دیدگاه
پاسداشت ارزش‌های فرهنگی شهر
محمدجوادحق‌شناس/ رئیس‌کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران
سال 1394بود که شعری از محمدرضا شفیعی کدکنی، استاد و پژوهشگر نامدارِ ادبیات‌فارسی و شاعر معاصر روی دیواری در شهر لیدِن هلند نقش بست. پروژه شعرنویسی روی دیوارهای شهر لیدن از سال ۱۹۹۲ آغاز شد و تاکنون بیش از 100قطعه شعر به زبان‌های مختلف روی دیوارهای این شهر حک شده است.
آن زمان، همه اهل فکر و فرهنگ و هنر این اقدام یک دولت خارجی را ستودند و مسئولان فرهنگی و هنری کشورمان در هرکجا که مسئولیتی داشتند در آن زمان، زبان به انتقاد گشودند که پس چرا در کشور ما به این بزرگان ارج نهاده نمی‌شود؟ انگار نه انگار که خودشان باید آستین بالا بزنند.
مشکلی در اسناد بالادستی نیست؛ مشکل در برخوردهای سیاسی است؛ مشکل در برخی مدیران یا مسئولان فرهنگی است که نمی‌خواهند «حاشیه امن» خود را به هم بزنند؛ مشکل در روایت‌های سلیقه‌ای از فرهنگ است؛ مشکل در تفکری است که نگاهی عقب‌مانده، بسته و دستوری به فرهنگ و هنر دارد و ریزش سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی را نمی‌بیند.
سه‌سال‌و‌نیم بعد از نقش بستن شعر استاد شفیعی کدکنی بر دیوار شهر لیدن هلند، در ۱۱دی ۱۳۹۷ مأموران دانشگاه تهران، اجازه ندادند استاد محمدرضا شفیعی‌کدکنی که کارت پرسنلی‌اش را به همراه نداشت، وارد محوطه دانشگاه شود! این خبر، ده‌ها برابر خبر اول در دنیا پیچید. می‌دانید همین اخبار منفی هستند که چهره ایران را در دنیا مخدوش می‌کنند؟
آیا واقعا ما چنین مردمی هستیم؟
تاریخ و فرهنگ و تمدن و دین و آیین ما در کجایش این رفتار دیده می‌شود؟
این رفتار با استاد شفیعی کدکنی چه چهره‌ای از ایران و ایرانی به جهان مخابره می‌کند؟
این مثال برای این بود که با افتخار بگویم، نامگذاری خیابان‌های پایتخت به نام بزرگان فرهنگ و هنر، نه به‌عنوان یک «تاکتیک» بلکه به‌عنوان یک «استراتژی» فرهنگی انجام شد تا دنیا بداند آنچه در متن جامعه ما ساری و جاری است، آن رفتاری نیست که با استاد شفیعی کدکنی انجام شد.
و اینجا باید به حوزه فرهنگی اجتماعی شهر و سازمان زیباسازی خطاب کنم که استراتژی شما برای پایتخت چیست؟ چطور می‌خواهید تصویر فاخر هنر و فرهنگ ایران را در خیابان‌های پایتخت نشان دهید؟ آیا در ساخت مجسمه‌های شهری استراتژی دارید؟ در نقاشی دیواری چطور؟ در جشنواره‌های فصلی چطور؟
خوشبختانه اکنون موضوع نامگذاری تبدیل به مطالبه‌‌ای عمومی شده است. این نامگذاری به‌عنوان وظیفه و در چارچوب اختیارات قانونی انجام شده است. از پیشنهادهای انجمن‌ها و خانه‌های اهالی فرهنگ و هنر مثل خانه تئاتر، انجمن شاعران، خانه سینما، کانون کارگردانان و انجمن خوشنویسان و... بهره گرفته شد.
از استانداردهای نامگذاری خارج نشدیم. نام‌ها با موقعیت جغرافیایی سکونت این بزرگان سازگاری داشت. شروع خوبی بود و بازتاب‌هایی که از جامعه گرفتیم، خستگی را از تنمان به‌در کرد. اعتماد بیشتری شکل گرفته است. این اعتماد را ارج بنهیم. سرمایه اجتماعی از همین اعتماد سرچشمه می‌گیرد.
خوشحالیم که حالا در خیابان‌های پایتخت، در کنار نام‌هایی که به‌درستی از سرداران دفاع‌مقدس و شهیدان و علمای دین و تاریخ وجود دارد، نام بزرگان فرهنگ و هنر معاصر هم هست؛ حتی بعضی که در قید حیات‌اند.
امروزه نامگذاری خیابان‌ها صرفا ابزاری برای جهت‌یابی نیست و دلالت‌های فرهنگی - اجتماعی مختلفی دارد؛ هم جهت‌گیری فرهنگی و اجتماعی ما را نشان می‌دهد، هم هویت و شناسنامه شهر و هم دیپلماسی شهر و هم موارد دیگر را نشان می‌دهد.
در شورای شهر پنجم و کمیسیون، نامگذاری معابر و اماکن شهر تهران با رویکرد پاسداشت ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی شهر و کشور و حول دو محور تنوع و تمایز صورت می‌گیرد. تنوع به‌معنای حفظ تنوع ارزش‌ها و منابع فرهنگی جامعه و تمایز به‌معنای ایجاد تمیز و استفاده از وجوه ممیزه و امتیاز ارزش‌ها و منابع فرهنگی شهر در راستای ارائه تصویری مشخص و برتر در برندسازی شهری است.
پاسداشت مشاهیر، ورزشکاران، هنرمندان، شاعران و... نامگذاری معابر و نصب سردیس این عزیزان در آن گذرگاه‌ها که در دستور کار شورای شهر تهران قرار دارد، در همین راستا تعریف می‌شود.
در راستای تحقق این رویکرد نامگذاری‌هایی از ابتدای شورای پنجم در این کمیسیون با انجام اقدامات کارشناسی صورت پذیرفت و این مراسم که به نام مرحوم استاد مشایخی (یکی از 5 تن سینمای ایران) مزین شده است، گویای توجه کمیسیون تخصصی نامگذاری به مقوله فرهنگ از طریق پاسداشت یاد و خاطره بزرگان فرهنگ و هنر در شهر تهران و افزایش حس تعلق شهروندان به مکان زیست خود در راستای رویکرد اصلاح فرهنگی – اجتماعی شورای پنجم در تحقق شهر انسان‌محور است. جمشید مشایخی، کمال‌الملک و پیر سینما، تئاتر و تلویزیون ایران بی‌شک کسی است که عمری را عاشقانه، هنرمندانه و صادقانه، صرف اعتلای این هنر والا کرده و امروز با افتخار به پیشکسوتی آن رسیده است.
بی‌شک شادروان مشایخی مردمی‌ترین چهره در میان بازیگران سینما و تلویزیون است، چرا که همواره ملاک ارزشگذاری بر آثارش را خواست مخاطب تعیین می‌کند.
مرحوم جمشید مشایخی بازیگر بزرگی است که تاریخ سینمای ما به آن افتخار می‌کند چراکه او در شمار بازیگران توانا، قابل احترام و پیشکسوت سینمای ما‌ست که رد یا تأیید هیچ‌کسی ذره‌ای از میزان معروفیت و بیش از همه محبوبیت او نزد اذهان عمومی کم یا زیاد نخواهد کرد، چراکه جایگاه او در جامعه بزرگ ما مشخص و انکارناپذیر است.
مشایخی به‌همراه علی نصیریان، عزت‌الله انتظامی، محمدعلی‌کشاورز و داوود رشیدی جزو ۵ چهره برجسته سینما و تئاتر بود که در نامگذاری‌ها درکنار نام شادروان علی حاتمی شاعر سینما و علی معلم، نام ماندگارشان بر تارک خیابان‌های شهر خواهد نشست.
یادشان گرامی باد.
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد ایران