زبان فارسی؛ میراث ماندگار

مرتضی کاردر‌/ روزنامه‌نگار
اگر به کتاب ارجمند «غلط ننویسیم» اثر زنده‌یاد ابوالحسن نجفی، که در طول این سال‌ها به کتاب مرجع درست‌نویسی در ایران تبدیل شده است، بنگریم، می‌بینیم که بسیاری از غلط‌های رایج را از رادیو و تلویزیون مثال آورده است. گرته‌برداری‌ها، واژه‌های بیگانه، ترجمه‌های نادرستی که به ساختار زبان آسیب می‌رسانند اغلب از طریق رسانه‌های عمومی به‌ویژه صدا و سیما به میان مردم راه پیدا می‌کنند. بی‌توجهی به زبان فارسی در صدا و سیما فقط به گزارش‌ها و خبرها محدود نمی‌شود. ترانه‌ها بخش قابل توجهی از ماجرا هستند؛ ترانه‌هایی که بدون گذشتن از صافی‌های زبانی منتشر می‌شوند و گاه از حداقل‌های زبانی نیز بی‌بهره‌اند. صدا و سیما هم ناگزیر است برای جذب مخاطبان بیشتر، خوانندگان ترانه‌ها را به دورهمی‌ها و خندوانه‌ها دعوت کند و نتیجه چیزی جز رواج بیشتر این ترانه‌ها نیست.
      
جلسه‌ سالانه شاعران با رهبر معظم انقلاب بیشتر از آنکه محفل و مجلسی برای گردهم آمدن شاعران باشد حاکی از اهمیت زبان و ادبیات فارسی است. بخش عمده سخنان رهبر انقلاب در دیدار امسال با شاعران درباره زبان فارسی بود و تذکر به صدا‌و‌سیما که توجهی به زبان درست و معیار نشان نمی‌دهد؛ زبانی که در این سال‌ها در معرض آسیب‌های بسیار قرار گرفته است.

زمانی زبان فارسی در صدا و سیما ارج و قرب بیشتری داشت؛ شورای‌عالی ویرایش صدا و سیما با ساختن برنامه‌هایی مثل «فارسی را پاس بداریم» تلاش می‌کرد تا معیارهای درست‌نویسی را به عموم مخاطبان یاد بدهد، مرکز موسیقی صدا و سیما آهنگ‌ها و ترانه‌هایی تولید می‌کرد که به‌عنوان نمونه‌های درجه یک، الگوی اهالی موسیقی و ادبیات می‌شدند، بسیاری از مجریان و گویندگان رادیو و تلویزیون اهل شعر و ادبیات بودند و آنچه از سعدی ، حافظ ، مولانا و شاعران معاصر می‌خواندند قرائت مختار و معیار می‌شد. اما حالا آنچه بیشتر در میان مجریان به چشم می‌خورد دایره محدود واژگان، تکرار بیش از اندازه واژه‌های بیگانه، ضعف در دستور زبان و... است. سال‌هاست که خبری از برنامه‌های صدا و سیما برای ترویج زبان فارسی نیست. از دوره طلایی مرکز موسیقی نیز سال‌ها گذشته است.

تردیدی نیست که مطبوعات، آموزش و پرورش و نهادهای متولی زبان فارسی مثل فرهنگستان نیز مخاطبان هشدار رهبر انقلاب درباره زبان فارسی هستند؛ فرهنگستان زبان فارسی باید در واژه‌گزینی و همسویی با تحولات زبان فارسی مثل همیشه با تأخیر رفتار نکند، آموزش و پرورش است که نمونه‌های درخشان شعر و نثر فارسی را در کتاب‌های درسی بگنجاند و کتاب‌های درسی را از غلط‌های نگارشی و ویرایشی عاری کند، مطبوعات‌اند که سال‌هاست از نویسندگانی که نوشته‌هایشان نمونه‌های نثر معیار فارسی بود، ‌خالی شده‌اند. شاید هشدار رهبر معظم انقلاب سبب شود که صدا و سیما، به‌عنوان رسانه ملی، قدری به‌خود بیاید و در دستگاه عریض و طویل خود، جایی برای حفظ و حراست از زبان فارسی نیز ایجاد کند. شاید این هشدارها سبب شود دیگر متولیان زبان فارسی نیز فکری به حال میراث ماندگار فردوسی ،سعدی ، حافظ ، مولوی و خیام بکنند.