لایروبی و مهندسی رودخانه‌ها تشنه سالانه 1300میلیارد تومان

شرکت مدیریت منابع آب ایران وابسته به وزارت نیرو درباره ابهام هزینه‌کردن 51میلیارد تومان اعتبار اختصاص‌یافته از سوی سازمان برنامه و بودجه در ارتباط با مهندسی و لایروبی رودخانه‌ها، شفاف‌سازی و اعلام کرد: برای مهندسی و لایروبی 146هزار کیلومتر مسیر رودخانه‌ها و مهندسی آنها به اعتباری بالغ بر 1300میلیارد تومان نیاز است. به گزارش همشهری، انتقادها از لایروبی‌نکردن رودخانه‌ها باعث شده تا نمایندگان استان‌های سیل‌زده در مجلس انگشت اتهام را به سمت وزارت نیرو و شرکت‌های آب منطقه‌ای بگیرند. اصلی‌ترین پرسش این است که چرا سازمان برنامه و بودجه، بودجه ساماندهی و لایروبی رودخانه‌ها را اختصاص نداده است؟ این سازمان در پاسخ به پرسش همشهری، جزئیاتی از اختصاص 51میلیارد و 154میلیون تومانی بودجه به تفکیک هر استان و شرکت آب منطقه‌ای را در سال97 منتشر کرد که نشان می‌دهد 72درصد از کل بودجه پیش‌بینی‌شده و مصوب سال گذشته برای اجرای طرح‌های مطالعاتی و اجرایی را اختصاص داده‌است. در بودجه سال گذشته 71میلیارد و 336میلیون تومان اعتبار در 2 قالب طرح‌های مطالعاتی و اجرایی برای ساماندهی و لایروبی رودخانه‌ها پیش‌بینی شده بود که از این میزان سهم طرح‌های مطالعاتی 34میلیارد تومان و سهم طرح‌های اجرایی مصوب 37میلیارد تومان برآورد شده که از این میزان 51میلیارد تومان بین شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌های مختلف توزیع شده است.

پاسخ وزارت نیرو به یک ابهام
شرکت مدیریت منابع آب ایران وابسته به وزارت نیرو در پاسخ می‌گوید: قبل از ارائه پاسخ شفاف به سؤال مطرح‌شده مبنی بر اینکه 51میلیارد تومان بودجه توزیع شده توسط سازمان برنامه و بودجه در سطح کشور برای لایروبی رودخانه‌ها چطور و کجا هزینه شده، لازم است ابهامات شکل‌گرفته در باور مردم پس از سیلاب‌های اخیر مبنی بر میزان تأثیرگذاری لایروبی رودخانه‌ها بر کاهش کامل خسارات سیل را به‌عنوان یک مرجع تخصصی در این خصوص رفع کنیم. به این ترتیب لایروبی رودخانه‌ها یکی از مجموعه اقدامات مورد‌نیاز برای حفاظت، ساماندهی رودخانه‌ها و کنترل سیلاب است که صرفا برای رفع انسدادهای ایجاد‌شده در مسیر تخلیه رودخانه‌ها به پایانه خود که می‌تواند دریا یا تالاب باشد، کاربرد دارد. بی‌شک انجام پروژه‌های لایروبی بدون انجام مطالعات و بررسی‌های لازم، تبعات ریخت‌شناسی همچون تهدید ساز‌ه‌ها و تاسیسات مجاور رودخانه ازجمله تاسیسات زیربنایی، سردهنه‌های آبگیری و... و پیامدهای زیست‌محیطی همچون تخریب پوشش گیاهی، تخریب زیستگاه‌های آبزیان و...‌ را به‌دنبال خواهد داشت و چه‌بسا در بسیاری از موارد نتایج مطالعات، لایروبی را غیراثر‌بخش اعلام می‌کند.

این شرکت در پاسخ به اینکه چرا موضوع لایروبی یکباره در سطح افکار عمومی مطرح شده، یادآوری می‌کند: سودآوری بالای استفاده از شن و ماسه رودخانه‌ای نسبت به مصالح کوهی موجب شده تا روزبه‌روز تقاضای استفاده از این مصالح به‌صورت مجاز و غیرمجاز افزایش یابد و متأسفانه برداشت بی‌رویه شن و ماسه از رودخانه‌ها توسط سودجویان و برخوردهای شدید وزارت نیرو در توقف این اقدامات موجب شده است که یکباره به بهانه لایروبی رودخانه‌ها مجددا شاهد ایجاد موج دیگری از درخواست‌های برداشت مصالح رودخانه‌ای در سطح کشور باشیم که خود یکی از عوامل تخریب رودخانه‌ها و توسعه پدیده فرسایش و کف‌کنی در بالادست و پایین‌دست محل برداشت در مواقع سیلابی‌شدن رودخانه‌هاست.

بودجه لایروبی چه شد؟
شرکت منابع آب ایران همچنین توضیح می‌دهد: درخصوص نحوه هزینه‌کرد اعتبارات 51میلیارد تومانی مهندسی رودخانه در سال‌97 توسط وزارت نیرو، با فرض توزیع یکنواخت این اعتبار در سطح 31استان کشور، سهم هر استان به‌طور متوسط 6/1میلیارد تومان خواهد بود و سؤال اینجاست که با 6/1میلیارد تومان اعتبار در سطح هر استان چه اقداماتی را می‌توان انجام داد؟ با این میزان اعتبار می‌توان نسبت به انجام 500متر ساماندهی از رودخانه، یا 8کیلومتر لایروبی، یا 160کیلومتر مطالعات تعیین حد بستر و حریم، یا 160کیلومتر نشانه‌گذاری و یا 16هکتار عملیات آزادسازی تصرفات اقدام کرد و حال آنکه احجام کاری یادشده در مقابل 146هزار کیلومتر آبراهه کشور علی‌الخصوص در بخش ساماندهی و لایروبی قابل ملاحظه نبوده و همچنین 51میلیارد تومان اعتبار مذکور در مقایسه با اعتبارات موردنیاز بخش مهندسی رودخانه که سالانه حدود 1300میلیارد تومان برآورد می‌شود، بسیار ناچیز است. هرچند پیگیری‌های به‌عمل آمده در سنوات گذشته و حمایت‌های به عمل آمده در سال96، افزایش اعتبارات مصوب طرح را تا سقف 283میلیارد تومان به همراه داشت، اما تخصیص 13درصدی این اعتبارات در آن سال مانع از اجرای برنامه‌های کاری وزارت نیرو در این زمینه شد.

نتیجه اینکه وزارت نیرو تلاش کرده در سقف این اعتبار محدود و با توجه به امکانات در اختیار، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و مدیریت کند که با اولویت‌بندی برنامه‌های موردنظر و تمرکز بر فعالیت‌های مطالعاتی، زیربنایی و پیشگیرانه با هدف مبارزه با پدیده مذموم زمین‌خواری و جلوگیری از هرگونه توسعه تصرفات در اراضی بستر و حریم رودخانه‌ها، اقداماتی که از محل این طرح صورت می‌گیرد بیشترین اثر‌بخشی و کارکرد را داشته باشد. در این راستا در سال‌97 از محل اعتبار 51میلیارد تومانی مذکور، 6کیلومتر عملیات ساماندهی در استان‌های آذربایجان غربی، گیلان، خراسان جنوبی، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، مازندران، مرکزی و هرمزگان، 40کیلومتر لایروبی در استان‌های خراسان رضوی و مازندران، 4000کیلومتر مطالعات حد بستر و حریم در کلیه استان‌های کشور، 500کیلومتر نشانه‌گذاری، 500هکتار آزادسازی تصرفات و 300کیلومتر مطالعات ساماندهی در استان‌های کشور انجام شده است. در بخشی از پاسخ شرکت مدیریت منابع آب آمده است: با توجه به بالا‌بودن انگیزه تخلف در اراضی بستر رودخانه‌ها و فرابخشی‌بودن موضوع حفاظت و مدیریت رودخانه‌ها، بدون‌شک رسیدن به نقطه مطلوب در سطح کشور مستلزم تعامل مناسب بین کلیه دستگا‌ه‌های اجرایی و ارگان‌ها و نهادهای مرتبط است که امید است با تقویت این روابط در کنار اقدامات وزارت نیرو ظرفیتی فراهم شود تا بتوان به بهترین نحو از رودخانه‌های کشور حفاظت کرد. البته فراموش نکنیم خشکسالی و سیلاب دو روی سکه واقعیت اقلیمی کشور است که به واسطه خشکسالی‌های چند سال اخیر، اعتراضات و درخواست‌های زیادی توسط مردم و نمایندگان آنها به وزارت نیرو بابت کاهش حد بستر و حریم رودخانه‌ها‌ و ممانعت از اجرای برنامه‌های آزادسازی تصرفات واصل شده است. پس بیاییم از این سیلاب عبرتی بگیریم و ضمن اعتماد به اجرای برنامه‌های دستگاه تخصصی مربوطه، نهایت همکاری را در حفاظت از رودخانه‌ها در زمان خشکسالی بنماییم و تجربه این سیلاب را از ذهن پاک نکنیم.