بهار پر رونق صنایع دستی اصفهان

شیرین شفیعی|  اصفهان- خبرنگار:


سوغات خوش‌آب‌ورنگ اصفهان در تعطیلات نوروز امسال رکورد بی‌سابقه 29 میلیارد و 400 میلیون تومانی فروش را شکست؛ عدد سنگینی که مسئولان میراث فرهنگی آن را نویدبخش آغاز سالی نکو برای بازار صنایع دستی و گردشگری می‌دانند و فعالان صنفی آن را دستاورد گرانی مواد اولیه و کاهش ارزش پول. با این همه، بهار ادامه دارد و آشتی طبیعت با نصف جهان این روزها دوباره امید بازگشت رونق به بازار گردشگری و صنایع دستی را زنده کرده است.

ظرف‌ها و دست‌سازه‌های خوش‌نقش‌ونگاری که با پس‌زمینه‌ای از فرهنگ غنی و مهارت، زیر دست استادان ماهر و خوش‌ذوق آراسته می‌شوند سال‌هاست که استان اصفهان را به یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید انواع صنایع دستی ایران تبدیل کرده‌اند. از این گذشته، اصفهان نام شهر جهانی صنایع دستی را هم یدک می‌کشد؛ شهری که با تولید محصول در ۱۹۹ رشته هنری، نام خود را در فهرست شهرهای خلاق جهان در زمینه صنایع دستی به ثبت رسانده است.


آشتی‌کنان طبیعت و گردشگران با اصفهان

اما در سال‌های اخیر که رکود اقتصادی و مشکلات زیست‌محیطی اصفهان دامن‌گیر بازار گردشگری و صنایع دستی اصفهان شده بود، سوغات هنرمندان شهر گنبدهای فیروزه‌ای هم از گزند تعطیلی کارگاه‌های تولیدی تا افت کیفیت محصولات و مشکلات دیگر در امان نماند.  با این همه، کم نبودند تولیدکنندگان صاحب‌نام و تازه‌نفسی که ماه‌ها پای رکود بازار نشستند تا این‌که خبر آشتی‌کنان زاینده‌رود و طبیعت با اصفهان در بهار امسال، غبار فراموشی را از بسیاری محصولات صنایع دستی اصفهان شست و تا پیش از فرارسیدن سال جدید، ظروف مسی و میناکاری، پارچه‌های قلم‌کاری و بسیاری از محصولات پرطرفدار دیگر از انبار تولیدکنندگان به فروشگاه‌های بزرگ و کوچک استان سر درآورد.
  

عید نوروز که طولانی‌ترین تعطیلات سال را به همراه دارد، یکی از شلوغ‌ترین فصل‌های سفر و حضور گردشگران در شهرهای کشور است که استان اصفهان نیز از این موج سفرهای داخلی بی‌نصیب نماند؛ تا جایی که آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که نوروز امسال نزدیک به 3 میلیون نفر در استان اصفهان اقامت بیش از یک روز داشته‌اند که در مقایسه با سال گذشته آمار آن، ۲۵ درصد رشد نشان می‌دهد. این مهمانان بهاری با خود شور و نشاط به استان اصفهان آوردند و بناهای تاریخی و بازار صنایع دستی را نیز از سکوت سنگین و خواب زمستانی رهایی دادند.


رونق بازار سوغات ارزان

شلوغی میدان نقش جهان که بزرگ‌ترین بازار فروش صنایع دستی کشور خوانده می‌شود و برپایی بازارچه‌های فروش صنایع دستی در اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مکان‌های پررفت‌وآمد اصفهان نیز نشان‌دهنده رونق بازار سوغات هنری اصفهان در نوروز امسال بود. با این حال، رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان این رونق را مربوط به صنایع دستی کوچک و کم‌ارزش‌تر می‌داند و به همشهری می‌گوید: طبیعی است در اوضاع اقتصادی کنونی که قدرت خرید مردم پایین آمده و قیمت اجناس هم گران شده است، گردشگران بیشتر دنبال خرید سوغاتی باشند که ارزان‌تر باشد. به همین دلیل است که بازار محصولاتی مانند پارچه‌های قلم‌کار، ترمه، خاتم‌کاری، نقاشی روی فلز، مینا و کارهای تلفیقی بین قلم‌زنی و خاتم و یا قلم‌زنی و مینا، قلم‌زنی و تذهیب رونق گرفته، اما تولیدات چند میلیون تومانی هنرمندان بزرگ و باتجربه مشتری چندانی نداشته است.

«عباس شیردل» از فروش 17 میلیارد تومانی صنایع دستی در نوروز امسال خبر می‌دهد و می‌افزاید: این آمار فقط مربوط به فروش نوروزی مغازه‌های شهر و به‌ویژه میدان نقش جهان است که اگر بخواهیم درآمد بازارچه‌ها و نمایشگاه‌های سازمان‌های دیگر از جمله شهرداری را به آن اضافه کنیم، به عدد بزرگ‌تری می‌رسیم.


نابسامانی بازار و سرگردانی مشتریان

او با اشاره به افزایش 5/1 تا 2 برابری قیمت مواد اولیه مورد نیاز برای تولید صنایع دستی می‌گوید: با توجه به این گرانی، فروش چند ده میلیارد تومانی صنایع دستی اصفهان تفاوت چندانی با سال گذشته نداشته است، اما به نظر می‌رسد برخی نابسامانی‌ها مانند ایجاد بازارچه‌های پراکنده و سلیقه‌ای فروش صنایع دستی که از سوی دستگاه‌های گوناگون مانند شهرداری، میراث فرهنگی و گاهی هم اعضای اتحادیه‌ها برپا شدند، در سرگردانی گردشگران برای انتخاب و خرید محصولات بی‌تاثیر نبوده است.

رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان فروش نوروزی صنایع دستی را 14 میلیارد تومان برمی‌شمرد و می‌گوید: با توجه به اخباری که پیش از عید درباره جاری شدن آب در زاینده‌رود و افزایش شمار گردشگران در رسانه‌ها اعلام شد، بسیاری از فروشگاه‌های صنایع دستی محصولات تولیدکنندگان را خریداری کردند و از این نظر می‌توان گفت مشکل نبود بازار فروش برای تولیدکنندگان از بین رفت، اما تاکنون بین 40 تا 50 مغازه در میدان امام (ره) نشان اعتماد دریافت کرده‌اند و کالاهایی می‌فروشند که صددرصد استاندارد است و فروشگاه‌های دیگر هم باید کم‌کم در همین روند قرار بگیرند.


تفاوت کیفیت در صنایع دستی

از سوی دیگر، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در واکنش به انتقاداتی که این روزها به رونق بازار صنایع دستی ارزان و ادامه رکود تولیدات فاخر مطرح می‌شود به همشهری می‌گوید: تفاوت کیفیت تولیدات مختلف صنایع دستی یک موضوع کاملا طبیعی و گره‌خورده با ذات این اجناس است، چون هر کدام از آنها کار دست هنرمندی است که با ذوق و استعداد متفاوتی خلق شده است. با این حال، ما خود را موظف به حمایت از تمام تولیدکنندگان می‌دانیم، چه آنهایی که تازه‌کار هستند و برای مخاطبان عام محصولی با تیراژ بیشتر می‌سازند و چه هنرمندان باتجربه و کهنه‌کار که مشتریان بخصوصی دارند و دست‌سازه‌های ارزشمندتری به بازار می‌فرستند.

«فریدون اللهیاری» که معتقد است با توجه به تفاوت سلیقه و سبک کاری هنرمندان، ساماندهی بازار این تولیدات و استانداردسازی محصولات بسیار دشوار و زمان‌بر است ادامه می‌دهد: طبیعی است که کار هنرمندان کهنه‌کار و استادکار کیفیت و قیمت متفاوتی نسبت به محصولی که در کارگاه‌های خانگی یا محلی و روستایی ساخته می‌شود داشته باشد. با این حال، استانداردسازی صنایع دستی برای نخستین بار در کشور از اصفهان آغاز شده و در بزرگ‌ترین بازارچه صنایع دستی کشور یعنی میدان نقش جهان نیز با استقبال خوبی از سوی مردم روبه‌رو بوده است.


تفاوت‌های بازار گردشگری در فصل‌های مختلف

مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به تفاوت‌های بازار گردشگری در فصل‌ها و موقعیت‌های گوناگون سال می‌گوید: در فصل نوروز، بیشتر مسافرانی به اصفهان سفر می‌کنند که کمتر به دنبال صنایع دستی گران و فاخر می‌گردند. بنابراین مخاطب آنها بیشتر تولیدکنندگانی هستند که ظروف و محصولاتی با مواد اولیه و قیمت تمام‌شده کمتری تولید و روانه بازار می‌کنند، اما پس از تعطیلات نوروز تا پایان فصل بهار، اصفهان پذیرای گردشگران خارجی است که گاهی سوغات کم‌حجم خریداری می‌کنند و گاهی دنبال صنایع دستی ارزشمندتری هستند.

«فریدون اللهیاری» از فروش 29 میلیارد و 400 میلیون تومانی صنایع دستی استان اصفهان در نوروز امسال خبر می‌دهد و می‌افزاید: این عدد برآورد تمام اجناسی است که در فروشگاه‌ها، بازارچه‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان اصفهان به فروش رسیده است و نسبت به سال گذشته 20 درصد افزایش نشان می‌دهد. وی این فروش میلیاردی را امیدبخش بازگشت روزهای رونق به بازار صنایع دستی می‌داند و می‌گوید: افزایش تعداد گردشگران داخلی و خارجی می‌تواند راه را برای فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب گردشگری باز کند و در این صورت می‌توان انتظار داشت که تولیدکنندگان خاص یا عام صنایع دستی شرایط بهتری پیش رو داشته باشند.

اللهیاری نظارت کارشناسان استاندارد در کنار مسئولان صنفی و بازرسان میراث فرهنگی را ضامن کیفیت محصولات استاندارد در حوزه صنایع دستی می‌داند و می‌گوید: درخواست‌های فروشگاه‌های صنایع دستی برای دریافت نشان اصالت و استاندارد حکایت از آن دارد که این نام و عنوان تا چه اندازه در جلب اعتماد مشتری و فروش بیشتر محصولات موثر بوده است. از این گذشته، بارها به خریداران صنایع دستی توصیه کرده‌ایم که حتما از فروشنده فاکتور خرید محصولات را دریافت کنند تا اگر با مشکل گران‌فروشی یا کیفیت پایین اجناس روبه‌رو شدند، بتوان موضوع را از طریق بازرسان میراث فرهنگی پیگیری کرد.