نخبه‌های ایرانی الان کجا هستند؟
کسی از نخبه‌های ایرانی خبر ندارد
راست و دروغ‌هایی از مهاجرت نخبگان ایرانی به نقاط مختلف دنیا
عیسی محمدی
یکی از گوشواره‌های مهم بحث‌های روزمره و حتی غیرروزمره و جدی سرزمین ما، مهاجرت نخبه‌ها و مغزها و چیزهایی شبیه به این است. بعضی‌ها از سر دلسوزی و بعضی‌ها از سر طعن و کنایه، آن را مطرح می‌کنند؛ اینکه ببینید! این همه نخبه را پرورش داده‌ایم و به چه راحتی در حال مهاجرت هستند و این همه خرج‌شان کرده‌ایم و شیرشان را جای دیگری می‌دهند. حالا در این میانه، راست و دروغ‌هایی هم با هم قاطی می‌شود؛ درباره تعداد و خسارت‌ها و مباحثی از این دست. در این نوشتار، نیم‌نگاهی انداخته‌ایم به مهاجرت نخبه‌ها، مغزها، چهره‌های شاخص علمی و... .
کجای کاریم؟
وقتی از مهاجرت نخبه‌ها یا همان فرار مغزها صحبت می‌کنیم، یعنی مهاجرت متخصصان و نخبگان علمی از کشور. طبق آمارهای مجلس شورای اسلامی، در سال1389، 60هزار نفر از ایرانیان که در این سال مهاجرت کرده بودند، جزو همین نخبه‌ها دسته‌بندی می‌شدند؛ که غالبا مقام‌آوران المپیادی یا نفرات برتر کنکور و دانشگاه‌ها بودند. مقصد آنها نیز کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته بوده. طبق اعلام صندوق بین‌المللی پول در همان سال‌ها، یعنی سال 2009 میلادی، ایران در میان 91 کشور در حال توسعه یا توسعه‌نیافته، مقام نخست مهاجرت نخبگان را داشته. البته این آمارها گاه نیز توسط مسئولان نقض و نفی شده است.
یک تجربه
طبیعی است که مقصد بیشتر این نخبگان، یک کشور پیشرفته و توسعه‌یافته و آرام باشد و البته جایی که احترامات آن محفوظ باشد. دکتر محمود سریع‌القلم در یکی از مقالات خود، از دیدارش با یکی از ایرانیان نروژ صحبت می‌کرد. این ایرانی نخبه، برای ادامه تحصیل به این کشور رفته بود و حالا، مسئول 2بخش مهم از یک دانشگاه معتبر نروژ شده است. سریع‌القلم هم که به این دانشگاه رفته بود تا بازدیدی از این دانشگاه داشته باشد، با او آشنا شده بود. او با حرارت و شوق زیادی هم از این دانشگاه صحبت می‌کرد. وقتی سریع‌القلم از او پرسید: چرا این‌همه به این دانشگاه و اینجا علاقه داری، گفته بود: اینجا به من احترام گذاشتند و وقتی موضوع شایسته‌سالاری پیش آمد، کسی از من نپرسید دین و ملیتم چیست، چون می‌دانستند این کار را می‌توانم انجام بدهم به من مسئولیت سپردند. چرا دوست‌شان نداشته باشم؟ ظاهرا که باید بپذیریم این وضعیت، وضعیت بیشتر نخبگان مهاجرت‌گزیده هم هست؛ آنها که در پی احترامات و استفاده از دانش و فضل خود هستند.
سرنوشت چند نخبه جوان
در سال1392، یکی از روزنامه‌های صبح کشور کار جالبی انجام داد. آنها رتبه‌های برتر کنکور 1386 را پیدا کردند تا ببینند این افراد هم‌اکنون که قاعدتا باید دانشجوی دکتری یا کارشناسی ارشد باشند، دارند چه کار می‌کنند. آمریکا، کانادا، سوئیس و البته ایران، مقاصدی بود که توسط این روزنامه کشف شده بود. فهرستی که این روزنامه درآورده بود، از این قرار بود:
