بدون هرمز، هرگز

نیلوفر جلالی

این روزها همه در حال تماشای افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا بر سر تنگه هرمز هستند. حالا با توجه به تهدید جدی ایران برای بستن تنگه هرمز توجه‌ها به این موضوع جلب شده است که اگر ایران تنگه هرمز را مسدود کند و اجازه صادرات نفت از این مسیر استراتژیک را ندهد، چه اتفاقی خواهد افتاد و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آمریکا در برابر این اتفاق چقدر آسیب‌پذیر خواهند بود؟

در دنیا برای صادرات نفت 4شاهراه کلیدی وجود دارد که یکی از آنها تنگه هرمز است. باب المندب، تنگه‌مالاکا و کانال سوئز  3شاهراه دیگر هستند که دو‌سوم نفت دنیا از این کانال‌ها صادر می‌شود. طبق تخمین‌ها حدود 45میلیون بشکه نفت هر روز فقط از طریق این 4شاهراه منتقل می‌شود. اما از میان این 4مسیر تنگه هرمز حیاتی‌ترین و استراتژیک‌ترین منطقه است. 18 تا 20میلیون بشکه نفت هر روز از این مسیر عبور و یک‌سوم نفت جهانی را تأمین می‌کند. نفت عراق، ایران، کویت، بحرین، قطر، امارات و عربستان سعودی باید از این شاهراه مبادله شود. درصورت مسدودشدن تنگه هرمز از سوی ایران (در واکنش به تمدیدنشدن معافیت‌های نفتی از سوی آمریکا)، همه کشورهای نام برده از صادرات نفت خود عاجز خواهند شد.

البته از میان این کشورها امارات متحده‌عربی و عربستان سعودی راه‌های فراری را برای خود درنظر گرفته‌اند. عربستان سعودی امیدوار است که از خط لوله زمینی خود به طول 750مایل نفت را به بندر یانبو در دریای سرخ برساند. این خط لوله ظرفیت انتقال 4.8میلیون بشکه در روز را دارد. اینگونه عربستان سعودی امیدوار است که بتواند درصورت مسدودشدن تنگه هرمز، آن را دور بزند.

از آن طرف امارات متحده عربی نیز یک خط لوله را در سال2012 افتتاح کرد که ظرفیت انتقال 1.5میلیون بشکه نفت در روز را دارد. این خط‌لوله نفت از چاه نفت حبشان در امارت ابوظبی در شمال امارات متحده عربی شروع می‌شود و از مسیر راه شنی شهرک سویحان می‌گذرد و پس  از طی صدها کیلومتر از فراز سلسله کوه‌های حجر به مینای فجیره که در بندر شهر فجیره که در کرانه دریای عمان واقع است، می‌رسد.

اما همانطور که گفتیم از مسیر تنگه هرمز روزانه 18میلیون بشکه نفت صادر می‌شود و در حقیقت ظرفیت خطوط لوله امارات و عربستان قطعا کفاف انتقال نفت صادراتی خود این کشورها را هم نمی‌دهد.

عراق به‌طور کامل برای صادرات نفت خود به تنگه‌هرمز وابسته است، چراکه خط لوله انتقال نفت این کشور از طریق ترکیه به مدیترانه، غیرفعال است. همچنین کویت، بحرین و قطر هیچ راه جایگزینی برای صادرات نفت خود ندارند.

در این‌باره دکتر ممدوح سلامه که یک اقتصاددان بین‌المللی در زمینه نفت است، می‌گوید: هرگونه راه‌حل جایگزین برای انتقال نفت که شامل لوله‌های انتقال نفت زمینی امارات و عربستان نیز می‌شود، موقتی است و نمی‌تواند در طولانی‌مدت جوابگو باشد.

 اگر هرکدام از شاهراه‌های نفتی در دوره‌ای بسته شوند، می‌توانند قیمت هر بشکه نفت را به بالای 150دلار برسانند؛ بنابراین منطقی است که کشورهایی که در تنگه هرمز منفعتی دارند، موضوع را جدی بگیرند.