ویزیت عمومی در فضای خصوصی مطب

زهرا رفیعی ـ روزنامه‌نگار

در مطب نشسته‌اید و پزشک از شما در مورد علائم بیماری‌تان سؤال می‌کند. سالن انتظار شلوغ است و هر از گاهی یک بیمار برای یک سؤال به ظاهر معمولی در اتاق را باز می‌کند. نمی‌دانید چطور از پزشکتان بخواهید برای معاینه شدن از دیگران بخواهد که سرزده به اتاق نیایند.
برای پزشک آنقدر این صحنه تکرار شده که دیگر واکنشی به این سرزده آمدن‌ها نشان نمی‌دهد. «تنهایی ویزیت شدن» حقی است که نه‌تنها برخی بیماران منتظر پشت در مطب آن را رعایت نمی‌کنند، بعضا در مواردی پزشکان هم بدان توجه نمی‌کنند.
مهدی برزگر، متخصص مدیریت بیمارستانی در گفت‌وگو با همشهری درباه ویزیت همزمان چند نفر در مطب‌ها و مراکز پزشکی گفت: معاینه انفرادی برای بیمار و پزشک ضروری است، هم حق محرمانگی اطلاعات را برای بیمار تأمین می‌کند و همچنین به پزشک اجازه می‌دهد که تا به‌صورت کامل و دقیق روی مستندات بیمار و علائم بیماری تمرکز کند و تشخیص درست‌تری دهد. دلیل اینکه چنین حقی در برخی موارد رعایت نمی‌شود را شاید بتوان در ساختار نظام سلامت در پرداخت‌ها پیدا کرد. پرداخت‌ها در نظام سلامت به گونه‌ای است که هر چقدر تعداد خدمت‌ها بیشتر باشد، به همان میزان می‌توان از بیمه‌ها یا گیرندگان خدمت پول دریافت کرد. بیمه‌ها نمی‌گویند که پزشک باید چه تعداد بیمار را در چه مدت زمانی ویزیت کند و اگر از این تعداد بیشتر باشد پرداختی نخواهد داشت. این روش در مورد خدمات تشخیصی مانند سونوگرافی و... نیز صادق است. نظام پرداخت‌ بیمه‌ها به‌گونه‌ای است که به تعداد مستندات، پرداخت دارد و توجه نمی‌کند که آیا بیمار براساس گاید‌لاین‌ها نیاز به انجام خدمات تشخیصی دارد یا خیر. اگر بخواهیم شرایط ویزیت بیماران تغییر کند باید نظام پرداخت‌ها را تعدیل کنیم.
وی در مورد تغییری که باید در بیمه‌ها رخ دهد، گفت: تدوین و ابلاغ گایدلاین‌های تشخیص و درمان، به مدیریت اعتبارات محدود نظام سلامت نیز کمک می‌کند. روش پرداخت فعلی که به تعداد بیمار بستگی دارد، تشویقی است برای پزشکان و مراکز درمانی که تعداد بیشتری بیمار را ویزیت کنند یا خدمات تشخیصی بیشتری ارائه دهند. در نتیجه آنها انگیزه‌ای برای صرف وقت بیشتر برای بیماران نخواهند داشت.
به اعتقاد او بیشتر از آموزش و فرهنگسازی، تغییر در نظام پرداخت‌ها می‌تواند در تغییر رفتار و رفع مشکلات موجود مؤثر باشد. وی گفت: در بیمارستان‌های آموزشی نیز چنین ساختاری وجود دارد. در این بیمارستان‌ها که عموما شلوغند، بیماران، حریم خصوصی از بیماران و همراهانشان ندارند و عملا حس محرمانگی اطلاعات بیمار وجود ندارد. هر صحبتی که مریض می‌کند برای دیگران قابل شنود است.
در درمانگاه‌ها نیز که ساختار به همین وضعیت است، به‌دلیل ازدحام جمعیت بیمار حریم خصوصی بین خود و پزشک احساس نمی‌کند.
هر پزشک به‌طور میانگین باید یک ربع به هر بیمار اختصاص دهد و به‌طور کامل با بیمار صحبت کند ولی به اعتقاد دکتر برزگر این شرایط عموما رعایت نمی‌شود. او گفت: بهتر است که بیمار با آرامش روی صندلی بنشیند و پزشک سر فرصت به مستندات و حرف‌های بیمار توجه کرده و نظرات خود را به‌طور کامل ارائه کند. حرف زدن پزشک با بیمار درخواست اصلی بیماران است.
براساس تحقیقات مؤسسه گالوپ، نخستین درخواستی که بیمار در همه دنیا از پزشکان و مراکز درمانی دارد این است که «کسی به من توجه ‌کند، به حرف من گوش ‌دهد و به من اطلاعات دهد». به‌نظر من باید در این زمینه در مراکز درمانی ما ارتقاء صورت بگیرد. ارتباط بیمار و پزشک باید بهبود یابد. دیده شده که بیمار جراحی می‌کند و پزشک پروسه جراحی و علت‌های آن را توضیح نمی‌دهد و در زمان ترخیص توضیحات کمی در مورد وضعیت بیمار و کارهایی که باید پس از جراحی انجام شود ارائه می‌دهد.
وی گفت: تحقیقات زیاد نشان می‌دهد که بسیاری از شکایت‌های بیماران در نظام پزشکی ناشی از نقص در ارتباط بیمار و پزشک است. اگر این ارتباط به درستی برقرار شود بیمار استنباط‌های اشتباهی از فرایند درمان خود نخواهد داشت. الان ارتباط بیمار و پزشک کمی، کمرنگ است.
استدلال برخی از پزشکان در ویزیت کوتاه‌مدت بیماران، تعرفه‌های پایین است؛ اشکالی که به اعتقاد مهدی برزگر، دبیر ستاد راهبری بیمارستان‌های مستقل دانشگاه علوم پزشکی ایران درصورت تغییر در نظام پرداخت‌ها برطرف خواهد شد. وی گفت: نظام سلامت بابت بسیاری از خدماتی که بعضا ضروری نیست، هزینه‌های زیادی پرداخت می‌کند. اگر هدررفت‌ها در نظام سلامت برطرف شود، بدون شک در تعرفه‌ها می‌توان بهبود ایجاد کرد.
وی گفت: یکی از تحقیقات مایو کلینیک (یکی از معتبرترین مراکز و دانشگاه‌های علوم پزشکی در آمریکا) نشان می‌دهد که برای بیماران بخشیدن خطاهای پزشکی آسان‌تر و امکان‌پذیرتر است از اختصاص کم زمان برای ویزیتشان؛ به‌خصوص وقتی که پزشک قرار است بیماری را با معاینه تشخیص دهد. تشخیص درست نیاز به زمان کافی دارد. اختصاص زمان کافی همچنین احتمال همراهی و مشارکت بیمار را در فرایند درمان افزایش می‌دهد.

زمان کافی مهم‌تر از زمان استاندارد است
به گفته مسئولان وزارت بهداشت عدم‌رعایت حق ویزیت تنهایی توسط پزشکان غیرشایع و اختصاص وقت کم برای بیمار شایع است.
علیرضا عسگری،  مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با همشهری گفت: ویزیت همزمان چند بیمار علاوه بر اینکه خلاف منشور بیمار است و تمرکز پزشک را برای تشخیص دقیق بیماری برهم می‌زند، این کار با هیچ‌کدام از آیین‌نامه‌های خروجی وزارت بهداشت متناسب نیست. ما از ادارات نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی خواسته‌ایم که در بخش خصوصی و دولتی نگذارند این حق ضایع شود. اگر کسی با ویزیت همزمان و وقت ناکافی پزشک برای ویزیت مواجه شد، می‌تواند با سامانه 190تماس بگیرد و یا به‌صورت مستقیم به ادارات نظارت بر درمان دانشگاه‌ها مراجعه کند.
وی ویزیت همزمان را امری شایع و مربوط به پایین بودن تعرفه‌ها ندانست و گفت: این امر آنقدر استثنا است که ما از هموطن‌هایمان بخواهیم آن را گزارش کنند ولی به‌نظر من که یک پزشک تمام وقت دولتی هستم، مسئله ارتباطی به تعرفه‌ها ندارد. چون اگر با مشکل تعرفه باشد، کار دولتی انجام نمی‌دهد، در بخش خصوصی هم اگر کسی چنین استدلالی داشته باشد، کاملا غیرقابل‌قبول است. ممکن است به‌دلیل ارزان بودن تعرفه‌های دولتی به‌خصوص در شرایط اقتصادی کنونی، ازدحام بیمار در بخش دولتی بیشتر باشد و پزشک مجبور شود زمان کمتری به هر بیمار اختصاص دهد، اما ویزیت همزمان چند نفر با هم اصلا منطقی نیست وبه نفع بیمار و پزشک نیست.
مدیرکل نظارت بر درمان وزارت بهداشت در مورد علت اختصاص زمان ناکافی به ویزیت بیمار گفت: تعیین زمان یکسان برای ویزیت بیمار شاید کار صحیحی نباشد؛ به‌طور مثال نوع ویزیت بیمارانی که جراحی کرده‌اند با کسانی که برای معاینه اول مراجعه کرده‌اند متفاوت است. منطقی است که از پزشکان بخواهیم زمان کافی برای معاینه دقیق و مؤثر و اتخاذ تصمیم درمانی شایسته برای بیمار صرف شود ولی ممکن است در یک بیمار 8دقیقه باشد و در بیماری دیگر 20دقیقه. مسلما بیماران ما انتظار رعایت «زمان کافی» برای تشخیص درست را دارند.