مشاهیری که سرقت کردند

سمیرا مصطفی‌نژاد

دستبرد فکری، ایده‌دزدی، کپی‌کاری، سرقت ادبی، علمی یا هنری، همگی به یک موضوع اشاره دارند: استفاده از ایده، متن، پژوهش و دیگر دارایی‌های معنوی و فکری به نام خود و بدون اجازه از مولف، مالک و خالق اصلی. شاید بتوان سرقت علمی را رایج‌ترین نوع دستبرد فکری در سال‌های اخیر دانست اما موارد زیادی نیز وجود دارد که افراد مشهور در حوزه ادبیات، هنر و حتی موسیقی اتهاماتی را در این حوزه علیه خود خلق کرده‌اند.
یکی از مشهورترین سارقان علمی حوزه سیاست، ولادیمیر پوتین -رئیس‌جمهور روسیه-‌ است که اگرچه اتهام سرقت علمی علیه او به اثبات رسید، اما واضح ‌است که شاکیان این پرونده هرگز نتوانستند شکایت خود را به نتیجه برسانند. پوتین در سال2006 و پس از بررسی و بازخوانی دقیق تز دکتری او توسط مؤسسه بروکین، به سرقت علمی متهم شد. این مؤسسه اعلام کرد که تز دکتری او کپی کلمه به کلمه از مقاله‌ای علمی درباره مدیریت است که توسط 2استاد دانشگاه پیتزبورگ آمریکا نوشته شده ‌است. پایان‌نامه پوتین برای مدتی طولانی و تا پیش از آنکه چند محقق نسخه الکترونیک مقاله اصلی را در کتابخانه‌ای عمومی بیابند، مورد تحسین بود. پایان این اتهام‌زنی واضح است: پوتین تمامی اتهامات را رد کرد.

اتهامی مشابه با فرجامی کاملا متفاوت 

کارل تئودور تسو گوتنبرگ که از سال2009 تا 2011 به‌عنوان وزیر دفاع آلمان مشغول فعالیت بود، به سرقت علمی در تز دکتری خود متهم شد. بازبینی تز دکتری او نشان داد که  63درصد از متن پایان‌نامه براساس تز دکترایی است که او در سال2007 در دانشگاه بیروت ارائه داده ‌بود. گوتنبرگ بلافاصله پس از اثبات اتهامش از سمت خود برکنار و مدرک دکتری او نیز لغو شد. آنت شاوان -وزیر آموزش و پرورش آلمان- نیز در سال2012 با اتهامی مشابه از سمتش برکنار و مدرک دکتری او ابطال شد.
دستبرد فکری و کپی‌کاری در حوزه موسیقی، نام‌های بزرگی مانند جان لنون، لد زپلین، راد استوارت، گروه رولینگ استون، فارل ویلیامز و التون جان را به دادگاه کشانده است. جدید‌ترین پرونده سرقت در جهان موسیقی، اد شیرن -خواننده مشهور بریتانیایی- را درگیر خود ساخته ‌است. او اوایل سال2019 با پرونده شکایتی 100میلیون دلاری مواجه و متهم شد که بخشی از آهنگ پرفروش «بلند فکر کردن» را از روی ترانه‌ای کلاسیک، اثر ماروین گای کپی کرده‌ است. اد شیرن پیش از این و در سال2017 نیز با اتهامی مشابه مواجه شد و دادگاه علیه او رأی داد.

باب‌دیلن –ترانه‌سرا و موسیقی‌دان مشهور بریتانیایی- نیز اتهام سرقت را در سوابق خود ثبت کرده ‌است، اما نه صرفا در جهان موسیقی: بن گرینمن -روزنامه‌نگار و نویسنده آمریکایی- متوجه شد بخش‌هایی از سخنرانی دیلن در مراسم دریافت نوبل ادبیات، بدون ذکر منبع، برگرفته از رمان موبی‌دیک و وب‌سایتی به نام SparkNotes بوده‌است. اما این اتهام، نسبت به اتهامات بزرگی که به نویسندگانی مانند دن براون و جی.کی.رولینگ وارد شده‌است، بسیار مبهم و ناچیز است. در سال2017 رمان پرفروش رمز داوینچی، اثر دن براون با شکایت نویسنده‌ای به نام لوئیس پردو مواجه شد که ادعا داشت براون این رمان را از روی 2اثر او با نام‌های «میراث داوینچی» و «دختر خدا» خلق کرده‌است. این پرونده با رأی دادگاه به نفع براون تمام شد، اما پس از پردو، 2تاریخ‌دان با نام‌های مایکل بایجنت و ریچارد لیگ، براون را به سرقت ادبی از کتاب «خون مقدس و جام مقدس» متهم ساختند که این اتهام نیز به رأی دادگاه، واهی و نادرست تشخیص داده شد. اما سایه اتهام سرقت ادبی همچنان برسر رمان رمز داوینچی باقی ماند و نویسنده‌ای به نام جک دان که شکایتش از براون در سال2007 به نتیجه‌ای نرسیده بود، بار دیگر در سال 2018 ادعا کرد براون صدها بخش از کتاب او به نام «پسران واتیکان» را در رمز داوینچی مورد استفاده قرار داده ‌است.

جی.‌کی‌رولینگ -نویسنده مشهور مجموعه داستان‌های هری‌پاتر- نیز از سوی نویسنده‌ای به نام ادرین جیکوبز در سال2011 با اتهام سرقت ادبی مواجه شد. جیکوبز ادعا داشت که رولینگ رمان «هری‌پاتر و جام آتش» را از روی کتاب او با نام «ماجراهای ویلی جادوگر» نوشته‌است و حاضر شد برای تضمین پرداخت هزینه‌های دادگاه، 1/5میلیون پوند هزینه کند. اما در نهایت رولینگ و وکلایش در پرونده پیروز شدند. علاوه بر رولینگ، جی.آر.آر تالکین -نویسنده مجموعه داستان‌های ارباب حلقه‌ها- نیز در سال2011 با اتهامی مشابه مواجه‌شد: این بار اتهام دستبرد به اپرای «حلقه نیبلانگ» اثر ریچار واگنر بود که تالکین این اتهام را رد کرد و طرفداران او نیز به الهام گرفتن او از اپرای معروف واگنر در زمان خلق مجموعه ارباب حلقه‌ها دل خوش کردند.