ارائه خدمات یکپارچه دولت روی موبایل

 قرار است به‌زودی و احتمالا در ایام دهه‌فجر اپلیکیشن دولت به‌صورت رسمی رونمایی شود. این اپلیکیشن می‌تواند پنجره‌ای مهم برای تحقق دولت الکترونیک باشد و ارائه سرویس‌های دولتی به مردم را بسیار ساده‌تر کند. رضا باقری اصل، معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید که با ارتباط گرفتن الکترونیکی سازمان‌ها با یکدیگر مردم دیگر لازم نیست برای یک کار میان دستگاه‌های مختلف رفت‌وآمد کنند. همچنین به گفته او با دسترسی حداقل ۵۰ میلیون کاربر به اینترنت، مردم می‌توانند از این بستر برای انجام استعلام‌های شخصی خود و انجام بسیاری از سرویس‌ها و خدمات مهم دولتی استفاده کنند؛ از رجیستری موبایل گرفته تا استعلام بدهکاری مالیاتی و تجمیع همه قبوض در یک‌جا.  

 به‌عنوان سؤال اول می‌شود از روندی بگویید که به اپلیکیشن دولت رسید؟

یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در توسعه دولت الکترونیک به‌عنوان یک رویکرد انتخاب شده رویکرد سرویس محوری است. در مرحله اول سرویس‌های قابل ارائه احصاء شد و در کنارش فرایندها در حوزه مجوزها و استعلام‌ها و تبادل اطلاعات شناسایی شدند و نقشه‌ای برای آن کشیده شد. تقریبا اطلسی از موجودیت‌های اطلاعاتی و خدمات دولت توسط دولت یازدهم به‌دست آمد. هدف این بود که مسیر حرکت دولت از فرایند محوری یا وظیفه‌محوری به سمت سرویس محوری سوق داده شوند. بسیاری از دستگاه‌ها و سازمان‌های مشغول کار در قالب وظایف‌شان بودند اما آنچه مردم از دولت انتظار دارند سرویس است. این بخش مغز‌افزاری ماجرا بود که گام اول آن در ۴ ساله دولت یازدهم برداشته شد. 

 اگر بخواهیم واضح‌تر بگوییم یعنی در دولت یازدهم پکیج یا بسته‌ای از سرویس‌های قابل ارائه به مردم را به‌دست آوردید؟

بله، تنوع سرویس‌ها، معماری سازمانی و چارچوب ملی را به‌دست آوردیم. طرح IEGIF به‌دست آمد که چارچوب تعامل‌پذیری دولت بود. این پکیج تازه گام اول است و گام دوم بازمهندسی آنهاست که نیاز به ادامه تلاش‌ها دارد. مثالی که می‌توان زد این است که وقتی شناسنامه خدمات به‌دست آمد سازمان اداری استخدامی متوجه شد که برخی وظایف دستگاه‌ها با یکدیگر همپوشانی دارند و برخی دیگر بسیار پیچیده شده است. یعنی وقتی فردی می‌خواهد سرویس دریافت کند باید چندین مرحله و استعلام را از سازمان‌های مختلف پشت سر بگذارد. همه این مشکلات و فرایندها به‌خاطر عدم ‌اطلاع دستگاه‌ها از یکدیگر و نبود فرایندهای بین دستگاهی به‌وجود آمده بود.

 این مسئله‌ای که درباره عدم‌اطلاع دستگاه‌ها از یکدیگر گفتید ماجرای مهمی است که بسیاری از مردم هم با آن روبه‌رو هستند.

بله،لایه بعدی کار ما ، لایه زیرساخت‌ها و توسعه شبکه ملی اطلاعات بوده که این بخش در واقع دسترسی دستگاه‌ها به یکدیگر است؛ یعنی ساختمان‌های اداری باید به یکدیگر متصل می‌شدند. ۲۵۵ هزار نقطه در قالب شبکه ملی اطلاعات و ۱۸ هزار نقطه در شبکه دولت توسعه پیدا کرد.

 یکپارچه بودن به‌معنای این است که خود سازمان‌ها با هم در ارتباط قرار بگیرند؟

 روی این لایه، لایه تبادل اطلاعات و دیتاست. وقتی بررسی‌ها صورت گرفت مشخص شد که دستگاه‌هایی مثل ثبت‌احوال، ثبت اسناد، پایگاه‌خودرویی، بیمه‌ها، سلامت، پایگاه پولی و مالی که پایگاه‌های اطلاعاتی کشور دست‌شان است هم تکمیل نبودند. مسیر حرکت به سمت تکمیل شدن آنها شکل گرفت اما مسئله مهم‌تر تبادل اطلاعات میان ۲۰ پایگاه اصلی اطلاعات کشور بود. به همین‌خاطر مرکز ملی تبادل اطلاعات در دستور کار قرار گرفت. همین جا می‌توانم یک خبر خیلی مهم را اعلام کنم. در انتهای دولت یازدهم فاز یک مرکز ملی تبادل اطلاعات با حدود ۱۱۹ سرویس راه‌اندازی شد. امروز که با شما صحبت می‌کنیم ۲۱۷ سرویس تبادلی در بستر شبکه ملی اطلاعات پایه و اساس‌شان گذاشته شده است. این به سمت یکپارچه‌کردن ارائه سرویس‌ها کار را پیش می‌برد. یعنی مردم برای گرفتن سرویس‌ها باید میان دستگاه‌ها رفت‌وآمد می‌کردند اکنون یک دستگاه می‌تواند با دستگاه‌های دیگر ارتباط برقرار کند.

 پس در واقع می‌توان گفت که اپلیکیشن دولت نتیجه یک تلاش و پروسه طولانی است.

لایه اصلی در این رابطه لایه سرویس‌هاست که باید الکترونیکی شوند. ۱۷۰۰ سرویس و1500 مجوز باید به وسیله یک نرم‌افزار الکترونیکی شوند.  نگاه کردیم که رویکرد سایر کشورها و روش عقلایی این است که به سمت یکپارچه شدن حرکت کنیم. همراه با خروجی و توسعه‌ای که با تبادل اطلاعات میان سازمان اتفاق افتاد نسل سوم و چهارم تلفن همراه و دسترسی اینترنت روی موبایل توسعه نجومی میان مردم پیدا کرد. ناگهان ما از اول دولت یازدهم با حدود ۵ میلیون کاربر اینترنت پرسرعت به بیش از ۵۰ میلیون کاربر اینترنت پرسرعت اعم از موبایل و اینترنت ثابت رسیده‌ایم.

 اما هنوز گروهی از مردم هستند که از تلفن‌های قدیمی یا غیرهوشمند استفاده می‌کنند. به همین‌خاطر ما چند کانال را به‌عنوان کانال دسترسی درنظر گرفتیم. کانال اول USSD است که با کد 4*در دسترس است. از سوی دیگر اس‌ام‌اس هم درنظر گرفته شد. این دو کانال می‌توانند بخشی از سرویس‌ها را ارائه کنند. مثلا استعلام رجیستری و یا خروجی استعلام خطوط موبایل به صورت اس‌ام‌اس می‌آید. در کنار این کانال‌ها اما لایه مهم‌تر اپلیکیشن دولت است. در کنار اپلیکیشن دولت بازار اپلیکیشن دولت هم برای ارائه اپلیکیشن‌های مورد نیاز دیگر دستگاه‌ها قرار دارد.

 پس روی این بستر افزایش تنوع سرویس‌های الکترونیکی می‌تواند سرعت بسیار زیادی داشته باشد.

ظرف یک هفته‌ای که سرویس‌ها را در مرکز ملی تبادل اطلاعات در مرکز داده دولت استقرار دادیم ۳۰ سرویس پیاده‌سازی شده است. برخی از این سرویس‌ها برای نخستین بار در کشور است که به مردم ارائه می‌شود. تجمیعی از سرویس‌هاست. مثلا تکرر دفترچه بیمه یک معضل بوده است. اما اکنون سرویسی وجود دارد که کاربر به انبوهی از اطلاعات خودش دسترسی پیدا می‌کند؛ از بیمه‌ گرفته تا مثلا خطوط تلفن. در بحث مالیات مثلا شخص می‌تواند به راحتی ببیند بدهی مالیاتی دارد یا نه، مدارک تحصیلی هم وارد این سیستم می‌شود. فرایند رجیستری را مثال بزنم. در اپلیکیشن دولت کار خیلی ساده شده است. سیستم بارکدخوان با دوربین تلفن همراه دارد و کافی است شما آن را روی بارکد درج شده روی جعبه گوشی موبایلی که می‌خواهید بخرید بگیرید. اپلیکیشن خودش با این کار استعلام می‌گیرد که گوشی رجیستر شده هست یا خیر.

ممکن است برای کالاهای  دیگر هم این کار صورت بگیرد؟

در مرحله بعدی قرار است کدهای مشهور به G10 را قرار دهیم که دیگر می‌شود با اپلیکیشن بارکد انواع و اقسام کالاها را اسکن کرد و مردم از همه اطلاعات کالا آگاه شوند. یعنی شما با اسکن بارکد کالا به وسیله اپلیکیشن می‌توانید متوجه شوید که کالا واردکننده‌اش کجا و از چه منبعی بوده است. یعنی همه اطلاعات ثبت شده کالا به مردم ارائه می‌شود تا در بازار با حرف‌های گفته شده گیج نشوند و راحت تصمیم‌گیری کنند. 

 در زمانی که به‌صورت رسمی اپلیکیشن دولت ارائه شود مردم چه سرویس‌هایی را می‌توانند به وسیله آن دریافت کنند؟

مثال‌هایی گفتم که همه وجود دارند. باید بگویم که دولت هند وقتی می‌‌خواست اپلیکیشن خود را برای نخستین بار رونمایی کند با 3 سرویس بود. مسئله اصلی این است که بستر لازم برای ارائه سرویس‌ها به‌وجود آمده است. مثلا در یک ماهه اخیر که سرویس‌ها استقرار پیدا کرده ۱۰ تا ۱۵ سرویس به‌صورت سریع به آن اضافه شده است. سرعت ارائه سرویس‌ها به‌شدت بالاست. دستگاه‌ها کار را می‌بینند و مصوبه دولت هم وجود دارد و متوجه می‌شوند می‌توانند به راحتی روی این بستر ارائه سرویس داشته باشند. حدودا فکر کنم سرجمع بالای ۳۰ سرویس کامل در این مرحله ارائه شود.

می‌شود چند سرویس که مشکلات مردم را کمتر می‌کند مثال بزنید؟

مثلا درباره رجیستری موبایل که گفتم بسیار کار مردم را راحت می‌کند. این اپلیکیشن هم امکان استعلام رجیستر بودن گوشی را دارد و هم امکان رجیستر کردن گوشی در آن تعبیه شده است. یا  قابلیت پرداخت یکپارچه قبوض است. اما از همه مهم‌تر سرویس کارپوشه ملی ایرانیان است. سرویس کامل که دستگاه اجرایی می‌تواند با مردم تبادل اطلاعات داشته باشد.

یعنی هر کسی می‌تواند به وسیله این اپلیکیشن پوشه شخصی خودش را داشته باشد؟

دقیقا، هر کس اپلیکیشن را نصب کند و درخواست کارپوشه را بزند می‌تواند آن را برای خود فعال کند. این کار اما به شرط این است که  کد ملی و شماره تلفن او احراز شود. یعنی مطمئن شویم که شماره موبایل ارائه شده مربوط به شخصی است که با کد ملی خودش درخواست فعال شدن کارپوشه را کرده است. یعنی هر اطلاعیه، اعلان یا بر فرض اخطاریه‌ای برای شخص وجود داشته باشد در کارپوشه فرد قرار می‌گیرد و او مطلع می‌شود.

مسائل حریم شخصی هم در طراحی اپلیکیشن مدنظر قرار گرفته است؟

بله کاملا، باید بگویم که برای حفظ حریم‌شخصی اپلیکیشن دولت از مکان یا سرویس لوکیشن گوشی استفاده نمی‌کند، چون حریم خصوصی مردم مهم است. سرویسی به نام شماره تلفن‌های ضروری وجود دارد. این سرویس‌ها از بدیهی‌ترین سرویس‌های درنظر گرفته شده در اپلیکیشن برای دسترسی به اورژانس، آتش‌نشانی و هلال‌احمر است. اگر از داخل اپلیکیشن تلفن‌های اضطراری را بگیرید اپ از شما سؤال می‌کند که تمایل دارید از لوکیشن استفاده شود یا خیر. درصورتی که تأیید کنید در پنلی که در اختیار اورژانس و آتش‌نشانی است مکان دقیق شما روی نقشه مشخص می‌شود و شما در وضعیت بحرانی و اضطراری نیاز به گفتن آدرس دیگر ندارید. از سوی دیگر اورژانس و آتش‌نشانی با داشتن لوکیشن شما بسیار راحت‌تر و سریع‌تر می‌توانند خود را به محل حادثه برسانند. فعلا با این سه مورد شروع کردیم اما به‌تدریج بیشتر می‌شود.

یعنی می‌شود امیدوار بود که به‌تدریج با پیشرفت کار بسیاری  ازسرویس‌های مورد نیاز مردم از طریق اپلیکیشن و بدون نیاز به مراجعه حل شود؟

تلاش ما این است که آنهایی که درخواست بسیار زیاد دارند را در این اپلیکیشن قرار دهیم و بقیه موارد را به اپلیکیشن‌های دیگر که در بازار دولت عرضه می‌شود واگذار کنیم.