جذب سرمایه‌گذاری در حوزه دارو با کمک برجام

زهرا رفیعی/خبر‌نگار

3سال پیش و 2‌ماه پس از تصویب «برنامه اقدام جامع مشترک» یا همان برجام مذاکره برای راه‌اندازی خط تولید داروی «اکتو‌ور» شروع شد. این مذاکرات با وجود فراز و نشیب‌های بسیار در رابطه ایران و غرب پس از 3سال هم‌اکنون به نتیجه رسید و شرکت مرک آلمان از طریق هولدینگ اکتوور در ایران سرمایه‌گذاری کرد.
نهاله نراقی، مدیرعامل هولدینگ اکتوور در گفت‌و‌گو با همشهری درباره سرمایه‌گذاری شرکت آلمانی در ایران در شرایطی که بسیاری از شرکت‌های خارجی ایران را به‌دلیل تحریم‌های آمریکا ترک کرده و می‌کنند گفت: دارو جزو اقلامی است که شامل تحریم‌ها نشده است. برای شرکت‌های دارویی اروپایی دو چیز اهمیت دارد. اول قدمت فعالیت شریک ایرانی است و دیگر اینکه آنها می‌خواهند سرمایه‌گذاری‌شان فقط در حوزه تولید داروی با کیفیت باشد. البته شاید شرکت‌های دیگر چندان دنبال سرمایه‌گذاری خارجی نرفته باشند،  اما هم‌اکنون به‌صورت واضح پس از برجام،  شرایط سرمایه‌گذاری بهبود یافته و قوانین برای طرفین بسیار شفاف شده است.
وی در پاسخ به این سؤال که چقدر مذاکرات پس از برجام و ایجاد کانال‌های مالی اروپایی در جذب سرمایه‌گذاری آلمانی‌ها مؤثر بوده است، گفت: شروع مذاکرات برای آوردن اروپایی‌ها به ایران برای تولید دارو،  حدود 2 ‌ماه پس از برجام آغاز شد. بررسی‌های حقوقی طرف آلمانی یک سال به‌طول انجامید تا موافقت اعضای هیأت مدیره آنها اخذ شود سپس وارد بخش‌های تکنیکال و مهندسی و خرید تجهیزات شدیم. داروهایی که هم‌اکنون می‌خواهیم تولید کنیم،  همان‌هایی است که سال‌ها آنها را وارد می‌کردیم. پیش از برجام نه کسی در اروپا تمایل داشت که در ایران سرمایه‌گذاری کند و نه قوانین اجازه چنین کاری را می‌داد. پس از برجام ما توانستیم برای خرید تجهیزاتی که نداشتیم وارد مذاکره شویم. 12تا 16‌ماه طول کشید تا سفارش ماشین‌آلات به ایران بیایند و از گمرک وارد و سپس آزمایش شوند. ما برای خرید ماشین‌آلات باید مجوز‌های بافا آلمان و اوفک آمریکا را می‌گرفتیم تا ثابت کنیم که این ماشین‌آلات در صنایع دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. برای این مجوز‌ها شفافیت قوانین شرکت بسیار اهمیت دارد.
وی با اشاره به ماندگاری تکنولوژی وارد شده در کشور گفت: به‌نظر من بیشتر از تکنولوژی و زیرساخت‌هایی که آنها وارد کشور می‌کنند،  تفکری است که پشت این استانداردها و تکنولوژی است. آنها ما را به نوعی مجبور می‌کنند که قوانین روز دنیا را در همه زیرمجموعه‌های خود اجرا کنیم. یعنی در کارخانجات ایرانی که آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند،  دیگر هیچ استاندارد دوگانه‌ای نباید باشد،  نمی‌توانید مثلا استامینوفن یا داروی سرماخوردگی با دو استاندارد متفاوت ارائه کنید. هر چه از کارخانه‌های اکتوور بیرون بیاید حتی اگر در خط تولید اخیر نباشد،  باید استاندارد شرکت آلمانی مرک را داشته باشد. این روش به بیمار و کادر درمان اطمینان خاطر خواهد داد.
نهاله نراقی، مدیرعامل شرکت اکتوور در ادامه گفت: اگر بتوانیم این روش را در سایر کارخانجات نیز فراگیر و تبدیل به سنت کنیم نیروی انسانی‌ای تربیت خواهیم کرد که هر جا کار کند به استاندارد‌های بالای تولید دارو اشراف دارد. وزیر بهداشت نیز قول داده است که چه در واردات و چه در تولید داروی بی‌کیفیت جلوی رانت‌بازی گرفته شود. وی با اشاره به همکاری‌های وزارت صنایع و بهداشت گفت: خوبی اروپایی‌ها این است که بستن قرارداد با آنها بسیار زمانبر است ولی به محض عقد قرارداد پایبند آن هستند. اما بیشترین مشکل که این صنعت را گرفتار کرده است قوانین بانک‌هاست؛ البته دولت وعده داده است که برای رفع آن اقداماتی انجام دهد. خوشبختانه ما توانسته‌ایم برای واردات مواداولیه ارز دولتی دریافت کنیم ولی برای صنایع جانبی مانند بسته‌بندی از ارز آزاد استفاده می‌کنیم.

ماده اولیه ما با اروپایی‌ها فرقی نمی‌کند
کیانوش جهانپور، سرپرست روابط عمومی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با همشهری گفت: هم‌اکنون همان دارویی که شرکت آلمانی مرک (Merk) در اروپا تولید و در سراسر دنیا توزیع می‌کند قرار است در ایران نیز تولید شود و در فازهای بعدی به کشور‌های دیگر صادر شود. مدیرکل شرکت مرک در خاورمیانه و آفریقای شمالی برای اجرای آن تعهد داده است و در روز افتتاح کارخانه وعده داد که در کنار مردم ایران باشد و فقط به تجارت فکر نکند.
97درصد داروهای مصرفی در داخل تولید می‌شوند ولی به گفته مسئولان، حدود 60درصد از مواداولیه این داروها از خارج کشور وارد می‌شود. با افزایش تحریم‌ها در سال‌های اخیر بسیاری از شرکت‌های دارویی برای تولید به بحران برخوردند. نوسانات ارزی نیز میخ آخر را به تابوت برخی از شرکت‌های قدیمی و حتی بزرگ دارویی کوبید. کیانوش جهانپور که زمانی سخنگوی سازمان غذا و دارو بود در مورد بحران واردات و تولید مواداولیه دارو در سال گذشته گفت: بخش عمده‌ مواداولیه تولید دارو هنوز هم از کشور‌های دیگر وارد می‌شود. بزرگ‌ترین شرکت‌های دارویی در دنیا،  به دلایل صرفه اقتصادی و مسائل زیست‌محیطی وارد‌کننده مواداولیه هستند. هم‌اکنون در اروپا به ندرت ماده اولیه ساخته می‌شود. در واقع بزرگ‌ترین شرکت‌های تولید‌کننده دارو در دنیا در کشور‌های سوئیس،  آلمان و فرانسه قرار دارند ولی بزرگ‌ترین تولید‌کننده مواد اولیه و جانبی هند و چین هستند. هنر داروسازی،  فرمولاسیون است. به غیراز ماده مؤثره،  مواد جانبی دیگر مانند رنگ ، شکر و... باشد. مهم فرمولاسیون است که ارزش افزوده ایجاد می‌کند و به دارو برند می‌دهد. چندی پیش داروی والزارتان در دنیا به‌دلیل اینکه شرکت تولید‌کننده آن یک ماده مؤثره بیشتر از فرمولاسیون،  به دارو اضافه کرده بود مرجوع شد. چندی بعد مشخص شد که شرکت‌های ایرانی نیز این ماده مؤثره اضافه را از همان منبع چینی تهیه و در فرمولاسیون خود اضافه کرده بودند. بنابراین برخی فکر می‌کنند اینکه ماده مؤثره‌ای که در کارخانجات اروپایی تهیه می‌شود متفاوت از ماده مؤثره‌ای است که شرکت‌های ایرانی می‌خرند کاملا اشتباه است. داروی مذکور در ایران، اروپا و آمریکا همزمان با هم مرجوع شد. کشور‌های اروپایی و آمریکایی بیشتر از ایران برای تهیه ماده اولیه به چین و هند مراجعه می‌کنند. در ایران به‌دلیل ضرورت‌ها و محدودیت‌های موجود،  نیمی از ماده اولیه مورد نیاز صنایع دارویی در کشور تولید می‌شود. آنها در برخی موارد کارخانه تولید مواداولیه برند خودشان را در چین احداث کرده‌اند.
وی تأکید کرد: داروهایی که با مشارکت شرکت مرک تولید خواهد شد،  از صفر تا صد آن تحت لیسانس این شرکت خواهد بود. بنابراین ماده اولیه داروها نیز با هر منشأ ایرانی و خارجی باید لیسانس آنها باشد.

میخی که در زمین کوبیده شد
با افزایش شدت تحریم‌ها بسیاری از شرکت‌های خارجی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده ‌بودند مجبور به فسخ قرارداد‌ها و ترک ایران شدند. به‌طور مثال شرکت‌های خودرو‌سازی که قرار بود خط تولید خودرو‌های به روز خود را در ایران راه بیندازند،  از شروع کار منصرف شدند. کیانوش جهانپور درباره تأثیر تشدید تحریم‌ها در حفظ خط تولید داروی هولدینگ اکتوور گفت: خط تولید میخی است که در زمین کوبیده شده است. این خط تولید مشارکتی است و نمی‌توان به مانند سایر صنایع برداشته و حذف شود. شرکت مرک قول داده است که ماده اولیه و لیسانس را همچنان تامین کند. هیچ کدام از این مسائل هم رخ ندهد،  فرایند انتقال فناوری و فرمولاسیون در مورد اغلب داروها اتفاق افتاده است. ماده اولیه را نیز می‌توانیم از سایر منابع تامین کنیم. با این حال از مشارکت دارویی همه شرکت‌های اروپایی در ایران استقبال می‌کنیم ولی از عدم‌حضور آنها نگرانی نداریم. در حوزه نیروی انسانی مورد نیاز تولید دارو نسبت به تمام حوزه‌های صنعتی مشکلی نداریم و از مهندسی شیمی تا داروسازی صنعتی و شیمی دارویی،  یکی از غنی‌ترین بازارهای نیروی انسانی را داریم. داروهایی که هم‌اکنون تولید می‌کنیم می‌تواند به 3 برابر نیاز داخلی افزایش یابد به شرطی که بتوانیم بازار‌های خارجی را جذب کنیم. وجود نقص در بخشی از مناسبات بین‌المللی،  تحریم‌ها و عادت به صادر نکردن محصول شرکت‌های ایرانی باعث شده که بخشی از ظرفیت داخلی در کشور معطل بماند. شرکت اکتوور قول داده است که بتواند بازارهای بین‌المللی را برای محصول ایرانی پویا کند. 


   14 بیماری؛ 190 قلم دارو

داروهایی که قرار است با استاندارد مرک آلمان تولید شود بیش از 190قلم و در 14حوزه درمانی شامل بیماران قلب و عروق، سرطانی، پیوند، ‌ام‌اس، اعصاب، داخلی، زنان و بیماری‌های خاص است. این کارخانه ظرفیت تولید بیش از 7میلیارد عدد قرص و کپسول و حدود 100میلیون آمپول، سرنگ از پیش‌پر شده، ویال تزریقی و لیو فیلیزه را دارد.