خاورمیانه میان «جنگ» و «معامله»

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

جنگ یا صلح بزرگ؟ احتمالا خاورمیانه تنها منطقه در جهان است که اخبار مربوط به جنگی فراگیر یا توافقی تاریخی به شکل همزمان از آن مخابره می‌شود. رسانه‌های منطقه و جهان در ساعات پایانی روز یکشنبه نمی‌دانستند پوشش تحولات نظامی عراق اولویت دارد یا اخبار مربوط به رونمایی از طرح مشهور به معامله قرن، چرا‌که فاصله زمانی انتشار این دو خبر کمتر از یک ساعت بود!

حادثه مشکوک عراق
ماجرا از شلیک یک موشک کاتیوشا به نزدیکی سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد آغاز شد؛ منطقه‌‎ای که در معرض بیشترین نظارت‌های نظامی توسط نیروهای امنیتی بغداد قرار دارد و مرکز پایگاه‌های سیاسی-دیپلماتیک عراق به شمار می‌رود. انتشار این خبر، در شرایطی که تنش‌های میان تهران و واشنگتن در منطقه به اوج خود رسیده، موجی از نگرانی را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت. جالب آنکه نزدیک به یک هفته پیش از وقوع این حمله، مایک پمپئو در سفری ناگهانی به بغداد نسبت به تبعات هرگونه حمله علیه مواضع آمریکا در عراق هشدار داده بود. عبدالخالق عبدالله، مشاور پیشین ولیعهد ابوظبی ازجمله نخستین کسانی بود که به حادثه بغداد واکنش نشان داد. او در توییتر خود نوشت: حمله به سفارت آمریکا فرصتی برای سنجش ادعای ترامپ مبنی بر مواجهه نظامی با ایران خواهد بود. اگرچه فضای رسانه‌ای تا ساعات بعد از این حمله بسیار تند بود، اما به‌نظر می‌رسد دونالد ترامپ از این «فرصت» مورد نظر مشاور ولیعهد ابوظبی به خوبی استفاده نکرد، چراکه در مصاحبه با شبکه فاکس‌نیوز به فاصله اندکی بعد از حمله تأکید کرد به‌دنبال جنگ با ایران نیست!
اگرچه همچنان خبری از اعلام نتایج تحقیقات مشترک آمریکا و دولت عراق پیرامون حمله موشکی در منطقه سبز منتشر نشده، اما برخی نشانه‌ها گویای غیرطبیعی‌بودن این صحنه است. ازجمله این نشانه‌ها واکنش گروه‌های نظامی شیعه در عراق بود. قیس الخزعلی، دبیر‌کل عصائب اهل حق در توییتر خود با تأکید بر اینکه جنگ نه به نفع جمهوری اسلامی ایران است و نه آمریکا، نوشت: اسرائیل تنها طرفی است که از درگیری نظامی در منطقه سود می‌برد، نسبت به هرگونه عملیات گمراه‌کننده در عراق هشدار می‌دهیم. به فاصله کمی از این توییت، پایگاه اینترنتی حزب‌الله عراق نیز با انتشار بیانیه‌ای، حملات صورت‌گرفته در منطقه سبز بغداد را قویا محکوم کرد. این در حالی است که واکنش این گروه‌ها در سایر موارد نسبت به هدف قرار‌دادن پایگاه‌های آمریکا به کلی متفاوت بوده است.

کارگروه اقتصادی برای معامله قرن
همزمان با تمام این تحولات، شبکه CNN ناگهان اعلام کرد: کاخ سفید به‌زودی از جزئیات فاز اول طرح صلح برای خاورمیانه، مشهور به معامله قرن رونمایی خواهد کرد. براساس بیانیه‌ای که کمی بعد از سوی کاخ سفید منتشر شد، نخستین مرحله از معامله قرن شامل برگزاری کارگروهی اقتصادی در بحرین می‌شود که قرار است زمینه توسعه غزه و سرمایه‌گذاری گسترده در این منطقه را فراهم کند. یک مقام وزارت خزانه‌داری آمریکا در این زمینه به رویترز گفت: کارگروه اقتصادی در تاریخ چهارم و پنجم تیرماه با حضور وزرای امور مالی کشورهای عربی و همچنین مقاماتی از اسرائیل در منامه برگزار خواهد شد. در این کارگروه، برای تقدیم کمک‌های مالی و وام‌های با سود کم به فلسطینی‌ها برای توسعه غزه تصمیمات مهمی اتخاذ می‌شود. وی همچنین تأکید کرد: آمریکا به‌دنبال تکرار تجربه موفق ژاپن، کره‌جنوبی و لهستان برای غزه است! به این ترتیب می‌توان گفت برگزاری کارگروه بحرین با حضور مقامات عربی و صهیونیستی به‌معنای گامی تاریخی در جهت عادی‌سازی‌ روابط با اسرائیل خواهد بود. از سوی دیگر، اما واکنش فلسطینی‌ها به این خبر همانطور که پیش‌بینی می‌شد، کاملا منفی بوده است. در این زمینه، محمد اشتیه، نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان با اعلام عدم‌مشارکت فلسطین در نشست بحرین، گفت: راه‌حل مسئله فلسطین صرفا سیاسی است و هر اقدام اقتصادی، تنها به‌عنوان نتایج راه‌حل سیاسی قابل‌قبول خواهد بود. همچنین گروه‌های مقاومت فلسطینی از حماس گرفته تا جهاد اسلامی، با صدور بیانیه‌های جداگانه، ضمن محکومیت اقدامات آمریکا از میزبانی بحرین برای برگزاری چنین نشستی انتقاد کردند.
عبدالباری عطوان، نویسنده مشهور فلسطینی و سردبیر روزنامه رأی‌الیوم در مقاله‌ای ضمن بررسی تحولات پر‌سرعت منطقه، نوشت: به‌نظر می‌رسد تمام غوغای رسانه‌ای برای احتمال جنگ با ایران به نیاز دولت ترامپ برای پوشش معامله قرن مرتبط است، به‌گونه‌ای که توجه افکار عمومی از این اشتباه تاریخی منحرف شده و سرگرم احتمال وقوع جنگی بزرگ در منطقه شود.