دست دلالان در جیب نخلداران

در حالی قیمت خرما در ماه‌های اخیر با افزایش بسیار زیادی روبه‌رو بوده است، که کشاورز و نخلداری که یک سال برای تولید محصول خود رنج کشیده است حدود ۱۵ درصد از این قیمت سهم می‌برد. 
به گزارش مهر، دستان پینه‌بسته کشاورز و وضع زندگی نابسامان او را که می‌بینیم به عمق فاجعه پی می‌بریم؛ کشاورزی که محصولش با قیمت ۳۰ - ۴۰ هزار تومان در بازارهای کشور به فروش می‌رسد، ولی خودش از این پول‌ها سهمی ندارد.

سال‌ها است پول‌هایی که از فروش محصول به دست می‌آورد چند ماه قبل از فصل برداشت محصول تمام می‌شود و باز هم مجبور است محصولش را پیش‌فروش کند، آن‌هم به قیمتی بسیار پایین.

حالا دیگر با این افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها مجبور است در کنار کار باغش، کارهای دیگری هم انجام دهد و به‌عنوان کارگر و گاهی به‌ عنوان راننده بخشی از مخارج زندگی‌اش را تأمین کند. رنج کار و سختی‌های زندگی یک‌ طرف و رنج دیدن دلال‌بازی و واسطه‌گری‌ها هم یک ‌طرف دیگر. خرمایی که برای داشت و برداشت آن سالانه به ازای هر کیلوگرم بین هزار تا 2 هزار تومان هزینه می‌شود سال گذشته به قیمت 3 هزار تا 3۵۰۰ تومان از نخلداران خریداری شد. آنهایی که خوش‌شانس بودند و خوش‌مشتری شاید 4 هزار تومان هم فروخته باشند.


افزایش قیمت‌ها

«محمد احمدزاده» از کشاورزان تنگستانی گفت: در حالی‌ که سال گذشته خرمای خود را با قیمت کمتر از 4 هزار تومان فروخته‌ایم، اکنون این خرما با قیمت ۱۰ برابری در بازار شهرهای مختلف در حال فروش است. 
وی ادامه داد: قیمت همه اجناس بالا رفته است و شاهد چند برابر شدن هزینه‌های زندگی هستیم و انتظار می‌رود که قیمت خرما نیز به همین میزان افزایش یابد تا کشاورزان قادر به تأمین هزینه‌های زندگی خود باشند.
«عبدالله رضایی» از کشاورزان و نخلداران دشتستانی نیز گفت: علت ارزانی خرما بی‌توجهی مسئولان به کشاورزان و نداشتن سندیکای باغداران است. 

وی اضافه کرد: با توجه به قیمت بالای ۲۰ هزار تومانی خرما در بازار اگر این محصول به قیمت حداقل ۱۵ هزار تومان از کشاورز خریداری شود خوب است، ولی اکنون خبری از این قیمت‌ها نیست.
این کشاورز با اشاره به این‌که دلالان هنوز هم با کمترین قیمت خرما را از باغداران می‌خرند تصریح کرد: دولت باید حمایت لازم را از کشاورزان داشته باشد و تعاونی‌ها ملزم شوند خرما را گران‌تر بخرند. 

«حبیب بنافی» از کشاورزان آب‌پخشی گفت: کشاورزان یک سال زحمت می‌کشند و خون ‌دل می‌خورند و انتظار دارند که با فروش محصول خود بتوانند هزینه‌های یک سال زندگی خود را تأمین کنند.وی با اشاره به این‌که حمایت مناسبی از کشاورزان نمی‌شود اضافه کرد: انتظار کشاورزان این است که سازوکار مناسبی برای تعیین قیمت خرما تدوین شود تا کشاورزان سهم بیشتری از قیمت نهایی فروش محصول داشته باشند.


لزوم افزایش قیمت خرید خرما از کشاورزان

عضو انجمن ملی خرما در مورد علت پایین بودن قیمت خرما گفت: یکی از مواردی که سال‌ها باعث شده بود قیمت خرما پایین باشد عدم بسته‌بندی خوب و باکیفیت بود. قیمت ۱۲ تا ۱۵ هزار تومانی خرما با ارزش غذایی بالا در برابر میانگین ٨٠ هزار تومانی خشکباری مثل انجیر زیاد نیست.

«مهدی بحرینی» اضافه کرد: امروز برخی از تولیدکنندگان به بسته‌بندی مناسب و باکیفیت و شکیل و زیر ۵۰۰ گرمی روی آورده‌اند که این کار یعنی ارزش قائل شدن برای خرما به‌جای بسته‌بندی‌های ۱۰ کیلوگرمی. 
وی اضافه کرد: سال‌های گذشته عدم سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و بسته‌بندی باعث شده بود خرما به‌ صورت فله و با بسته‌بندی نامناسب به مشتری عرضه شود که این کار ضربه زیادی به محصول می‌زد.

بحرینی اضافه کرد: در سال گذشته در شورای گفت‌وگوی استان با محوریت خرما، انجمن ملی خرما پیشنهاد عدم صدور مجوز خروج خرما از استان با کارتن بدون نام و نشان و برند را داد که تصویب شد و با این کار کمک بزرگی به خرمای استان شد.


باغداران توان نگهداری خرما را ندارند

وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از دلایل پایین بودن قیمت خرید خرما از باغداران، توانمند نبودن باغداران در نگهداری محصول خود است که در این مورد هم انجمن ملی خرما در سال‌های قبل پیشنهاد تسهیلات ارزان‌قیمت برای ساخت سردخانه‌های کوچک را داد که مورد موافقت استاندار وقت قرار گرفت. عضو انجمن ملی خرما تأکید کرد: در این صورت باغداران با احداث سردخانه در منزل مجبور به فروش ارزان خرما در وقت برداشت نمی‌شوند.

بحرینی ادامه داد: با توجه به بالا بودن قیمت ارز این فرصت خوبی خواهد بود اگر ذائقه مشتری‌های خارجی شناسایی شود و طبق خواسته‌های مشتریان محصولات بسته‌بندی و صادر شود تا ارزآوری خوبی داشته باشیم. 
وی با اشاره به این‌که قیمت واقعی را عرضه و تقاضا تعیین خواهد کرد اظهار کرد: باید توجه داشت که خرما محصولی با ارزش غذایی بالا است که با زحمت بسیار زیاد باغداران به دست می‌آید.


چانه‌زنی کشاورزان ضعیف است

 «علیرضا عرب‌زاده» کارشناس اقتصادی، در مورد پایین بودن قیمت خرما و فاصله قیمتی زیادی که بین قیمت خرید از کشاورز و فروش به مشتری وجود دارد اظهار کرد: یکی از مسائل مهم در مورد تعیین قیمت خرما و سود کشاورز از آن میزان چانه‌زنی است. 
وی اضافه کرد: برای تولید خرما مقداری منابع از جمله آب و منابع زیرزمینی، نخل و کود و کارگر توسط کشاورز هزینه می‌شود و با واسطه و یا واسطه‌هایی فراوری و بسته‌بندی می‌شود و با اضافه شدن مقداری ارزش ‌افزوده به خریدار نهایی می‌رسد.

عرب‌زاده ادامه داد: این‌که سهم کشاورز و نخلدار از این ارزش افزوده و قیمت محصولی که به دست خریدار نهایی می‌رسد چقدر باشد به میزان چانه‌زنی کشاورز و دلال‌ها بستگی دارد. اگر قدرت چانه‌زنی کشاورز بالا باشد، می‌تواند سهم بیشتری از این قیمت داشته
 باشد.

وی بیان کرد: در صورتی که کشاورز دارای قدرت چانه‌زنی بالایی باشد، می‌تواند خود تعیین‌کننده قیمت محصول خود باشد و اگر ضعیف باشد و قدرت واسطه‌ها و خریداران میانی و نهایی بیشتر باشد، کشاورز ناچار است با قیمت پایین‌تری محصول خود را بفروشد. 
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: قیمت فروش نهایی اکنون فاصله بسیار زیادی با قیمت تمام‌شده آن دارد. به همین خاطر برای محصول خرما ارزش‌ افزوده‌ای ایجاد می‌کند که کشاورز از این ارزش ‌افزوده سهمی ندارد.


سهم اندک کشاورز از ارزش افزوده خرما

وی گفت: کشاورز به خاطر شرایطی که در فصل برداشت و حتی ماه‌ها قبل از آن وجود دارد اغلب دارای قدرت چانه‌زنی بسیار کمی است و با توجه به این‌که اغلب آنها قادر به نگهداری محصول خود نیستند، مجبورند خرما را قبل از برداشت بفروشند.
عرب‌زاده تصریح کرد: این مسائل باعث می‌شود که دلالان به‌راحتی با قیمتی نازل خرما را از نخلداران بخرند و با بسته‌بندی و ارزش‌افزوده‌ای چندین برابری آن را به دست خریدار نهایی برسانند.

«علیرضا عرب‌زاده» بر لزوم ایجاد سندیکای منظم و قانونمند و انجمن‌های حامی خرما و کشاورزان تأکید کرد و افزود: این سندیکاها در ایجاد هماهنگی بین کشاورزان برای تعیین قیمت مناسب نقشی مهم خواهند داشت و اعلام می‌کنند که خرما با قیمت پایین‌تر از قیمت تعیین‌شده فروخته نشود.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: وقتی‌ که کشاورزان قیمت را نشکنند و در برابر قیمت تعیین‌شده مقاومت کنند، واسطه‌ها و دلالان نیز ناچارند خرما را با این قیمت از کشاورزان بخرند.


خرما باکیفیت‌تر شود

یک کارشناس اقتصادی در مورد پایین بودن قیمت خرمای استان بوشهر نسبت به قیمت خرمای دیگر مناطق بیان کرد: رعایت نشدن استانداردها و مسائل بهداشتی در بسته‌بندی‌ها و کیفیت پایین محصول در این زمینه تأثیرگذار است. وقتی خرمایی که تولید و برداشت می‌کنیم کیفیت پایینی داشته باشد، قطعاً ارزش‌ افزوده‌ای که این خرما تولید می‌کند نیز پایین خواهد بود و گاهی مشتری‌پسند نیستند و یا با قیمت نازلی در بازارهای جهانی و داخلی به فروش می‌رسند. پس باید کیفیت محصول افزایش یابد و بسته‌بندی‌ها باکیفیت‌تر شوند.
وی ضعیف بودن کشاورزان و نخلداران را یکی دیگر از عوامل پایین بودن قیمت خرما دانست و اضافه کرد: کشاورزان فقیر نگه داشته شده‌اند و به همین دلیل، مجبورند محصول خود را پیش از برداشت به فروش برسانند. 

عرب‌زاده تصریح کرد: اگر کشاورزان فقیر نباشند، می‌توانند محصول خود را نگه ‌دارند و در سردخانه قرار دهند و در زمان مناسب با ارزش ‌افزوده بیشتری به فروش برسانند و قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشند.
برای افزایش قیمت خرید خرما از کشاورزان نیاز است که همکاری و تلاش‌های گسترده‌ای صورت گیرد. برخی از گره‌ها همچون افزایش کیفیت خرمای تولیدی و افزایش توان نگهداری محصول مربوط به کشاورزان است که قدرت چانه‌زنی آنها را بالاتر می‌برد. بخشی دیگر نیز مربوط به سیاست‌گذاری دولت در این زمینه و حمایت کشاورزان است. تشکیل سندیکاها و انجمن‌های مربوط به نخلداران و حمایت دولت از آنها می‌تواند باعث شود سرنوشت قیمت خرما در دست کشاورزان و باغداران قرار گیرد.