عمران‌خان و یک تصمیم شجاعانه

ماشاءالله شاکری/ سفیر پیشین ایران در پاکستان
عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان در دهمین سفر خارجی خود پس از کسب قدرت در کشورش، روز گذشته برای یک دیدار رسمی دو‌روزه به ایران وارد فرودگاه مشهد شد. وی از تابستان سال گذشته تا‌کنون 9سفر خارجی داشته که 2بار آن به عربستان سعودی و 3بار به امارات متحده عربی بوده است. کشورهای چین، قطر، مالزی و ترکیه نیز در فهرست سفرهای نخست‌وزیر پاکستان قرار دارند.

حزب عمران‌خان برخلاف سایر احزاب معروف پاکستان خاستگاه خاندانی ندارد. احزاب مطرح پاکستان مثل حزب مردم یا حزب مسلم‌لیگ احزاب خاندانی هستند که یا به رهبران امروزی آن به ارث رسیده‌اند یا عمدتا درون یک خانواده اداره می‌شوند. حتی نظامیان حاکم بر پاکستان مثل پرویز مشرف هم خاستگاه خاص خود، ارتش را داشته‌اند. اما حزب تحریک انصاف با رهبری آقای عمران‌خان، حزبی نوپا‌ست و حدود 20سال سابقه فعالیت دارد. در این مدت این حزب توانسته رشد خوب و محبوبیت بالایی در طبقه متوسط، اقشار فرهیخته و نخبگان پاکستان کسب کند.

نباید از نظر دور داشت که آقای عمران‌خان با حضور خود در عرصه سیاسی پاکستان امیدهایی را در این کشور ایجاد کرد؛ به عمران‌خان به‌عنوان رهبری با انگاره‌ها و آرمان‌های ملی‌گرایانه نگریسته می‌شود. وی امیدواری‌هایی پدید آورده که بتواند برای پاکستان فضای بهتری را ایجاد کند.

باید اشاره کرد عمران‌خان وقتی به قدرت رسید، هدف خود را بنای «پاکستان جدید» اعلام کرد که یکی از شاخصه‌های این سیاست «پاکستان مستقل» است. او می‌گفت پاکستان آنقدر ظرفیت دارد که می‌تواند روی پای خود بایستد. در این راستا تحکیم مناسبات با همسایگان، دومین شعاری بود که عمران‌خان مطرح کرد. لازم به یادآوری است روابط پاکستان با بعضی از همسایگانش معمولا با بدبینی متقابل همراه بوده و در مواردی سابقه‌ای طولانی از تنش دیده می‌شود اما در میان همسایگان پاکستان، ایران از کشورهایی است که هیچ‌گاه با این کشور مشکل و تنش نداشته است.

سفر نخست‌وزیر پاکستان به ایران را باید در راستای سیاست‌هایی که او در ایام انتخابات مطرح می‌کرد ارزیابی کرد؛ هرچند شاید زودتر از اینها می‌توانستیم میزبان نخست‌وزیر پاکستان باشیم اما به دلایلی، طرفین در این مقطع شاهد انجام این سفر هستند.

عمران‌خان به سیاق سایر مقامات و دولتمردان پاکستانی ازجمله آصف‌علی زرداری، رئیس‌جمهور اسبق یا یوسف‌رضا گیلانی، نخست‌وزیر پیشین که در سفر به ایران به زیارت بارگاه امام‌رضا(ع) می‌رفتند، این زیارت را در برنامه داشته است، با این تفاوت که او در بدو سفر به ایران به زیارت امام‌رضا(ع) مشرف شد. محبت اهل‌بیت(ع) در دل مردم شریف
پاکستان جا دارد.

در رابطه با اهداف سفر نخست‌وزیرعمران‌خان  به چند نکته می‌توان اشاره کرد:
1- ایران و پاکستان 2کشور همسایه هستند که از عناصر تشکیل‌دهنده رابطه خوب برخوردارند. ازجمله می‌توان به سوابق دیرینه فرهنگی، تاریخی و تمدنی که مسلمانان شبه‌قاره را به ایران پیوند داده، اشاره کرد. بسیاری از تاریخ‌دانان بر این باورند که ایران خاستگاه ورود اسلام به شبه‌قاره بوده است. اندیشمندان ایرانی در طول تاریخ ارتباطات وسیعی با همتایان خود در شبه‌قاره داشته‌اند؛ همچنین حاکمان مسلمان در شبه‌قاره هم ارتباط متقابل با ایران داشته‌اند به‌گونه‌ای که آثار تمدن و فرهنگ ایرانی - اسلامی در نقاط مختلف این سرزمین مشاهده می‌شود.

2- علاوه بر مسائل فرهنگی، حوزه اقتصادی هم از این جهت که اقتصاد 2کشور تکمیل‌کننده هم هستند، اهمیت دارد. پاکستان تولید‌کننده محصولات کشاورزی باغی، نساجی، پزشکی، گوشت، لبنیات و مواداولیه‌ای است که ما به آن نیاز داریم. در سوی مقابل ایران در زمینه انرژی، در حوزه نفت‌خام، گاز و برق دارای مزیت بالایی در منطقه است. کشور ما با همسایگان دیگر هم این دادوستد را دارد، چرا با پاکستان نداشته باشد؟ اقدامات اولیه درخصوص صادرات انرژی به پاکستان در گذشته صورت گرفته، امیدواریم این مسائل در سفر عمران‌خان حل شود.
درحالی‌که اقتصاد رو به رشد پاکستان نیاز فزاینده‌ای به انرژی دارد، قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان همچنان واجد اهمیت و پابرجاست. هیچ‌گاه پاکستان نیاز به گاز را کتمان نکرده اما مشکلات حاکم بر تکمیل خط لوله ازجمله تامین منابع مالی مورد نیاز برای آن را نتوانسته حل کند. صاحب‌نظران اقتصاد پاکستان می‌گویند این کشور به‌دلیل برنامه‌ریزی‌های ناکافی در حوزه انرژی زیان زیادی متحمل می‌شود. معیشت مردم پاکستان در نتیجه کمبود برق و خاموشی‌های مکرر و طولانی توان‌فرسا شده است. صنایع، بازرگانی و کشاورزی پاکستان نیز از کمبود حامل‌های انرژی رنج می‌برند. از خساراتی که در نتیجه عملیاتی‌نشدن این پروژه به مردم پاکستان وارد می‌شود، ارزیابی دقیقی وجود ندارد. امیدواریم آقای عمران‌خان در جریان سفر به تهران اقدامی شجاعانه برای نجات و رفاه مردم کشورش انجام دهد.

3- پاکستان همواره در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مواضع نزدیک به ایران و بعضا مشترک داشته است. 2کشور توانسته‌اند از رهگذر این مفاهمه از بسیاری از خسارت‌ها جلوگیری کنند و از فواید سرشار آن بهره‌مند شوند. عضویت 2کشور در سازمان کشورهای اسلامی، سازمان اقتصادی اکو، گروه کشورهای دی‌8 از نمونه‌های همکاری 2کشور است.

4- در حوزه امنیتی نه‌تنها 2کشور، که منطقه نیازمند همکاری‌های بیشتری است. پاکستان متحمل خسارات گسترده‌ای ناشی از تروریسم شده است. ناامنی چندین‌ساله در منطقه قربانیان زیادی را از ملت‌ها گرفته است. رسیدن به سازوکار مناسب و ثمر‌بخش می‌تواند در سفر آقای نخست‌وزیر در دستور کار قرار گیرد. جناب آقای روحانی رئیس‌جمهور کشورمان در سفر اسفند‌ماه1395 به پاکستان، که برای شرکت در سیزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو اکو صورت گرفت، به این ضرورت و بر آمادگی کشورمان برای همکاری‌های گسترده‌تر اشاره داشتند، با این حال، هنوز اقدام قابل توجهی در سطح منطقه شکل نگرفته‌است.