شهر پرندگان اینجاست

مهرداد رسولی
دوستداران حیات‌وحش و کسانی که به نگهداری پرندگان زینتی علاقه دارند خوب می‌دانند که تا چند سال قبل، کوچه‌مرغی‌های خیابان مولوی در قرق پرنده‌فروش‌ها بود و از توله خرس و پلنگ گرفته تا انواع پرنده‌های کمیاب در کوچه‌های تنگ و باریک این خیابان خرید و فروش می‌شد. چند سال قبل و برای ساماندهی وضع آشفته کوچه‌مرغی‌ها، محلی به نام بازار خلیج‌فارس در بزرگراه آزادگان بنا شد و حالا می‌توان با فراغ بال و حتی به اتفاق خانواده در بازار خرید و فروش پرندگان زینتی قدم زد و از تماشای انواع پرنده‌های زینتی لذت برد. اینجا دیگر از خرید و فروش غیرقانونی گونه‌های مختلف جانوری و بازار‌سیاه کوچه‌مرغی‌ها خبری نیست و خرید و فروش انواع پرنده با رعایت همه موارد بهداشتی انجام می‌شود. سر زدن به بازار خلیج‌فارس برای علاقه‌مندان به نگهداری از پرندگان زینتی یک تیر و دو نشان است، چراکه در این محل، هم می‌توان انواع پرنده‌های زینتی ایرانی و خارجی را تماشا کرد و با گونه‌های مختلف پرندگان آشنا شد و هم اینکه پرنده دلخواه و زینتی را با قیمت مناسب و در شرایط کاملا بهداشتی خرید و برای نگهداری به خانه برد.

  احوالپرسی با کاسکوها


بعد از ورود به بازار اصلی در محاصره انواع پرندگانی قرار می‌گیریم که نمونه‌های آنها را فقط در فیلم‌های مستند حیات وحش دیده‌ایم؛ پرنده‌های کمیابی که عمدتا توسط قاچاقچیان و از نقاط مختلف دنیا وارد ایران می‌شوند و دست بر قضا طرفداران زیادی هم دارند. بلافاصله بعد از ورود به سالن اصلی، این طوطی‌های سخنگو هستند که به هر تازه واردی سلام می‌کنند و خوشامد می‌گویند. طوطی‌های سخنگو یا همان کاسکو‌ها از کشورهای افغانستان و پاکستان وارد کشور می‌شوند و بعد از آنکه حرف زدن به زبان فارسی را یاد می‌گیرند، کلی قیمت پیدا می‌کنند و وارد بازار خرید و فروش پرندگان زینتی می‌شوند. قیمت این نوع پرنده‌ها با توجه به تعداد کلماتی که حرف می‌زنند تعیین می‌شود و حرف زدن با طوطی‌های سخنگو یکی از کارهای سرگرم‌کننده برای کسانی است که به بازار خلیج‌فارس مراجعه می‌کنند. کاسکوها با برچسب‌های جمع و جوری که روی قفس‌های آنها چسبانده شده به مشتری معرفی می‌شوند؛ مثلا روی یکی از قفس‌ها نوشته کاسکوی حرف‌زن و روی قفس دیگری نوشته کاسکوی حرفه‌ای و شعرخوان که این یکی قیمتش به 6میلیون تومان می‌رسد و بین پرندگان سخنگو گران‌ترین است. البته از کاسکوهای بازار خلیج‌فارس انتظار نداشته باشید اشعار بزرگان فرهنگ و ادب پارسی را به‌طور کامل بخوانند اما در یاد دادن تعداد کلمات همه سلیقه‌ها درنظر گرفته شده است. فروشنده برای معرفی انواع طوطی‌های سخنگو چند قدم جلو می‌آید و می‌گوید: «طوطی اولی 70کلمه حرف می‌زند و قیمتش 4میلیون تومان است اما این طوطی که در قفس کناری می‌بینید شعرخوان حرفه‌ای است و 2میلیون تومان گران‌تر است. این طوطی توانا بود هر که دانا بود را برای بزرگ‌ترها و یه توپ دارم قلقلیه را برای بچه‌ها می‌خواند». بخشی از شلوغی بازار خلیج‌فارس مربوط به تجمع مشتریان، مقابل مغازه‌هایی است که در آنها طوطی‌های سخنگو خرید و فروش می‌شوند و هم‌صحبتی با کاسکو هر رهگذری را برای چند لحظه هم که شده میخکوب می‌کند.

  طوطی 30میلیون تومانی
بازار سلفی‌گرفتن با پرندگان گران‌قیمت حسابی داغ است و مشتریانی که توان خرید طوطی‌های چندده میلیون تومانی را ندارند به گرفتن عکس یا فیلم از آنها اکتفا می‌کنند. یکی از پرنده‌هایی که طرفداران بسیاری در بازار خلیج‌فارس دارد«طوطی آرا» است.  این گونه جانوری که رو به انقراض است در جنگل‌های گرمسیری مکزیک و برزیل شکار می‌شود. آرا با بال‌های رنگی و آرامش و وقاری که دارد خیلی از بازدیدکنندگان را به سمت خودش کشانده و انگار خودش هم می‌داند که گران‌ترین گونه جانوری بازار است. بین فروشندگان پرنده‌های زینتی هم برای فروش طوطی‌های گران‌قیمت رقابت وجود دارد و مغازه‌هایی که پرنده‌های چندده میلیونی در آنها خرید و فروش می‌شود بیشتر مورد توجه بازدید‌کننده‌ها قرار می‌گیرند. وقتی قیمت طوطی آرای بال سبز را از فروشنده می‌پرسیم، پک عمیقی به سیگارش می‌زند و از نگاهش پیداست که خریدار واقعی را با مشتری‌هایی که از سر کنجکاوی می‌خواهند از قیمت پرنده‌های کمیاب باخبر شوند تشخیص می‌دهد. بعد از یک مکث چندثانیه‌ای می‌گوید: «قیمت 30میلیون تومان». فروشنده جوان‌تر جلو می‌آید و درباره طوطی‌های آرا اطلاعات مختصری می‌دهد؛ «طوطی آرا، پرنده باشکوهی است و می‌تواند یک دوستی طولانی و پایدار با انسان داشته باشد. این طوطی‌ها را از آمریکای جنوبی به استرالیا می‌برند و از آنجا به سایر کشورهای جهان می‌فروشند.» طوطی آرا گران‌ترین پرنده موجود در بازار خلیج‌فارس است اما گونه آبی و طلایی و شانه‌قرمز آن ارزان‌تر است و بین 10تا 15میلیون تومان قیمت خورده‌ است.

  حراج واقعی در جمعه بازار


بازار سیاه خرید و فروش پرنده که تحت عنوان جمعه بازار، اطراف سالن‌های اصلی بازار خلیج‌فارس راه افتاده، خاطرات کوچه‌مرغی‌های مولوی را تداعی می‌کند. شلوغی و همهمه جمعه‌ بازار خلیج‌فارس شباهت عجیبی به فضای کوچه‌مرغی‌ها دارد و انگار قرار است یک روز در هفته، پرنده‌فروش‌ها دور هم جمع شوند و خاطرات قدیمی را با هم مرور کنند. در میان فروشنده‌ها، جوان‌های کم سن و سالی که کارشان پرورش پرنده‌های زینتی است و موسپیدکرده‌هایی که به قول خودشان با پرنده زندگی کرده‌اند و پیر شده‌اند، مشغول کسب و کار دیده می‌شوند. در غرفه‌های کوچک و جمع و جور جمعه بازار انواع و اقسام پرنده‌های زینتی و گونه‌های دیگر جانوری مثل کبک و خرگوش و خوکچه هندی، خرید و فروش می‌شود و به‌نظر می‌رسد ذائقه‌های مختلف را راضی می‌کند. جوان کم سن و سالی که وسط بازارچه ایستاده و با انداختن بچه‌سنجاب به جان بازدیدکننده‌ها معرکه گرفته، سرش حسابی شلوغ است، چراکه بازار خرید سنجاب در جمعه بازار حسابی داغ است و این گونه جانوری که نگهداری آن در خانه توصیه نمی‌شود به راحتی در دسترس مشتری قرار دارد. سنجاب‌ها مثل مرد عنکبوتی مدام از این طرف به آن طرف می‌پرند و به‌دست و پای مشتری‌ها می‌چسبند. مرد جوان هم دائما برای فروش آنها تبلیغ می‌کند و می‌گوید: «وقتی به آنها غذا بدهی و اجازه بدهی روی بدنت راه بروند به بوی بدن شما عادت می‌کنند و به همین راحتی اهلی و بی‌خطر می‌شوند». سنجاب‌هایی که به‌طور کاملا غیرقانونی در جنگل‌های شمال کشور شکار می‌شوند بین 100 تا 150هزار تومان در جمعه‌بازار به فروش می‌رسند و مشتریان خاص خودشان را دارند. کمی آنطرف‌تر هم مرد میانسالی با صورت سوخته و کلاهی که بر سر دارد می‌گوید از میانه آمده و با خودش کبک‌هایی آورده که نظیر آن در تهران یافت نمی‌شود. کبک بیش از هرگونه جانوری دیگری در جمعه‌بازار خرید و فروش می‌شود و فروشنده توضیح می‌دهد که کبک‌هایش با همه کبک‌هایی که تا به حال دیده‌اید فرق دارند؛ «من کبک چیل یا گوزل دارم که فقط در میانه پیدا می‌شود و غروب که دلتان می‌گیرد برایتان می‌خواند». فروشنده به کسانی که دورش جمع شده‌اند نگاهی می‌اندازد و با صدای بلند می‌گوید:«به جای اینکه 500هزار تومان پول بدهید و طوطی بخرید با 200هزار تومان یک جفت کبک بخرید و به‌عنوان پرنده زینتی آن را در خانه نگه دارید». در گوشه و کنار جمعه‌بازار خرید و فروش پرنده‌های وحشی مثل شاهین و عقاب هم رواج دارد و عده‌ای به‌طور مخفیانه و با درنظر گرفتن همه تمهیدات لازم این کار را انجام می‌دهند. آنها فروشنده‌هایی هستند که با یک برخورد متوجه می‌شوند مأمور محیط‌زیست و پلیس مخفی هستید یا یک خریدار واقعی. دستفروش‌ها با ترس و لرز، جایی به نام پشت دکه را به‌عنوان پاتوق فروشندگان وحشی معرفی می‌کنند و قبل از دادن آدرس می‌گویند که این کار جرم است تا خودشان را حسابی مبرا کنند. پشت دکه 2فروشنده جوان پرسه می‌زنند و از طریق دلال‌ها مشتری‌های خودشان را جذب می‌کنند. به سختی اعتماد یکی از آنها را جلب می‌کنیم و درباره قیمت شاهین با او هم‌صحبت می‌شویم. فروشنده نگاهی به اطرافش می‌اندازد و از داخل جعبه مقوایی، شاهین طلایی‌رنگی را در می‌آورد و می‌گوید: «این هم شاهین چشم‌طلایی. قیمتش یک میلیون تومان است، فقط زودتر تصمیمت را بگیر». دیالوگ کوتاهی بین ما برقرار می‌شود و فروشنده بعد از اینکه متوجه می‌شود خریدار نیستیم، شاهین را داخل جعبه می‌گذارد و به سرعت محل را ترک می‌کند. فروشنده‌ای که چند متر آنطرف‌تر ایستاده بحث گرانی گوشت قرمز را پیش می‌کشد و توضیح می‌دهد که غذای شاهین گوشت قرمز است و از وقتی گوشت گران شده، اینجا هم به ندرت شاهین خرید و فروش می‌شود. اینجا جمعه بازار است و اگر حواستان نباشد قاچاقچیان پرنده‌های وحشی که آنها را در کوه‌های کرمانشاه شکار می‌کنند شما را برای خرید گونه‌های خطرناک جانوری وسوسه خواهند کرد. اما اگر هوشیار باشید می‌توانید پرنده دلخواهتان را با قیمت مناسب‌تری بخرید.

  تبلیغ برای عروس لوس!


فروشندگان برای جلب مشتری، شگردهای مختلفی دارند و بیشتر آنها با پرنده‌هایی که در دست گرفته‌اند شیرین‌کاری می‌کنند. یکی از آنها چندین طوطی رنگارنگ را روی ساق دستش گذاشته و یکی دیگر با گذاشتن طوطی‌های بزرگ روی شانه‌هایش آنها را به مشتری معرفی می‌کند. بازار شامل 2طبقه همکف و زیرهمکف است و در هر دو سالن، صحنه‌هایی از این دست به وفور مشاهده می‌شود. یکی از فروشنده‌ها با معرفی پرنده‌ای که روی شانه‌اش گذاشته، می‌گوید: «اسمش کاکادو است و فقط با خانم‌ها جور می‌شود. 14میلیون قیمت خورده اما امروز حراج کردم و هر که خواست 12میلیون تومان هم می‌دهم». برای خیلی از مشتری‌ها مهم است پرنده‌ای که انتخاب می‌کنند و قصد خریدش را دارند چه غذایی می‌خورد. خوراک بیشتر طوطی‌های گران‌قیمتی که اینجا فروخته می‌شود تخمه و بلال و سیب است و فروشنده با تکرار آن می‌خواهد نگرانی اصلی مشتری را برطرف کند. کمی آنطرف‌تر فروشنده‌ای جوان در حال رد و بدل کردن بوسه با طوطی زردرنگی است که نمونه آن در بازار خلیج‌فارس بیشتر از هر پرنده دیگری دیده می‌شود. برای معرفی این پرنده که به طوطی هلندی معروف است می‌گوید: «به خاطر پرهای قرمزی که روی گونه‌های این پرنده می‌بینید و لوپش را گلی رنگ کرده، به آن عروس می‌گویند. فقط کمی لوس است و باید نازش را بکشید. عروس است دیگر!». فروشنده با تکرار این جمله که عروس هلندی هنگام غذا خوردن سر سفره می‌آید و روی دست راه می‌رود، مشتریانش را وسوسه می‌کند تا به خرید این پرنده 800هزار تومانی که بین 8تا 10کلمه هم حرف می‌زند فکر کنند.

  پرنده‌های ارزان ایرانی


طبقه زیر همکف بازار به فروش پرنده‌های ارزان‌قیمتی تعلق دارد که بیشتر آنها در جنگل‌های داخل کشور شکار می‌شوند. نام یکی از این پرنده‌هایی که مشتریان زیادی هم دارد«ملنگو» است و آنطور که فروشنده می‌گوید در باغ‌های اطراف تهران هم زندگی می‌کند. در یکی از مغازه‌ها پرنده‌هایی به مشتری معرفی می‌شوند که هیچ آسیبی به انسان وارد نمی‌کنند و برای نگهداری در خانه مناسب به‌نظر می‌رسند. ملنگو یکی از همین پرندگان است و فروشنده با رد و بدل کردن بوسه با یکی از آنها می‌خواهد نظر مشتری را جلب کند. در این قسمت از بازار، انواع پرنده‌های ارزان‌قیمت به مشتری عرضه می‌شود و پرنده‌بازهایی که می‌خواهند با کمترین هزینه یک جفت پرنده زینتی بخرند و در خانه از آنها نگهداری کنند به اینجا می‌آیند؛ از بچه فنچ‌های 5هزار تومانی گرفته تا طوطی ملنگو که گران‌ترین آنها حدود یک میلیون تومان قیمت خورده‌اند.



جایی برای پرنده بازها

امروزه تنوع مکان‌هایی که می‌توان در آنها گونه‌های مختلف پرندگان را مشاهده کرد، بیشتر شده و می‌توانید با پرداخت ورودی مختصر و تهیه بلیت و در بیشتر موارد به‌طور رایگان، از محیط‌هایی که در تهران و به‌طور مصنوعی برای تماشای پرندگان ایجاد شده  دیدن کنید.

      باغ پرندگان


یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های پرندگان دنیا که در میان جنگل‌های لویزان ساخته شده و به‌واسطه واقع شدن در مکانی طبیعی، به محیط اصلی زندگی پرندگان شباهت زیادی دارد، باغ پرندگان تهران نام دارد. در باغ پرندگان تهران که در 2بخش طراحی شده، می‌توانید 250گونه از پرندگان سراسر جهان را یکجا تماشا کنید. بخش اول یا همان دشتچر، مربوط به پرندگانی است که توان پرواز ندارند یا درون قفس‌های بزرگ نگهداری می‌شوند و بخش دوم که آبچر نام دارد، جایی برای نگهداری از پرندگانی است که پرواز می‌کنند. بنابراین، در باغ پرندگان تهران، هم پرندگانی را مشاهده خواهید کرد که آزادانه در محیط باغ پرواز می‌کنند و هم پرندگانی که در قفس‌های بزرگ و جا دار نگهداری می‌شوند. پس از تهیه بلیت، باید از دروازه زیبایی که برای ورودی باغ پرندگان ساخته‌اند عبور کنید تا به محوطه اصلی برسید. از اینجا به بعد چند مسیر پیش رویتان خواهد بود که هر کدام شما را به تماشای گونه‌های خاص پرندگان در بخش‌های مختلف می‌برد.

      پارک شهر


باغ پرندگان پارک شهر هم یکی از جاذبه‌های گردشگری پایتخت است که گونه‌های مختلفی از پرنده‌ها در آن نگهداری می‌شود. اگرچه دیدن این پرنده‌ها در قفس کمی ناراحت‌کننده است اما تماشای گونه‌های کمیاب و متنوع پرندگان در یک مکان مشخص خالی از لطف نیست. پارک شهر که پایین‌تر از میدان حسن‌آباد و در نزدیکی‌ بازار تهران است برای خودش نمونه دیگری از حیات‌وحش است؛ با قفس‌های بزرگی که فقط طاووس و کبوتر و طوطی در آنها نگهداری می‌شوند. در این پارک می‌توانید از مجسمه‌های زیبای فلزی که به شکل طاووس ساخته شده هم دیدن کنید.

      پارک ساعی


اگر به تماشای گونه‌های کمیاب پرنده‌ها علاقه دارید، گشت و‌گذار رایگان در باغ پرندگان جمع و جور پارک ساعی را از دست ندهید. در ورودی جنوبی پارک، با سر و صدای فنچ‌هایی که مردم به پارک سپرده‌اند تا از آنها نگهداری کنند از شما استقبال می‌شود. پایین پله‌ها و در راهروی اصلی پارک هم قفس بزرگی برای نگهداری طوطی، کبوترهای معمولی و پاپری، طاووس و مرغ‌های شاخ‌دار ساخته شده و تماشای قرقاول‌ها در این بخش امکانپذیر است. در انتهای مسیری که قفس‌ها در آن قرار دارند، قوهای سپید و مرغابی‌ها آزادانه می‌چرخند و تماشای آنها احساس خوشایندی را به هر بیننده‌ای القا می‌کند.

      پارک ملت


 یکی دیگر از مجموعه‌هایی که حیوانات وحشی را برای تماشای عموم به وسط شهر آورده، پارک ملت است. در قفس دایره‌ای پارک ملت علاوه بر مرغ شاخ‌‌دار و کبوتر و طوطی، حیوان‌های دیگری هم نگهداری می‌شوند؛ کرکسی که در عرض قفس‌اش تنها می‌تواند یکی از بال‌هایش را باز کند یا قوی سیاه که اصلا باید روی آب باشد اما در قفس نگهداری می‌شود. پارک ملت به این دلیل در میان پارک‌های تهران یگانه است که علاوه بر پرنده‌ها، چند گونه پستاندار مثل میمون، آهو، غزال و باز هم در آن نگهداری می‌شوند.