ذخایر آبی اردبیل خالی‌ است

پوپک قاسمی|  اردبیل - خبرنگار:


استان اردبیل هر چند در گذشته‌های دور بستر رودهای خروشان و چشمه‌های جوشان بوده است اما در طول سالیان گذشته به دلیل استفاده بی‌رویه آب در بخش کشاورزی آن هم به روش سنتی در وضعیت بحرانی قرار دارد. با وجود بارندگی‌های اخیر که در افزایش حجم ذخایر سدهای استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته تاثیر مثبت داشته اما در بیلان منفی آن تاثیر نداشته است و همچنان 53 درصد حجم مخازن سدهای استان اردبیل خالی است. و البته مخازن سدها نیز به دلیل برداشت 80 درصد بیشتر از ظرفیت برداشت برای تامین آب شرب، وضعیت مطلوبی ندارند. همچنین آمار و ارقام اعلام‌شده در مورد منابع زیرزمینی نشان از فاجعه‌ای غیرقابل تصور در آینده نه چندان دور دارد. کارشناسان معتقدند علاوه بر تهدید‌ زیست‌محیطی، فرونشست زمین به عنوان حادثه غیرقابل پیش‌بینی در کمین دشت اردبیل است. 


کسری منابع آب زیرزمینی

فرماندار اردبیل می‌گوید: ذخایر آب 5 سال آینده دشت اردبیل مصرف شده است و این شرایط بدین معناست که باید از هم‌اکنون به مدت 5 سال آب مصرف نکنیم تا منابع آبی این منطقه به وضعیت اولیه برسد.
«جواد زنجانی» با اشاره به کسری 632 میلیون متر‌مکعبی منابع زیرزمینی آب، بیان می‌کند: این وضعیت دشت اردبیل را در آستانه فرونشست قرار داده و این دشت یکی از دشت‌های بحرانی کشور است.

زنجانی معتقد است برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌‌های غیرمجاز و برداشت‌‌های اضافه از آنها برای مصارف کشاورزی از مهم‌ترین عوامل کاهش ذخیره منابع آبی در این دشت است.
وی تاکید می‌کند: برای حفظ و افزایش ذخیره آب در پشت سدها و نیز منابع زیرزمینی، تغییر الگوی کشت، تغییر روش آبیاری، استفاده از گونه‌های کشاورزی کم‌مصرف آب، آبیاری قطره‌ای و تحت فشار برای افزایش راندمان آبیاری اقدامی ضروری است.

این مسئول با بیان این‌که لازم است 20 درصد از منابع موجود آب هر منطقه مصرف و بقیه برای استفاده نسل‌های آینده و حفاظت محیط‌زیست نگهداری شود، می‌افزاید: با استفاده بهینه از آب و مهار آب‌های مرزی می‌توان تا حدودی کاهش آب‌های زیرزمینی را جبران کرد.


مشکلی برای سرریز آب سدها وجود ندارد

البته مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای با اشاره به بارش‌های اخیر از افزایش 7 درصدی بارش‌ها از اوایل سال آبی جدید در اردبیل نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر می‌دهد. 
«اصغر سلیمان‌زاده» به همشهری می‌گوید: ورودی سدهای استان به‌ویژه سد یامچی در سال جاری خوب و مثبت ارزیابی می‌شود، به طوری که بالغ بر 40 میلیون متر مکعب آب از اول سال آبی امسال وارد این سد شده که این میزان در سال گذشته 1/39 میلیون متر مکعب بوده است.

وی با بیان این‌که حجم مخزن آب در سد یامچی اردبیل با 10 میلیون متر مکعب کسری نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه است، عنوان می‌کند: با بارش‌های اخیر، 4 میلیون متر مکعب از کسری آب جبران شده است اما امیدواریم با تداوم بارش‌ها 6میلیون متر مکعب باقیمانده نیز تامین شود و مشکلی در تامین آب استان به وجود نیاید.
سلیمان‌زاده صرفه‌جویی مصرف آب را سرلوحه عملکرد شرکت آب منطقه‌ای استان در فرهنگسازی استفاده بهینه از منابع آب اعلام می‌کند و می‌افزاید: بارش‌های اخیر در استان با وجود این‌که دشت اردبیل را تغذیه می‌کند اما اثری در بیلان منفی آن ندارد. امیدواریم مردم با مصرف بهینه و رعایت فرهنگ مصرف صحیح آب ما را در تامین نیازهای آبی استان به‌ویژه در بخش شرب و صنعت یاری کنند.

وی با اشاره به حجم خالی مخازن آب سدهای یامچی، سبلان و قوری‌چای بیان می‌کند: با وجود این‌که حجم مخزن سد یامچی 82 میلیون متر مکعب است، اما در حال حاضر حدود 34 میلیون متر مکعب آب در پشت این سد ذخیره‌سازی شده و با 46 میلیون متر مکعب حجم خالی مخزن در این سد مواجه هستیم که امیدواریم با بارندگی‌های بهاره این کسری جبران شود.

سد سبلان یکی دیگر از سدهای بزرگ استان در شهرستان مشگین‌شهر است که در حجم مخزن این سد نیز کسری آب وجود دارد، به گفته مدیرعامل امور آب منطقه‌ای استان در مخزن این سد 25 میلیون متر مکعب حجم خالی وجود دارد.


تشکیل اتاق فکر برای تغییر الگوی کشت 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به پیگیری برنامه تغییر الگوی کشت در استان عنوان می‌کند: تغییر الگوی کشت با استفاده بهینه از منابع آبی و کاهش آثار تغییرات اقلیم اجرا می‌شود. در استان اردبیل هم برای دستیابی به این اهداف اتاق فکر و هم‌اندیشی با ترکیب اعضای هیات علمی مراکز دانشگاهی و تحقیقات تشکیل شده است.
«خلیل نیکشاد» اظهار می‌کند: تاکنون برنامه پیشبرد الگوی کشت در محصولات زراعی و باغی برای 10 شهرستان استان تدوین شده و راهکارهای لازم برای گسترش سیاست تغییر الگوی کشت و همچنین موثرترین روش‌ها برای استفاده بهینه از آب کشاورزی ارائه شده است.


ضرورت نگاهی نو به کشاورزی سنتی

کارشناسان معتقدند حفر چاه‌های غیرمجاز، نبود مدیریت آب در بخش کشاورزی و اضافه برداشت سبب وضعیت قرمز دشت اردبیل شده است که با ادامه این روند بارندگی‌های متعدد هم نمی‌تواند کسری منابع آب زیرزمینی در این منطقه را جبران کند. در حال حاضر 5 درصد آب استان اردبیل در بخش شرب، 3 درصد در بخش صنعت و 92 درصد آب در مصارف کشاورزی استفاده می‌شود و اگر آبیاری و الگوی کشت سنتی استان تصحیح شود بسیاری از مشکلات حوزه آب هم برطرف خواهد شد.