شکار پنهان‌کارها
پرنده‌های رادارگریز چه نقطه ضعف‌هایی دارند که هدف‌گیری آنها را ممکن می‌کند؟
سرنگونی پهپاد ۱۳۰میلیون دلاری آمریکا که وارد مرزهای هوایی ایران شده بود هنوز هم مهم‌ترین سوژه رسانه‌های جهان است. مقام‌های ایرانی اعلام کرده‌اند که پهپاد در حالت پنهان‌کار، وارد شده اما پدافند هوایی ایران با استفاده از موشک زمین به هوا موفق به سرنگونی آن درمنطقه‌ای نزدیک به کوه‌مبارک شده است. اما چطور امکان دارد پرنده‌ای را که در حالت پنهان‌کار یا رادارگریز قرار دارد شکار کرد؟ اصولا چه مشخصاتی باعث می‌شود که بتوان هواپیما یا پهپادی را پنهان‌کار و رادارگریز دانست؟ شاید جالب است بدانید که هیچ فناوری نمی‌تواند به‌صورت کامل یک هواپیما را غیرقابل رصد و رهگیری کند. فناوری‌های رادارگریز و پنهان‌کار هم نقطه ضعف‌های خود را دارند که می‌توان از آنها برای هدف قرار دادن‌شان استفاده کرد.
پنهان‌کاری پهپادها با کمک فناوری
به گزارش همشهری، فناوری رادارگریز یا «کم‌مشاهده‌شونده» به ابزارها و سیستم‌هایی می‌گویند که مانع دیده شدن سامانه‌های جنگی، کشتی‌ها، هواپیماهای جاسوسی و جنگی و... توسط سیستم‌های راداری می‌شوند. این سیستم‌ها لزوما همیشه نمی‌توانند به‌طور کامل و برای همیشه، از دید طرف مقابل مخفی بمانند اما می‌توانند دیده شدن را تا زمان مناسبی، مثلا تا پایان زمان ماموریت به تأخیر بیندازند.
راه‌حل قدیمی: استتار
یک شاهین را تصور کنید که در ارتفاع 15متری شما پرواز می‌کند. همزمان یک مگس هم در کنارش می‌چرخد. در این روش مگس با شاهین استتار شده است. شاهین را می‌توان به یک نقطه بزرگ در صفحه رادار تشبیه کرد؛ درصورتی که مگس، یک نقطه بسیار کوچک خواهد بود و بسیاری اوقات پیدا کردنش سخت است.
آلمانی‌ها و آمریکایی‌ها، پیشتازان فرار از رادار
اولین‌بار امکان رادارگریزکردن سامانه‌ها در زمان جنگ جهانی دوم جدی گرفته شد. نخستین گروهی که با ساخت سامانه‌های ضدرادار توانستند از دید طرف مقابل‌شان فرار کنند، آلمانی‌ها بودند. کمی بعد از پایان جنگ جهانی دوم، آمریکا می‌خواست یک سیستم بمب‌افکن جدید را که برخلاف نمونه‌های قبلی، بدنه و دم نداشت امتحان کند. سامانه YB-49 به‌خاطر ساختار خاص و جدیدش از دید رادار مرکز کنترل دورمانده و به‌دلیل ناموفق بودن پرتاب، به سمت مرکز کنترل برگشت.
پهپادها چطور لو می‌روند؟
سامانه‌های راداری خود هواپیما یا پهپادهای رادارگریز که برای پیدا کردن اهداف طرف مقابل استفاده می‌شود، می‌تواند خودش را لو بدهد.
رادارگریزها هرچقدر هم که امواج الکترومغناطیسی را جذب یا منحرف کنند، می‌توانند توسط حسگرهای مادون‌قرمز شناسایی شوند.
استفاده همزمان از چند رادار مختلف می‌تواند آسمان را از راه‌های مختلف تحت نظر بگیرد. فرار کردن از چنین سامانه‌هایی معمولا بسیار دشوار است.
هر چقدر سامانه‌های راداری بیشتری یک نقطه را تحت پوشش قرار بدهند، احتمال اینکه بتوانند یک هواپیما را در آسمان شناسایی کنند، بالاتر می‌رود.
سامانه‌های رادارگریز بسیار گران‌قیمت هستند و تولید انبوه آنها بسیار دشوار است. استفاده از این فناوری نیز آسان نیست.
خیلی از کارشناسان نظامی می‌گویند:هواپیماهای رادارگریز به‌خاطر ساختار غیرعادی‌شان از لحاظ آیرودینامیک چندان خوب نیستند و مانورپذیری کمی دارند.
روش کار سامانه‌های ردیابی (رادار)
رادارها امواج الکترومغناطیس را در جهت‌های مختلف ارسال می‌کنند و از روی مشخصات امواج بازتاب‌شده، متوجه فاصله، اندازه و بسیاری از مشخصات اشیای اطراف‌شان می‌شوند. روی صفحه رادار، هر نقطه بیانگر یک شیء است. هرچقدر نقطه بزرگ‌تر باشد، یعنی شیء بزرگ‌تری در محدوده قرار گرفته است. این سیستم‌ها به‌طور کلی براساس بازتاب کار می‌کنند اما باگ‌های زیادی هم دارند که باعث گول خوردن‌شان می‌شود. سامانه‌های رادارگریز از همین نقاط ضعف استفاده می‌کنند تا بتوانند از دید طرف مقابل‌شان پنهان بمانند.
روش کار جنگ‌افزارهای ضدرادار
برای اینکه یک هواپیمای جنگی یا پهپاد جاسوسی ضد رادار شود، چند راه کلی وجود دارد. اولا جنس بدنه هواپیما طوری انتخاب می‌شود که بتواند امواج را جذب کرده و مانع رسیدن موج به منبع اصلی شود. دومین روش، به طراحی خود هواپیما و بدنه‌اش برمی‌گردد. در این روش، بدنه طوری طراحی می‌شود که جهت بازتاب امواج را تغییر بدهد. یکی دیگر از راه‌ها، جذب انرژی امواج ارسالی است که درپی آن، موج‌های رسیده به هواپیما بازتاب خواهند داشت اما انرژی‌شان به حدی نیست که بتوانند به مبدأ اولیه برگردند. چنین سیستمی در عین حال می‌تواند باعث دریافت سیگنال اشتباه توسط رادار نیز بشود، طوری که به‌نظر برسد به‌جای یک هواپیمای جاسوسی، یک پرنده عادی در حال پرواز است. درصورت استفاده همزمان از هر 3راهکار، هواپیما تا حد زیادی رادارگریز خواهد بود و می‌تواند تا مدت طولانی‌تری از دیدرس رادارها مخفی بماند. هرچند در دنیای فناوری، برای غلبه بر هر سیستمی راهکارهایی نیز وجود دارند.
پهپاد یا پهباد؟
با همه‌گیر شدن سامانه‌های پروازی بدون سرنشین یا Unmanned Aerial Vehicle یا UAV در جهان، فرهنگستان زبان و ادب فارسی واژه پهپاد (پرنده هدایت‌پذیر از راه دور) را به جای آن پیشنهاد کرد. این واژه معادل، به‌خاطر راحت بودن تلفظ و استفاده، تا حد زیادی مورد توجه فارسی‌زبانان قرار گرفت. اما در برخی موارد نیز آن را به اشتباه «پهباد» تلفظ کردند که، با توجه به ریشه کلمه، اشتباه است.
در همینه زمینه :
