موزه امداد و فداکاری

حسن حسن‌زاده|خبرنگار
منطقه 3

آن کیف امدادی که در محفظه شیشه‌ای موزه آرام گرفته، از پرواز ابدی امدادگری در لحظه امدادرسانی به یادگار مانده است. کمی آن سوتر، قفسه شیشه‌ای دیگری کیسه برنجی را به نمایش گذاشته است که یادگاری از قدمت همدلی و همراهی داوطلبان و امدادگران هلال‌احمر در امدادرسانی به آسیب‌دیدگان حوادث است. هر گوشه‌ای از موزه هلال‌احمر، روایتی ماندگار از همین فداکاری‌ها و دلسوزی‌هاست. یادگاری‌ها، هدایا و اشیایی که از امدادگران سال‌های دور و نزدیک باقی مانده و هرکدام روایتگر قصه‌ای شنیدنی از خدمات بشردوستانه اعضای خانواده هلال‌احمر است. در این گزارش سری به موزه و مرکز اسناد ملی جمعیت هلال‌احمر ایران زده‌ایم. موزه‌ای با اشیا متفاوت که در محل ساختمان توانبخشی جمعیت هلال‌احمر در خیابان ولی‌عصر(عج) واقع است.

هلال احمر در دوران دفاع مقدس، مسئولیت برقراری ارتباط با نهادهای بین‌المللی چون صلیب‌سرخ و نیز پیگیری وضعیت اسرای جنگی، بازگشت اسرا و... را برعهده داشت. در این دوران مرکز بی‌سیم هلال‌احمر شرایط را برای ارتباط با صلیب‌سرخ مهیا می‌کرد. اکنون در موزه هلال‌احمر بخشی به نگهداری بی‌سیم‌ها و لوازم ارتباط رادیویی قدیمی این نهاد اختصاص دارد. در این بخش تجهیزات ارتباطی چون رادیو لامپی، دستگاه ضبط و پخش صدای ریلی و... که ساخت کشور فرانسه است و قدمت‌شان به دهه 50 و 60 میلادی برمی‌گردد نگهداری می‌شوند. همچنین برخی از بی‌سیم‌های قدیمی که در سال‌های آغازین راه‌اندازی مرکز بی‌سیم در دهه 30 مورد استفاده قرار می‌گرفتند نیز در این مجموعه ارزشمند در معرض نمایش عموم قرار گرفته است. 

 ماکت کشتی فارور

کشتی فارور یکی از نخستین کشتی‌های بیمارستانی است که زیر پرچم هلال‌احمر ایران خدمات امدادی دریایی ارائه می‌کرد. این کشتی که در دوران دفاع‌مقدس نیز فعال بود، در هشتم اکتبر سال 1971 توسط شرکت آلمانی Elsflether Werft ساخته و در اواخر همان سال به آب انداخته شد. فارور به‌طور معمول در نزدیکی بندر یا جزیره مورد نظر لنگر می‌انداخت و کادر پزشکی هلال‌احمر نیز با قایق برای مداوای بیماران اعزام می‌شدند. اما در مواردی که بیمار نیاز به بستری، عمل جراحی، آزمایش و مواردی از این دست داشت به کشتی منتقل و پس از بهبودی به محل زندگی خود بازگردانده می‌شد. اکنون ماکت کشتی فارور نیز که توسط همان شرکت آلمانی ساخته شده است به‌عنوان نمادی از خدمات ارائه شده توسط این کشتی در موزه هلال‌احمر نگهداری می‌شود. روی عرشه این ماکت، یک دستگاه آمبولانس، باند فرود هلی‌کوپتر و 2 قایق امدادی دیده می‌شود. باقیمانده کشتی فارور که بعدها «قدس» نام گرفت اکنون در سواحل خلیج‌فارس دیده می‌شود. 

 آخرین یادگاری خلبان شهید

در ضلع شرقی سالن موزه، یک کیف چرمی مشکی رنگ در کنار یک دست لباس خلبانی خودنمایی می‌کند. داخل محفظه شیشه‌ای، قاب عکس کوچکی قرار دارد که تصویر خلبان شهید مجید عاصم ترابی را با دوربینی که روی شانه انداخته به نمایش می‌گذارد. شهید ترابی از خلبانان امدادگر جمعیت هلال‌احمر بود که در عملیات‌های امدادی بسیاری در دوران دفاع‌مقدس حضور داشت. او علاوه بر خلبانی، از سال 1359 با آغاز جنگ تحمیلی به‌عنوان امدادگر در جبهه‌های مختلف به مجروحان جنگی خدمت‌رسانی می‌کرد. ماجرای امدادرسانی فداکارانه شهید ترابی پس از 7 سال حضور مداوم در جبهه‌ها در سال 1366 و در هنگام انتقال تیم پزشکی هلال‌احمر به جبهه غرب کشور در محور بانه ‌ـ سقز به خط پایان رسید. اکنون کیف امدادی این خلبان شجاع که پس از انفجار بالگرد و شهادت او به بیرون پرتاب شده بود به‌عنوان نمادی از ادامه این راه پربرکت در موزه هلال قرار گرفته است. 

 ارمغانی از قاره سیاه

تعدادی از لوازم و اجناس ارزشمند موجود در موزه مانند درختچه طلایی، مدال و مجسمه چینی، کتاب‌های نفیس، سازه مرمری مسجدالاقصی و... توسط جمعیت‌های هلال‌احمر و صلیب‌سرخ کشورهای دیگر به پاس خدمات بشردوستانه هلال‌احمر ایران در حوادث و بلایای مختلف به موزه اهدا شده است. در ضلع شمالی موزه یک قبضه شمشیر عتیقه که در غلاف چرمی‌اش آرام گرفته، روایتگر خدمات داوطلبانه و بشردوستانه امدادگران هلال‌احمر در قاره سیاه است. در معرفی این شمشیر آورده شده: «یک قبضه شمشیر اهدایی که در جریان کمک‌رسانی به مردم محروم اریتره در خشکسالی سال 1365 آفریقا به آقای حسن شوشتری‌زاده هدیه شده است.» جمعیت هلال‌احمر ایران در خشکسالی اریتره یکی از جمعیت‌های ملی هلال‌احمر بود که با ارسال بسته‌های غذایی و ارائه خدمات درمانی حامی مردم محروم این کشور شد. 

 کتاب امید مادران اسرا 

2 دفترچه قطور با جلد آبی رنگ در میان دیگر لوازم و اجناس داخل محفظه‌های شیشه‌ای جلب توجه می‌کند. این دفترچه‌ها و اسامی یادداشت شده در آنها، آرام و قرار مادران و پدران چشم‌انتظاری بود که در دوران پر التهاب جنگ تحمیلی، چشم به راه بازگشت فرزند دلبند‌شان بودند. فهرست بلندبالایی از اسامی اسرای ایرانی که در سال‌های 1359 تا 1367 اسیر زندان‌های رژیم بعث بودند به‌ترتیب نام و نام خانوادگی به دست مأموران کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در این دفترچه ثبت شده است. هلال‌احمر در آن دوران در ارتباط مستقیم با کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، پیگیر وضعیت اسرای ایرانی در زندان‌های عراق بود و از همین طریق نیز نامه‌های اسرا را به دست خانواده‌هایشان می‌رساند. اکنون این دفترچه‌های ارزشمند در ضلع شرقی سالن موزه به‌عنوان نماد دیگری از خدمات بشردوستانه هلال‌احمر در دوران دفاع‌مقدس نگهداری می‌شود. 

 مجسمه شیشه‌ای‌هانری دونان

در ویترین‌ها و قفسه‌های شیشه‌ای موزه هلال‌احمر، لوح‌های یادبود، نشان‌های تقدیر، تندیس‌ها، مدال‌ها و جوایز بسیاری دیده می‌شود. اما در این میان علاوه بر تندیس‌هانری دونان، بنیانگذار صلیب‌سرخ جهانی که مقابل در ورودی موزه رو به بازدیدکنندگان ایستاده است، نشان دیگری نیز از دونان دیده می‌شود. چند قدم آن‌سوتر از ردیف دستگاه‌های رادیویی، نشان شیشه‌ای ‌هانری دونان که روی یک پایه چوبی کوچک استوار شده است، در قفسه شیشه‌ای نگهداری می‌شود. نشانی ارزشمند که به پاس فعالیت‌های بشردوستانه، خدمات داوطلبانه و فداکارانه امدادگران جمعیت هلال‌احمر زلزله بم به جمعیت هلال‌احمر ایران اهدا شده است. نشان‌هانری دونان، یک جایزه امدادی است که از سوی جمعیت جهانی صلیب‌سرخ به جمعیت‌های ملی به واسطه خدمات بشردوستانه در حوادث و بلایای مختلف اهدا می‌شود. 

 به یاد یاران ستارخان و باقرخان

شماری از اقلامی که در موزه هلال‌احمر نگهداری می‌شود، اجناس ارزشمند اهدایی به جمعیت هلال‌احمر ایران است. این تجهیزات جراحی روزگاری ابزار دست رشیدخان و شریف‌خان از یاران ستارخان و باقرخان بودند. اکنون 4 سالی است که در موزه هلال در معرض نمایش قرار گرفته است. 

موزه هلال، میزبان 500 قطعه ارزشمند
مرکز اسناد ملی هلال‌احمر در سال 1381 در بخشی از ساختمان مرکز توانبخشی جمعیت هلال‌احمر تأسیس شد. این موزه شامل 3 بخش اصلی است. بخش تاریخی موزه که اشیا و اقلام شیر و خورشید سابق را نمایش می‌گذارد، بخش معرفی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، هدایا و نشان‌هایی که از سوی این نهاد به هلال‌احمر ایران اهدا شده و نیز بخش لوح‌ها و یادبودهایی که جمعیت هلال‌احمر به دیگر نهادها و سازمان‌ها اهدا کرده است. اکنون در موزه و مرکز اسناد ملی جمعیت هلال‌احمر بیش از 500 قطعه ارزشمند از هدایا، لوح‌ها، نشان‌ها، نقش برجسته‌ها، مجسمه‌ها و... در معرض نمایش عموم قرار دارد.

امکان بازدید دانش‌آموزان از موزه 
موزه هلال‌احمر به‌صورت منظم پذیرای اعضای سازمان جوانان هلال‌احمر، داوطلبان این نهاد و غنچه‌های هلال (کودکان عضو جمعیت هلال‌احمر) است. همچنین بر اساس تفاهمنامه‌ای که میان موزه هلال‌احمر و آموزش و پرورش امضا شده است، امکان بازدید دانش‌آموزان مدارس نیز به‌صورت هفتگی از موزه هلال‌احمر فراهم شده و نیز بازدید از موزه هلال‌احمر برای عموم علاقه‌مندان از ساعت 9 تا 15:30 آزاد است.