مشاوران غیردولتی بر ترامپ
رئیس‌جمهور آمریکا، در تصمیم‌گیری در این باره، با برخی افراد معتمد خارج از دولت هم مشورت کرده‌ است. یکی از آنها لیندزی گراهام سناتور جمهوریخواه و حامی نزدیک ترامپ بوده است. گراهام، موافق حمله به ایران بوده است اما زمانی که ترامپ نظرش را عوض کرده، با هواپیما در حال سفر بوده و در دسترس نبوده است. بیشترین تأثیر را اما به‌نظر می‌رسد ترامپ از تاکر کارلسون گرفته است. ترامپ در روزهای اخیر، از نزدیک با مجری مشهور شبکه فاکس‌نیوز در تماس بوده و کارلسون به او هشدار داده که حمله نظامی به ایران، ‌زیر پا گذاشتن تمام وعده‌های ترامپ برای پرهیز از جنگ است و به‌معنای پایان رؤیای ریاست‌جمهوری او در دور دوم است. به گزارش نیویورک‌تایمز، او همچنین به ترامپ گفته که تندروهای جنگ‌طلب، چندان به فکر منافع ریاست‌جمهوری نیستند.

حمله بی‌سابقه به بولتون
کارلسون، بعد از تصمیم ترامپ، زبان به ستایش از ترامپ باز کرد و او را به‌خاطر تصمیمی که گرفته بود، ستود. او در برنامه‌اش، همچنین با ادبیاتی بسیار تند به جان بولتون حمله کرد و او را «کرم نواری (نوعی انگل) ‌بروکراتیک» واشنگتن خواند که طی سال‌ها، ‌تنها به فکر پیشبرد اهداف جنگ‌طلبانه خود است. تاکر در این برنامه گفت: «جنگ شاید برای آمریکا فاجعه باشد اما برای بولتون و رفقای تندرو‌اش، ‌یک کسب‌وکار پررونق است.»

عربستان به‌دنبال شروع جنگ از انگلیس
تجدیدنظر ترامپ برای حمله به ایران، علاوه بر بولتون و همفکرانش در واشنگتن، ‌برخی را هم در منطقه ناامید کرده است. به گزارش میدل‌ایست‌آی، در چنین فضایی، یکی از مقامات عالی‌رتبه سازمان اطلاعاتی عربستان در سفر به لندن به همراه عادل‌الجبیر، ‌از مقامات این کشور خواسته است حملات محدودی را علیه ایران انجام دهند. این درخواست البته با پاسخ منفی صریح انگلیس مواجه شده است. براساس این گزارش، این مقام سعودی قرار است امروز، همزمان با جان بولتون، به اسرائیل سفر کند و برای جلب حمایت مقامات اسرائیلی و بولتون برای حمله به ایران لابی کند.