گزارش
پشت پاریس خم شد
تخریب بخش‌هایی از کلیسای تاریخی نوتردام، روح جمعی فرانسوی‌ها را جریحه‌دار کرده‌است
جواد نصرتی ـ خبرنگار
در 800سال گذشته، هر بار که گرد و خاک جنگ‌های داخلی و خارجی و انقلاب‌ها و شورش‌ها در پاریس فروکش کرده، پاریسی‌ها با احترام و غرور به شکوه استوار کلیسای جامع نوتردام نظر کرده و آن‌را به‌عنوان نماد عبور از مشقت‌های تاریخ ستایش کرده‌اند. اما دوشنبه شب، آتش‌سوزی گسترده در این جواهر معماری و فرهنگ و تاریخ فرانسه، روح جامعه فرانسه را جریحه‌دار کرد و دنیا همپای فرانسوی‌ها، به نظاره گسترش آتشی نشست که احتمالا برای همیشه، به کابوس چند نسل از پاریسی‌ها و فرانسوی‌ها تبدیل خواهد شد.
دود کم‌جانی که در یک عصر آفتابی پاریس از این ساختمان 850ساله به هوا بلند شد، 63دقیقه بعد مناره تاریخی آن را ویران کرد و باعث فروریختن سقف چوبی تاریخی آن شد.
وعده بازسازی نوتردام
این آتش‌سوزی، چنان مهم بود که امانوئل مکرون برنامه‌اش برای سخنرانی درباره جنبش جلیقه‌زردها را لغو کرد و با حضور در محل کلیسا، در کنار افراد زیادی قرار گرفت که با چشم‌های گریان برای نجات نوتردام دعا می‌کردند. مکرون، آتش‌سوزی را یک «تراژدی وحشتناک» خواند و گفت که از اتفاقات بدتر جلوگیری شده است. او خطاب به مردم فرانسه که با بهت زبانه کشیدن آتش در مهم‌ترین نماد فرانسوی‌بودن خود را به چشم خود دیده بودند گفت: «به همه‌‌تان می‌گویم، ما این کلیسا را با هم می‌سازیم. این بخشی از سرنوشت فرانسه است. از همین فردا، برنامه جمع‌آوری کمک ملی شروع خواهد شد... نوتردام تاریخ ماست، ادبیات ماست. اینجا جایی است که بزرگ‌ترین لحظات زندگی‌مان را زندگی کرده‌ایم، از جنگ‌ها و شیوع بیماری‌های همه‌گیر گرفته تا آزاد شدن‌ها. این تاریخ متعلق به ماست. و آتش می‌گیرد. آتش می‌گیرد و من اندوهی که هموطنان فرانسوی‌مان دارند را درک می‌کنم.»
از قلب تاریخ تا امروز
کلیسای نوتردام، بخشی جدانشدنی از تاریخ فرانسه و مسیحیت کاتولیک است. کار ساخت آن در سال 1163میلادی در دوران لوئی هفتم شروع شد و سنگ بنایش را پاپ الکساندر سوم نهاد. ساخت این بنا اما در سال1345 میلادی تکمیل شد. از آن زمان، نوتردام، به کانون رویدادهای تاریخی در فرانسه و مسیحیت تبدیل شد. در 1431میلادی، هنری ششم پادشاه انگلیس در داخل نوتردام تاجگذاری کرد. ناپلئون بناپارت هم در 1804 در همین کلیسا تاجگذاری کرد.
این کلیسا، تنها مورد توجه پادشاهان نبوده است و در انقلاب فرانسه و شورش کمون پاریس، توده‌های خشمگین، این‌بار برای غارت کردن، نوتردام را صحنه تاریخ‌سازی خود کردند. نوتردام، 2جنگ‌جهانی را هم با سلامتی پشت‌سر گذاشت.
علاوه بر تاریخ فرانسه، نوتردام در تاریخ مسیحیت کاتولیک در اروپا هم جایگاه ویژه‌ای دارد. فرانسه و به ویژه پاریس بعد از رم و واتیکان، مهم‌ترین مکان‌های مسیحیت در اروپا هستند. جنگجویان صلیبی، بعد از دعا در این کلیسا عازم جنگ می‌شدند و برخی از مقدس‌ترین اقلام متبرک مسیحیت، ازجمله تاجی که گفته می‌شود حضرت مسیح هنگام به صلیب کشیده شدن بر سر داشته، در این کلیسا نگهداری می‌شود. نام این کلیسا هم که در فرانسه به‌معنای «بانوی ما» است، اشاره‌ای به مریم مقدس، مادر حضرت مسیح دارد.
نوتردام در میانه قرن نوزدهم، بعد از آنکه توسط ویکتور هوگو در رمان مشهور «گوژپشت نوتردام» به تصویر کشیده شد، وارد ادبیات فرانسه و جهان شد. پرداختن به این سازه تاریخی در این رمان، باعث نجات آن هم شد؛ تصاویری که هوگو از این ساختمان رقت‌بار در حال تخریب ارائه داد، باعث شد تا مقامات فرانسوی به آن توجه نشان دهند و در میانه قرن نوزدهم، به بازسازی گسترده آن پرداختند. از آن زمان، بارها این سازه بازسازی شده است و آتش‌سوزی دوشنبه عصر، احتمالا به‌خاطر یکی از همین بازسازی‌هاست که در آن جریان داشت.
دشواری مهار آتش
یکی از نگرانی‌های آتش‌نشانان که با دقت و وسواس زیادی برای مهار آتش‌سوزی نوتردام فعالیت می‌کردند، احتمال سرایت آتش به برج‌‌های ناقوس سازه و محل نگهداری عتیقه‌ها و یادگاری‌های تاریخی بود. نوتردام 10ناقوس بزرگ دارد که وزن بزرگ‌ترین آنها، 13تن است. اگر این ناقوس‌ها به‌خاطر آتش‌سوزی سقوط می‌کردند، احتمالا تمام سازه ریزش می‌کرد. علاوه بر آن، یک نگرانی دیگر مقامات این است که آبی که آتش‌نشان‌ها برای مهار آتش استفاده کرده‌اند، به عتیقه‌جات و بخش‌های عتیقه این سازه آسیب وارد کرده باشد. در چنین شرایطی بود که توییت عجیب دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و توصیه‌اش برای استفاده از هواپیمای آب‌پاش موجی از تمسخر از او را به راه انداخت. این صحبت‌ها چنان عجیب بود که مقامات فرانسوی مجبور شدند توضیح بدهند استفاده از هواپیمای آب‌پاش، می‌توانست باعث فروریزی کامل کلیسا شود و به همین‌خاطر از این روش صرف‌نظر شده است.
همدردی جهانی
ترامپ، البته یکی از سیاستمداران سرشناس دنیا بود که نسبت به این فاجعه، واکنش نشان داد. این آتش‌سوزی مورد توجه کشورهای زیادی قرار گرفت و مقامات زیادی، از شهردار لندن و نخست‌وزیر بریتانیا گرفته تا وزیر امور خارجه ترکیه و سازمان ملل، با فرانسوی‌ها ابراز همدردی کردند.
کمک‌های هنگفت برای بازسازی
پروسه بازسازی کلیسا، تا پیش از بازرسی کامل میزان صدمات و خسارات، شدنی نیست اما جمع‌آوری کمک مالی برای آن، از فردای آتش‌سوزی شروع شد. ابتدا برنارد آرو مالک ثروتمند برخی برندهای مشهور فرانسوی مانند لویی ویتون و کریستین دیور اعلام کرد که 200میلیون یورو برای این کار اختصاص می‌دهد. بعد از آن، خانواده فرانسوا پینو که برندهای گوچی و ایو‌سن‌لورن را اداره می‌کند 100میلیون یوروی دیگر برای این کار اختصاص داد. مقامات استانی در فرانسه و شهرداری پاریس هم اعلام کرده‌اند که بودجه‌ای برای بازسازی این کلیسا درنظر گرفته خواهد شد.
آتش‌سوزی مسجدالاقصی، زیر سایه آتش‌سوزی پاریس
در همان ساعاتی که کلیسای جامع نوتردام در فرانسه در آتش می‌سوخت، وقوع یک آتش‌سوزی در مسجد الاقصی هم یکی از مقدس‌ترین اماکن دینی و تاریخی دنیا را به خطر انداخت. به گزارش نیوزویک، به نقل از مقامات فلسطینی، این آتش‌سوزی در اتاقک نگهبانی این مسجد در مصلای مروانی در بخش شرقی مسجد شروع شد. کاربران فلسطینی، تصاویری از این آتش‌سوزی را در فضای مجازی منتشر کردند. با این حال این آتش‌سوزی که برخی مقامات گفته‌اند احتمالا به‌خاطر بازی کودکان شروع شده، بدون تلفات و خسارت مهار شد. مسجدالاقصی، تاریخ و غنای مذهبی عمیق‌تری از نوتردام دارد اما توجه رسانه‌های غربی به پاریس و خاطره جمعی میلیون‌ها توریستی که سالانه از این کلیسا در پاریس دیدن می‌کنند، آن را بیشتر مورد توجه قرار داد. علاوه بر آن، حجم آتش‌سوزی و خسارت در نوتردام با آتش‌سوزی محدود در مسجد الاقصی در بیت‌المقدس قابل مقایسه نیست.
