هفته‌ای برای احیای میراث ناملموس شیراز

امیر عفاف|  شیراز- خبرنگار:


در حدود یک هفته دیگر تا 15 اردیبهشت و آغاز هفته شیراز زمان باقی مانده است. این یک هفته بهترین فرصت را در اختیار مسئولان فرهنگی شهر قرار می‌دهد تا در متن برنامه‌های خود موضوع میراث فرهنگی ناملموس شیراز را بگنجانند و جدی بگیرند و فقط به بازدید از اماکن گردشگری و پخت غذاهای سنتی اکتفا نکنند. بخش قابل ملاحظه‌ای از میراث فرهنگی ناملموس، رسوم و سنت‌های آیینی را شامل می‌شود که بسیاری از آنها ویژه اردیبهشت یا ماه مبارک رمضان است.


برگزاری جشن عروسی درخت نارنج

یک پژوهشگر و شیرازشناس که اعتقاد دارد در هفته شیراز باید به همه جوانب این شهر پرداخته شود در‌خصوص لزوم توجه به میراث فرهنگی ناملموس می‌گوید: بیشتر شیرازی‌ها هویت این شهر را فقط در میراث ملموس مانند اماکن تاریخی می‌بینند و نسبت به آداب و رسوم آن توجه چندانی ندارند. «مریم نوروزی» از آیین‌های سنتی شیراز به عنوان یکی از ارکان مهم این هفته یاد می‌کند و می‌افزاید: میراث‌ معنوی شهر سینه‌به‌سینه به ما رسیده است و باید در احیاء و نگهداری آنها کوشا باشیم.

او برای نمونه از برگزاری جشن عروسی درخت نارنج در اردیبهشت ماه به عنوان یکی از میراث معنوی شیراز نام می‌برد و ادامه می‌دهد: این مراسم که در اسفند و اردیبهشت برگزار می‌شود، ثمر دادن درختان بی‌محصول یا کم‌محصول را در پی دارد که از نظر علمی نیز ثابت شده است.

نوروزی به جزئیات این مراسم اشاره می‌کند و می‌گوید: خانم خانه، همسایه‌ها را دعوت می‌کند و با اره به تنه درخت می‌زند که این ضربه‌ها شوکه شدن درخت را به دنبال دارد و سپس یکی از زن‌ها ضامن درخت می‌شود و با انداختن تور و پاشیدن نقل این مراسم ادامه پیدا می‌کند.

وی با بیان این‌که در این مراسم واسونک‌خوانی هم انجام می‌شود، اضافه می‌کند: در جشن عروسی درخت نارنج توزیع فالوده به روش سنتی و پخش شیرینی «فوکول» و «زبون» از آداب اصلی است. ضمن این‌که شام نیز شکرپلو و قیمه است که از غذاهای اصلی شیرازی‌ها به شمار می‌رود.


رسوم ماه رمضان در بین شیرازی ها

این پژوهشگر به مراسم «کلوک اندازون» در آخرین جمعه ماه شعبان اشاره می‌کند و می‌گوید: در این روز رسم است که شیرازی‌ها به‌صورت دسته جمعی به تفرجگاه‌های اطراف شهر می روند و به همراه خود مقدار زیادی غذا، دسر و آجیل 
می‌برند.نوروزی با اشاره به این‌که کلوک اندازون با شادی سپری می‌شود، اضافه می‌کند: شیرازی‌ها باور دارند که ماه مبارک رمضان، فقط ویژه عبادت است و نباید در آن به شادی پرداخت. 

وی با بیان این‌که معنای کلوک، کوزه دهان گشاد و لعابدار است، می‌افزاید: شیرازی‌ها در این روز تا اندازه‌ای غذا و تنقلات می‌خورند که شکمشان شبیه به کلوک می‌شود.نوروزی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از رسوم شیرازی‌ها در ماه رمضان این بوده که زنان و دختران در دوازدهین روز از ماه، سوره یوسف را می‌خواندند و سپس به یک عدد سیب فوت می‌کردند.وی می‌افزاید: سیب دعا خوانده را به کسی که به او علاقه‌مند بودند هدیه می‌دادند و بدین ترتیب ابراز علاقه می‌کردند و محبت خود را به آن شخص نشان می‌دادند.

 همچنین خوردن این سیب برای سلامتی افراد خانواده توصیه می‌شد و اگر زنی باردار بود سیب را به او می‌داند تا فرزندش زیبا، صبور و خوش سیرت شود.نوروزی با یادآوری این‌که ماه مبارک رمضان، بهترین و نزدیک‌ترین فرصت برای احیای برخی از آیین‌های شیرازی است، می‌گوید: روز والون و جمعه الوادعی از دیگر رسوم اهالی شیراز در ماه رمضان است که نیاز به معرفی و فرهنگسازی دارد.


مکث

یک استاد دانشگاه در رشته گردشگری با اشاره به این‌که میراث فرهنگی ناملموس، مجموعه ارزشمندی بازمانده از نیاکان است، می‌گوید: این مجموعه در زندگی ما جریان دارد و به دلیل ارزش فراوان باید احیاء و حفاظت شود. «امیرحسین حکمت‌نیا» با بیان این‌که میراث تاریخی و فرهنگی فقط در بناها خلاصه نمی‌شود درخصوص اهمیت معرفی میراث ناملموس می‌افزاید: نه فقط در هفته شیراز و در اردیبهشت‌ماه، بلکه در تمام روزهای سال باید به این مهم پرداخته شود.

وی از آداب ماه مبارک رمضان به عنوان نمونه‌ای کامل از میراث فرهنگی ناملموس شیراز نام می‌برد و اضافه می‌کند: این ماه مبارک نیز مانند نوروز و یا ماه محرم در بین شیرازی‌ها آداب و رسوم ویژه‌ای دارد که باید به آنها پرداخته شود.
حکمت‌نیا که اعتقاد دارد هفته شیراز فرصت مناسبی برای معرفی این باورها و آیین‌های سنتی است، ادامه می‌دهد: معرفی میراث فرهنگی ناملموس به گردشگری که در پی کسب تجربه در جامعه مقصد است، ضرورت دارد.این پژوهشگر فارس شناس بر لزوم تبدیل میراث فرهنگی ناملموس به رویدادهای گردشگری تاکید می‌کند و می‌گوید: رویدادهای گردشگری می‌توانند فرصت و جاذبه تازه‌ای را در غنی‌سازی اوقات گردشگر در مقصد شیراز ایجاد کنند و یا عاملی برای جذب گردشگر و تکرار سفر مسافران باشند.