روزی برای اهدای زندگی

ناکشا یاران | ساری-خبرنگار:


پس از اهدای اعضای بدن زنی 25 ساله در فریدونکنار و مردی 32 ساله در قائمشهر از ابتدای سال جاری، 5 روز پیش در بابل خانواده «مهدی چمازیان» 39 ساله که به علت سانحه رانندگی دچار مرگ مغزی شده بود، با اهدای اعضای او موافقت کردند تا تصمیم به موقعشان به زنده ماندن 3 بیمار که در انتظار پیوند کلیه و کبد بودند، زندگی دوباره‌ای ببخشد. 

خانواده چمازیان درست 6 روز پیش از روز ملی اهدای عضو در ایران دست به اقدامی انسان‌دوستانه زدند و کاری کردند که بسیاری از خانواده‌ها در شرایط مشابه توان انجام آن را ندارند. فرهنگ اهدای عضو که از حدود 2 دهه اخیر تلاش زیادی برای گسترش آن در جامعه می‌شود، هنوز آنطور که باید در جامعه نهادینه نشده است.امروز (31 اردیبهشت) و روز ملی اهدای عضو است. روزی که از 2 سال پیش با هدف ترویج فرهنگ اهدای عضو و به مناسبت سالروز صدور فتوای امام خمینی(ره) مبنی بر جایز بودن اهدای اعضای افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، به این عنوان نامگذاری شد.

درست 30 سال پیش در چنین روزی امام خمینی(ره) که پیش از آن هم بر جایز بودن اهدای عضو تاکید کرده بودند، پیرو استفتای دکتر «ایرج فاضل» وزیر اسبق بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و پدر اهدای عضو ایران، فتوایی مبنی بر جایز بودن اهدای عضو صادر کردند و از همان زمان اهدای عضو روندی رو به گسترش در ایران داشت.


پویش «میلاد، بهار زندگی»

در مازندران چند سال است که اقداماتی برای نهادینه شدن این نگرش و فرهنگ انجام می‌شود. علاوه بر برنامه‌ریزی‌های مسئولان، برخی پویش‌های مردمی نیز در استان به راه افتاده تا اهمیت این فرهنگ را بیش از پیش نشان دهد. 
پویش مردمی «میلاد، بهار زندگی» که اوایل سال گذشته توسط خانواده ذبیحی پس از اهدای عضو فرزندشان «میلاد ذبیحی» به راه افتاد، یکی از همین نمونه‌هاست. این خانواده پس از این‌که اعضای فرزند دچار مرگ مغزی شده خود را اهدا کردند، تصمیم گرفتند تا با تشکیل پویشی مردمی از همشهریان و شهروندان برای عضویت در سامانه اهدای عضو دعوت کنند. 

این اقدام آنان در سوادکوه نام صدها شهروند را وارد سامانه اهدای عضو کرد. خانواده ذبیحی حتی اسفند سال گذشته مراسم نخستین سالگرد فرزندشان را با همکاری انجمن مردم‌نهاد توسعه پایدار آلاشت و برخی نهادها از جمله شهرداری و شورای شهرهای قائمشهر و آلاشت، دانشگاه علوم پزشکی مازندران و استانداری مازندران به همایشی برای ترویج فرهنگ اهدای عضو تبدیل کردند تا بر ضرورت تقویت این نگرش و دعوت از همه مردم برای عضویت در سامانه اهدای عضو دعوت کنند.

«عباس ذبیحی» هدف خود و خانواده‌اش از این اقدام را اهدای زندگی به افرادی که شرایطی سخت را می‌گذرانند و خطر مرگ تهدیدشان می‌کند، عنوان کرد و با اشاره به احتمال وقوع حادثه برای هر انسان در هر زمانی گفت: طبیعی است که کسی دوست نداشته باشد حتی به قرار گرفتن در این شرایط فکر کند، اما حادثه خبر نمی‌کند. در این موقعیت، باید برای گرفتن بهترین تصمیم که جان چند انسان را می‌تواند نجات دهد، آمادگی داشت.


اهدای عضو در مازندران

به گفته رئیس شورای مشارکت زنان مجمع خیران سلامت مازندران، مردم استان در زمینه اهدای عضو از پیشگامان کشور محسوب می‌شوند. «عالیه زمانی کیاسری» با بیان این‌که حدود 45 هزار مازندرانی تاکنون در سامانه اهدای عضو ثبت‌نام کرده‌اند، بر اهمیت ترویج این فرهنگ در جامعه تاکید کرد و گفت: اعضای حیاتی هر فردی که دچار مرگ مغزی شده مانند قلب، شش‌ها، کبد و کلیه جان 8 نفر را می‌تواند نجات دهد و علاوه بر این اعضای حیاتی، 53 عضو دیگر از هر فرد مرگ مغزی قابل پیوند است و به جلوگیری از معلولیت‌ها کمک می‌کند. 

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران افزود: تاکنون با لطف خانواده‌های ایثارگر استان، بیش از هزار عضو در مازندران به بیماران نیازمند پیوند زده شده که امیدواریم با ترویج این فرهنگ، جان انسان‌های بیشتری نجات یابد. خانواده چمازیان با اقدام ارزشمند خود نخستین اهدای عضو در دانشگاه علوم پزشکی بابل و سومین اهدای عضو سال جاری را در مازندران ثبت کردند. در دانشگاه علوم پزشکی بابل از سال 1384 تاکنون 66 اهدای عضو ثبت شده است. 

در دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم تاکنون 193 اهدای عضو به ثبت رسیده است که این تعداد به اضافه اهدای اعضای ثبت شده در دانشگاه علوم پزشکی بابل، مجموع اهدای عضو در مازندران طی 15 سال اخیر را به 259 مورد می‌رساند؛ رقمی که هر چند قابل توجه است، اما نسبت به مرگ مغزی‌هایی که رخ می‌دهد و ثبت می‌شود هنوز کم است. نگاهی به آمارهای ثبت شده اهدای عضو در دانشگاه علوم پزشکی مازندران نشان می‌دهد که این آمار در چند سال اخیر روندی کاهشی را در پیش گرفته‌ است.

سال 1394 در دانشگاه علوم پزشکی مازندران 18 مورد اهدای عضو ثبت شد که این رقم در سال 1395 با افزایشی 55 درصدی به 28 مورد رسید، اما سال 1396 روند افزایشی نداشت و 23 مورد اهدای عضو ثبت شد. سال گذشته نیز در دانشگاه علوم پزشکی مازندران 14 مورد اهدای عضو به ثبت رسید. کاهش اهدای عضو اگر ناشی از کم شدن حوادث و مرگ مغزی‌ در استان باشد، قطعا جای خوشحالی دارد، اما این کاهش در شرایطی دیده می‌شود که میزان حوادث منجر به مرگ مغزی در استان تقریبا مانند گذشته است.


تیک تاک مرگ

ضرورت ترویج فرهنگ اهدای عضو زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم هر روز 7 تا 10 نفر در ایران به دلیل نرسیدن اعضای پیوندی جان خود را از دست می‌دهند، یعنی بین 3 تا 4 هزار نفر هر سال در ایران به علت نداشتن اعضای حیاتی سالم مانند قلب، کلیه و کبد عمرشان به پایان می‌رسد. 

اهمیت این موضوع زمانی بیشتر درک خواهد شد که بدانیم در حال حاضر نزدیک به 26 هزار ایرانی در انتظار پیوند عضو هستند؛ آماری که به دلیل بیماری‌های مختلف در کشور رو به افزایش است. طبق آمارها در هر 10 دقیقه یک نفر به فهرست انتظار عضو پیوندی اضافه می‌شود و در هر 2 ساعت یک بیمار نیازمند به پیوند جان خود را از دست می‌دهد؛ این در حالی است که هر 12 ساعت یک بیمار موفق به دریافت عضو حیاتی می‌شود و به زندگی برمی‌گردد. 

این اعداد و ارقام نشان می‌دهند که سرعت رسیدن اعضای حیاتی به بیماران نیازمند اهدای عضو دست‌کم 6 برابر سرعت مرگ افراد در نوبت انتظار پیوند عضو است؛ این در حالی است که هر سال بین 5 تا 8 هزار نفر در کشور به دلیل مرگ مغزی فوت می‌کنند و طبق آمارها اعضای بدن کمتر از 20 درصد این متوفیان اهدا می‌شود. 


زندگی‌هایی که دفن می‌شوند

نگاهی به آمارهای مربوط به پیوند اعضای کشور در سال 1395 جای حسرت زیادی برای خانواده‌های نیازمند به اعضای پیوندی باقی می‌گذارد. سال 1395 در ایران فقط به علت تصادف حدود 16 هزار نفر جان باختند که دست‌کم 5 هزار نفر از این افراد دچار مرگ مغزی شده بودند. 

از این تعداد حدود 4 هزار نفر امکان اهدای عضو داشتند، اما فقط اعضای 870 نفر از افراد دچار مرگ مغزی اهدا شد. اقدامات زیادی برای ترویج این فرهنگ و جلب رضایت خانواده‌های افراد دچار مرگ مغزی انجام می‌شود، اما هنوز این موضوع که می‌توان با قبول کردن مرگ مغزی به عنوان پایان زندگی عادی یک انسان در یکی، دو روز ابتدایی پس از آن و اهدای عضو فرد، چند بیمار را از مرگ حتمی نجات داد، در برخی افراد و خانواده‌ها پذیرفته نمی‌شود. 

با این‌که متاسفانه آمار مرگ مغزی در کشور بالاست و هر فرد مرگ مغزی هم می‌تواند جان 8 نفر را نجات دهد، هر روز تعداد زیادی از اعضای سالمی که می‌تواند انسان‌های زیادی را به زندگی برگرداند، همراه با سایر اعضای بدن متوفی به دلیل رضایت ندادن خانواده‌ها زیر خاک دفن می‌شود.