کوره‌هایی که سرد می‌شوند

علی مختاری | یزد- خبرنگار :


طی یک سال گذشته و با بروز مشکلات اقتصادی و نوسان نرخ دلار، کارگرهایی  که برای تامین هزینه خانواده‌هایشان به ایران مهاجرت کرده بودند یا درخواست افزایش حقوق کردند و یا به دیگر کشورها رفتند. از جمله آنها کارگرهای افغان بودند که دستمزدشان در واحدهای تولید آجر و سنگبری‌ها و دیگر مشاغل سخت تا 250 درصد افزایش یافت و 30 درصد از آنها نیز به دیگر کشورها مهاجرت کردند؛ مهاجرتی که مشاغل سخت استان را با چالش کمبود نیروی کار مواجه کرده است. طی سال‌های اخیر، بعضی صنایع به علت نوسانات قیمت ارز دچار مشکلاتی شده‌اند که یکی از آنها صنعت آجر است. 

این واحدها به علت افزایش قیمت ارز توان توسعه فناوری را ندارند و در صورت ایجاد نشدن راهکارهای جایگزین، به سمت نابودی حرکت می‌کنند. از نشانه‌های این نابودی این است که کارخانه‌های آجر که در سال‌های گذشته تعدادشان به 162 واحد می‌رسید، اکنون به 95 واحد تقلیل یافته‌اند؛ واحدهایی که با کمتر از 50 درصد ظرفیت خود کار می‌کنند.


فعالیت کارخانه‌های تولید آجر با 50 درصد ظرفیت 

رئیس انجمن آجر و فراورده‌های نسوز خانه صنعت، معدن و تجارت استان یزد با اشاره به این‌که ۱۸۵ مجوز تاسیس کارخانه آجر توسط سازمان صنعت معدن و تجارت استان یزد صادر شده است می‌گوید: از این تعداد ۱۶۲ واحد به بهره‌برداری رسیدند، ولی به دلیل رکود موجود در بازار، 67 واحد طی سال‌های اخیر ورشکسته شدند و تنها ۹۵ واحد فعالند.  

«مجتبی خبیری» با بیان این‌که این 95 واحد نیز با تمام ظرفیت خود فعالیت نمی‌کنند می‌گوید: به طور میانگین، واحدهای تولید‌کننده آجر با ۵۰ درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کنند.وی درباره سقوط ارزش ریال در برابر دیگر واحدهای پولی و صدماتی که به صنعت آجر استان وارد کرد عنوان می‌کند: طی یک سال گذشته و با توجه به این‌که عموم نیروهای کار ما را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند، مجبور شدیم ۲۵۰ درصد حقوق نیروهای کار خود را افزایش دهیم.

خبیری با اشاره به این‌که اتباع افغان درجه‌بندی شغلی ندارند می‌افزاید: افرادی که اتباع مجاز هستند در مشاغل لوکس همچون فروشندگی کار می‌کنند و به‌اجبار باید از اتباع بدون مجوز استفاده کنیم و این در حالی است که نیروی انتظامی اقدام به   برگرداندن آنها به کشورشان می‌کند.وی با اشاره به این‌که بسیاری از نیروهای ما به دلیل افزایش قیمت دلار به کشورهایی همچون ترکیه مهاجرت کردند می‌گوید: طی یک سال گذشته، ۳۰ درصد از نیروهای کار ما کاهش پیدا کرد و با کمبود نیروی کار مواجهیم.

این فعال اقتصادی با اشاره به این‌که در گذشته به دلیل دستمزد پایین و بهره‌وری بالا در صنعت آجر از کارگر افغان استفاده می‌شد عنوان می‌کند: امروز به جایی رسیده‌ایم که دستمزد پایین مطرح نیست و در نتیجه، توجیهی برای استفاده از این نیرو وجود ندارد. به همین منظور، درخواست‌هایی از اداره کار داشتیم تا با دعوت از هموطنان سیل‌زده و جاهایی که آمار اشتغال پایینی دارند این نیروها را با حقوق بالا و بیش از 3 میلیون تومان جذب کنیم. همچنین با معاونت سیاسی استانداری نامه‌نگاری‌های صورت گرفته است تا اولویت در به‌کارگیری اتباع مجاز در مشاغل سخت باشد. 

خبیری با اشاره به این‌که معادنی که خاک را استخراج می‌کنند هزینه استهلاک ماشین‌آلاتشان تا ۳۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است می‌افزاید: همین موضوع موجب شده است که ۲۰۰ درصد قیمت مواد اولیه ما افزایش پیدا کند. همچنین هزینه استهلاک ماشین‌آلات تولید آجر در حدود 350 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که قیمت آجر یک سال گذشته ۱۰۰ درصد افزایش داشته و در نتیجه، میزان سود ما تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.


آلایندگی واحدهای سنتی

این فعال اقتصادی با اشاره به این‌که از 70 سال پیش با ورود کوره‌های هوفمن و استقبال تولیدکنندگان آجر، بسیاری از واحدهای سنتی تبدیل به واحدهای صنعتی شدند می‌افزاید: در آن زمان به ازای هر ۷ واحد سنتی (دستی) که مجوز خود را باطل می‌کردند، مجوز یک واحد آجر صنعتی صادر می‌شد. مشکل از آنجا شروع شد که قرار بود دیگر به واحدهای سنتی مجوز داده نشود، اما در حال حاضر هنوز مجوزهایی به واحدهای سنتی داده می‌شود.

خبیری با اشاره به مشکلاتی که واحدهای دستی ایجاد می‌کنند می‌گوید: این واحدها به دلیل این‌که خروجی دود متمرکزی ندارند امکان قرار دادن فیلتر روی دودکش‌هایشان نیست و در نتیجه، آلودگی زیست‌محیطی بسیار بالایی دارند. از طرف دیگر، تمام نیروهای این واحدها از اتباع هستند و عموما بدون پرداخت مالیات اداره می‌شوند.

رئیس انجمن آجر و فراورده‌های نسوز خانه صمت استان یزد با اشاره به مزیت‌های صنعتی شدن تمامی واحدهای آجر استان می‌گوید: واحدهای صنعتی به واسطه این‌که بخشی از فعالیت‌هایشان مکانیزه است امکان استخدام افراد بومی را دارند و هر واحد تولیدی حداقل ۵ نفر نیروی بیمه‌شده دارد و با توجه به پرداخت مالیات برای دولت درآمدزایی دارند.

خبیری با اشاره به این‌که در نشست اقتصاد مقاومتی سال ۱۳۹۷ که به مشکلات انجمن آجر و فراورده‌های نسوز اختصاص داشت، مقرر شد فرمانداری مشکلات واحدهای دستی را پیگیری کند می‌افزاید: تاکنون هیچ پیگیری‌ای در این زمینه صورت نگرفته است. این در حالی است که بر اساس قانونی که در سال ۱۳۹۳ مصوب شد کلیه واحدهای دستی موظف شدند تا سال ۹۷ یا به خارج از شهر منتقل شوند و یا به واحدهای صنعتی تبدیل شوند که این مورد نیز محقق نشد.


قراردادهای یک‌طرفه ارگان‌های دولتی 

دبیر انجمن آجر و فراورده‌های نسوز خانه صنعت، معدن و تجارت استان یزد با اشاره به این‌که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما قراردادهای یک‌طرفه با ارگان‌ها و شرکت‌های دولتی است می‌گوید: به واسطه این‌که فروش بسیاری از خدمات همچون گاز، برق و آب به صورت انحصاری است مجبوریم هر گونه قراردادی را قبول کنیم. به عنوان مثال، شرکت گاز در قرارداد خود ذکر کرده است که هر موقع صلاح دانست گاز را قطع می‌کند و ما باید برای تامین سوخت دوم خود در ۲۴ ساعت اقدام کنیم. 

این در حالی است که سیستم‌های ما تنها با یک سوخت کار می‌کند و به هیچ عنوان امکان قرار دادن سیستم‌های دوگانه‌سوز وجود ندارد و عملاً این قرارداد به معنی این است که ما در مدتی که گاز قطع است باید تولید را متوقف کنیم.«امیر حاجی‌نژاد»، در گفت و گو با همشهری با بیان این‌که اردیبهشت ماه امسال این مشکل پیش آمد می‌افزاید: به مدت دو هفته گاز ما قطع شد و واحدهای تولید آجر غیرفعال شدند و این موضوع مشکلات زیادی برای این واحدها به وجود آورد، از جمله از دست رفتن مواد اولیه موجود در کوره‌ها و از دست دادن بخشی از نیروی کار که سراغ دیگر مشاغل رفتند.

 وی درباره دیگر مشکلات این صنعت می‌گوید: به دلیل افزایش قیمت دلار، امکان توسعه فناوری وجود ندارد. البته ما بیکار ننشستیم و در حال ایجاد فناوری بومی هستیم. یکی از این فناوری‌ها ماشین ساخت خشت است که در مراحل انتهایی طراحی و ساخت خود قرار دارد. پس از ساخت این دستگاه و به ازای هر دستگاه ۷ تبعه خارجی از چرخه کاری ما خارج خواهند شد و به جای آنها از تکنیسین بومی استفاده خواهیم کرد. 

این فعال اقتصادی با اشاره به مشکلات مالیاتی می‌افزاید: وقتی رکود می‌آید، مالیات را کاهش می‌دهند، ولی در سال‌های اخیر دولت کمبود درآمدهایش را از صنایع گرفته است. از طرف دیگر، ما چندین سال است با مشکل مالیات بر ارزش افزوده روبه‌رو هستیم. در تمامی کشورهای دنیا مالیات بر ارزش افزوده هر بخش در مرحله مربوط به خودش گرفته می‌شود. 

اما در کشور ما تمام آن مالیات ارزش افزوده از بخش تولید گرفته می‌شود و بخش‌هایی همچون سیستم توزیع و فروشنده‌ها از این مالیات معاف هستند. کارخانه‌های آجر استان یزد در سال گذشته به طور میانگین ۴۰۰ میلیون تومان مالیات دادند و این مالیات برای برخی واحدها تا ۸۰۰ میلیون تومان نیز رسیده است.

حاجی‌نژاد با بیان این‌که با این همه با دستگاه‌ها تعامل خوبی داریم می‌گوید: از جمله آنها دریافت حقابه چاه‌هایمان توسط آب منطقه‌ای و مهلت دادن به مشترکین برای پرداخت قبض از سوی شرکت گاز بوده است.  وی با بیان این‌که همه چالش‌های ما به مسائل دولتی مربوط نمی‌شود می‌گوید: یکی از مشکلات ما مجهز نبودن مدیران بخش آجر به علم روز است که منجر شده در زمینه بازاریابی و حتی بازارداری با مشکلات بسیاری روبه‌رو شویم.  دبیر انجمن آجر خانه صمت با اشاره به این‌که استان یزد 20 سال پیش قطب اول تولید آجر کشور بود می‌گوید: در حال حاضر و به دلیل برخی بی‌مهری‌ها پس از اصفهان در رتبه دوم هستیم.

وی با بیان این‌که دیدگاه مسئولان به صنعت آجر ناعادلانه بوده است می‌گوید: مسئولین به این صنعت به چشم یک صنعت درجه دو نگاه می‌کنند و به همین دلیل، در ۲۰ سال گذشته هیچ گونه کمکی به پیشرفت آن نکرده‌اند. حاجی‌نژاد با اشاره به این‌که استان اصفهان ۳۰ درصد از تولیداتش را به کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و عراق صادر می‌کند می‌گوید: ما به دلیل نبود رایزن‌های اقتصادی در این کشورها و عدم شناخت بازارها به جز استان‌های کشور صادرات دیگری نداریم. 

این در حالی است که کشوری همچون اسپانیا صادرات آجر به آمریکای جنوبی دارد و این نشان می‌دهد که بازار بسیار گسترده است و باید برای صادرات برنامه داشته باشیم.
 وی در انتها با اعلام این‌که در انجمن صنایع همگن آجر و فراورده‌های نسوز تحولات بسیار خوبی صورت گرفته است می‌گویند: نیروهای جوان مدیریت را بر عهده گرفتند و در کنار استفاده از تجارب پیش‌کسوتان این عرصه، قدم‌های خوبی برداشته‌اند و اگر مسئولین نگاهشان را به این صنعت تغییر دهند، شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.