بعد از تصادف‌های وحشتناک معمولا چه اتفاقی می‌افتد و چه اتفاقی باید بیفتد؟
دوربین به‌دست‌های همیشه در صحنه
عیسی محمدی
تصادف‌ها، جزو رایج‌ترین اتفاقات حوزه ترافیک و تردد با وسایل نقلیه هستند. حالا این تصادف‌ها، می‌توانند از ساده‌ترین شکل ممکن اتفاق بیفتد که در آنها فقط سپری برخورد کند و خطی بیفتد و... تا وحشتناک‌ترین شکل ممکن که با تلفات جانی یک یا چند نفره همراه خواهد بود. همه ما نیز با صحنه‌های مختلفی از تصادف‌ها روبه‌رو شده‌ایم؛ ریز و درشت. در این نوشته، می‌خواهیم از لحظه مواجهه با تصادف‌ها بیشتر بدانیم و بیشتر بگوییم؛ شاید به کارتان بیاید.
درگیری‌های سر صحنه تصادف
یکی از رایج‌ترین اتفاقاتی که بعد از تصادف می‌افتد، بحث درگیری‌ها و حتی زد‌و خوردهاست. بخشی از این درگیری‌ها، برای سریع به حق خود رسیدن یا گریز از دادن حق به دیگری اتفاق می‌افتد. متأسفانه در سبک زندگی امروز ما ایرانی‌ها، این عقیده وجود دارد که زرنگی، در سریع گرفتن دست پیش است تا پس نیفتیم. در این صورت، بهترین توصیه جلوگیری از درگیری و بنزین به آتش خشم طرفین ریختن، کمک گرفتن از نیروهای پلیس راهنمایی و رانندگی است.
خونسردی و البته ترک صحنه تصادف
البته شاید که تصادف پیش آمده، شرایط بحرانی‌تری را از بابت صدمه دیدن سرنشینان ایجاد کند. در این صورت اوضاع متفاوت خواهد شد. یکی از رایج‌ترین وقایعی که به گفته اورژانسی‌ها در این زمینه اتفاق می‌افتد، تجمع عابران و رانندگان دیگر برای تماشای صحنه تصادف و صدمه‌دیدگان است. این اتفاق در روزگار ما که گوشی‌های همراه هوشمند مجهز به بهترین دوربین‌ها شده‌اند، تبدیل به یک اپیدمی شده. یعنی شهروندان به‌جای خلوت کردن صحنه و باز‌گذاشتن مسیر برای رسیدن نیروهای امدادی، خود باری اضافه می‌شوند. مسئولان اورژانس در تصادفات منجر به جرح، توصیه می‌کنند که نخستین کار، حفظ خونسردی است. سپس باید با شماره اورژانس که همان 115 است، تماس گرفته شود. ضمن اینکه مصدوم به‌هیچ‌عنوان نباید جابه‌جا شود. خونسردی در این مواقع است که به‌کار شما می‌آید. اگر خدای ناکرده یکی از عزیزان شما دچار حادثه شده باشد و نتوانید خونسردی‌تان را حفظ کنید، نمی‌توانید توضیحات لازم را به اپراتور بدهید. شاید نیاز به برخی از کارها و مراقبت‌های اورژانسی داشته باشید. در این صورت، هم باید درست و شمرده توضیح بدهید و هم کارهایی که اپراتور به شما می‌گوید را به یاد داشته باشید و انجام بدهید. به گفته اورژانسی‌ها، حتی اگر مصدوم راه خودروهای دیگر را هم بسته باشد، نباید جابه‌جایش کنید؛ چرا که جابه‌جایی درصورتی که توسط افراد ناوارد اتفاق بیفتد، می‌تواند یک شکستگی ساده مهره را تبدیل به یک فلج دائمی کند؛ و حتی شاید منجر به مرگ طرف مقابل شود! در این صورت، شاهدان ماجرا باید سریع صحنه را ترک کنند و غیر از چند نفری که واردتر هستند، کسی در صحنه حضور نداشته باشد. البته درخواست چنین امری، درحالی‌که حتی لاین‌های مختلف هم برای تماشای صحنه تصادف مسدود می‌شود، کمی سخت است!
امکان برخورد قانونی با فیلمبرداران تصادف‌ها
یکی از رایج‌ترین رفتارهای سر صحنه‌های تصادف که بدان اشاره شد، فیلمبرداری است. مشخص نیست چرا مردم چنین کاری را انجام می‌دهند. اما بد نیست بدانید که این کار، می‌تواند حتی جدا از مسائل اخلاقی و انسانی، تبعات قانونی هم داشته باشد. چندی پیش اعلام شد که پلیس آلمان با افرادی که حین تردد از کنار صحنه تصادف، فیلم و عکس برمی‌دارند، به‌شدت برخورد می‌کند. دقت کنید! حین تردد؛ نه اینکه بایستند و مثل برخی از شهروندان ایرانی، با دوربین بالای سر مصدومان حاضر بشوند! این در حالی است که حتی در قوانین ایران نیز امکان برخورد با چنین شهروندانی وجود دارد. چند سال پیش معاون دادستان مشهد در این‌باره گفته بود: «تا چند سال پیش اگر خطری برای اشخاص در حوادث غیرمترقبه پیش می‌آمد مردم حاضر در صحنه به سرعت برای کمک به حادثه‌دیدگان اقدامات لازم را انجام می‌دادند اما وجود شبکه‌های اجتماعی و دوربین‌های فیلمبرداری باعث شده شهروندان در این موارد به جای کمک به هم‌نوع خود به‌سرعت تلفن همراه خود را از جیب درآورند و شروع به فیلمبرداری از صحنه زجرکشیدن حادثه‌دیدگان بکنند و این در حالی است که چندی پیش فیلمی در فضای مجازی منتشر شد و خودرویی در حال سقوط به دره بود و راننده درحالی‌که به تنهایی سعی در نگه‌داشتن و متوقف ساختن آن داشت و از مردم درخواست کمک می‌کرد اما تمام افراد حاضر در صحنه در حال فیلم گرفتن بودند و در نهایت خودرو به داخل دره پرت شد و صحنه بسیار دردناک و متأثرکننده‌ای ایجاد شده بود».
بازماندگان نباید به حال خود رها شوند
مسئله مهم‌تر بعدی، مواجهه نزدیک با صحنه‌های ناخوشایند تصادف است. مخصوصاً اگر یکی از اعضای خانواده آسیب‌دیده باشد و دیگر اعضا تا رسیدن نیروهای امدادی، ناچار به مشاهده این صحنه‌ها باشند. در این صورت، ممکن است حتی بیماری PTSD هم در هر یک از اعضای خانواده اتفاق بیفتد؛ امری که ناشی از یک تصادف و بلایای طبیعی و حتی مرگ یک عزیز باشد و بیشتر از حالت موقت است و دنباله‌دار خواهد بود. چون این حادثه فراتر از ظرفیت روانی فرد است، درنتیجه درگیر چنین بیماری‌ای خواهد شد. اضطراب دائمی، گوش‌به‌زنگی بیش از حد، افسردگی و تجربه مجدد حادثه (reexperience) در خواب‌وبیداری از تبعات چنین امری است. به گفته روانشناسان، حوادث ناگوار از جمله حوادث رانندگی منجر به جراحت و مرگ، چون این احساس که زندگی زیبا و تا حد مشخصی ایمن است را در فرد از بین می‌برند، می‌توانند منجر به تبعات روانی موقت و دنباله‌دار شوند. به این منظور، حوزه بهداشت روانی سوانح هم ایجاد شده تا به‌صورت اختصاصی به این حوزه بپردازد. در این صورت باید هم سر صحنه تصادف و هم بعد از آن، به بازماندگان سوانح و تصادف‌های منجر به جرح و فوت، خدمات روان‌شناختی ارائه شود. به گفته نیروهای امدادی، دریافت اطلاعات صحیح درباره حادثه، کمک‌های روحی و روانی، شرکت در امدادرسانی، دیدن جنازه توسط بستگان نزدیک، برگزاری مراسم عزاداری، اجبار نکردن فرد برای ترک فوری صحنه تصادف، داشتن اختیار برای انتخاب محل سکونت پس از فوت عزیزان در تصادف و حضور در جمع آشنایان و بستگان شامل مهم‌ترین نیازهای بازماندگان حادثه‌های وحشتناک می‌شود. همچنین به گفته روانشناسان، بازماندگان نباید به حال خودشان رها شوند، چرا که ممکن است منجر به ایجاد اختلالات روانی در آنها شود. طبیعی‌ترین راه‌حل در این زمینه، حضور گروه مشاوره برای حمایت روانی از بازماندگان در اورژانس و بیمارستان‌هاست.
