شتاب رشد دانش بنیان‌ها در مرکزی

وحید استرون|  مرکزی- خبرنگار:


رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 98 را «سال رونق تولید» نام‌گذاری کردند، به طوری که تاکید ایشان بر افزایش ابتکارات علمی و فنی و افزایش چشمگیر شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان یک اصل مهم در حوزه صنعت و همسو با رونق تولید بود.  در این زمینه، استان مرکزی به عنوان قطب چهارم صنعت کشور با دارا بودن ۶۷ شرکت دانش‌بنیان و پارک علم و فناوری در کنار استقرار 2 هزار و 800 واحد تولیدی و صنعتی می‌تواند نقش مهی در حوزه رونق تولید و اقتصاد در سال‌جاری و تحقق شعار سال ایفا کند.

 این در حالی است که مسئولان استان همواره به تجهیز صنایع به واحد‌های تحقیق و توسعه(R&D) تاکید دارند و به باور کارشناسان، ‌نگاه جدی به راه‌اندازی این واحدها در کنار توسعه شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند در افزایش کیفیت محصولات تولیدی و تجهیز ماشین‌آلات کمک شایانی کند. درباره اهمیت این موضوع با «مجید فرجی» پژوهشگر حوزه صنعت و عضو بنیاد ملی نخبگان ایران به گفت‌وگو نشستیم. 


  با توجه به نام‌گذاری سال 98 به عنوان سال رونق تولید و تاکید رهبر معظم انقلاب به ابتکارات علمی و فنی در حوزه صنعت،‌ جایگاه پژوهش در حوزه صنعت را در مرکزی چطور ارزیابی می‌کنید؟

 جایگاه پژوهش در صنعت استان مرکزی را در 2 بازه زمانی می‌توان تحلیل و بررسی کرد. تا قبل از دهه 90، ارتباط میان پژوهش‌های دانشگاهی و غیر دانشگاهی با صنعت استان مرکزی، چندان مطلوب نبود و حتی در برخی از شهرستان‌ها نیز این موضوع اصلا وجود نداشت. اما از اوایل دهه 90 به‌ویژه پس از تاکید مقام معظم رهبری بر تاسیس شرکت‌های دانش بنیان به عنوان یکی از مولفه‌های تاثیرگذار در اقتصاد مقاومتی در آن زمان، فاز جدیدی از ارتباط میان صنعت و پژوهش در استان مرکزی شکل گرفت و روز به روز در حال تداوم و استحکام بیشتر است. شرکت‌های دانش بنیان و پارک‌های علم و فناوری مستقر در دانشگاه‌ها و بسیاری از گروه‌های پژوهشی در قالب‌های مختلف در استان مرکزی قدم جدی برداشته و با صنعت عجین شده‌اند. انتظار رشد واحد‌ها و گروه‌های پژوهشی در سال 98 با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب وجود دارد که نویدبخش روزهای خوب برای صنعت استان است. 

  همواره مسئولان استان از اهمیت ارتباط میان صنعت و دانشگاه صحبت به میان می‌آورند. از دید شما این بحث تا چه اندازه عملی شده و این 2 عامل تا چه اندازه بر یکدیگر تاثیرگذار بوده‌اند؟

 تا چند سال پیش صنعت استان و کارخانه‌ها تحت تاثیر تجارب افراد بود، اما با رشد و پیشرفت انواع فناوری و تکنولوژی در دنیا و کشور و بالطبع در استان مرکزی، نیاز به برخورداری از دانش روز و ترکیب علوم و ارتباط با صنعت بیش از پیش در استان مرکزی احساس می‌شود. برای مثال تکنولوژی‌های ادوات کشاورزی در دنیا سرعت و دقت را بسیار افزایش داده است و بدیهی است که طراحی این فناوری‌ها تنها با تکیه و تجربه افراد میسر نخواهد شد و نیاز به بهره‌گیری از مدل‌های مهندسی و دانش پیچیده‌ای خواهد داشت. 

در سایر علوم مانند نانو، مکانیک، برق، عمران، شیمی و... نیاز جدی به ارتباط صنعت و دانشگاه در استان وجود دارد تا بتوانیم با دیگر صنایع دنیا در بازارهای جهانی رقابت کنیم. درواقع دانشگاه و پژوهش‌های علمی، راه حل‌های مختلفی را برای مسائل و مشکلات صنعت ارائه خواهند داد که یکی از مهم‌ترین مباحث آنها تجهیز و به‌روز‌رسانی ماشین‌آلات صنایع با توجه به تحریم‌ها است.

  شرکت‌های دانش بنیان استان مرکزی تا چه اندازه از طریق طرح‌های پژوهشی و علمی قادر به کسب درآمد هستند؟

 زمانی که سمت و سوی دانشگاه‌ها و بخش‌های صنعت در دنیا مبتنی بر گسترش تعاملات و نیازسنجی‌هاست، کشور ما نیز باید همگام با این رویکرد جدید، بسترهای بهره‌گیری از علم و دانش در بخش‌های صنعتی را فراهم کند. در استان مرکزی نیز شرکت‌های دانش بنیان باید با بهره‌گیری از دانش متخصصان و نخبگان دانشگاهی و غیر دانشگاهی باید تلاش کنند تا به فراخور فعالیت خود ضمن نیازسنجی، راه حل‌ها و محصولات جدید خود را برای حل مشکلات و ارتقای سطح رفاه و سلامت استان عرضه کنند. خوشبختانه شرکت‌های دانش بنیان درآمدهای قابل توجهی از ارائه خدمات و محصولات خود کسب کرده‌اند و این درآمد روزبه‌روز در حال افزایش است.

 با توجه به صحبت‌های شما، واحدهای تحقیق و توسعه تا چه اندازه می‌توانند مشکلات و معضلات صنایع استان را برطرف کنند و تاکنون چقدر در این زمینه موفق عمل کرده‌اند؟

 اساس و محور اصلی خدمات و محصولات شرکت‌های دانش بنیان، واحد‌های تحقیق و توسعه (R&D) است و بدون تردید هر جا که رد پای تحقیق و پژوهش بر مبنای مطالعات علمی و دانشگاهی باشد، این واحد‌ها راهکارهای منطقی‌تری برای حل مشکلات موجود ارائه خواهند داد. تحقیق و توسعه مبنای حل و نجات مشکلات موجود در صنایع است. به نظر من تاکنون پیشرفت‌های قابل قبولی در این زمینه حاصل شده است.

  افق پیش روی شرکت‌های دانش بنیان و مراکز پژوهشی را در شرایط فعلی کشور و با وجود تحریم‌ها و کمبود ماشین‌آلات پیشرفته و به‌روز چگونه ارزیابی می‌کنید و این‌که با وجود این تحریم چقدر توجه به این شرکت‌ها افزایش پیدا کرده است؟

 بدون تردید با توسعه شرکت‌های دانش بنیان در کشور و استان می‌توان همه مشکلات مربوط به صنعت را برطرف کرد. ظرفیتی که در میان دانش‌آموختگان و استعداد متخصصان کشور و استان وجود دارد قادر است در شرایط تحریم و کمبود ماشین آلات پیشرفته و به‌روز، سرعت رشد و پیشرفت را افزایش ‌دهد. البته تحریم‌ها می‌تواند هم اثر منفی و هم غیرمستقیم اثر مثبت بر شرکت‌های دانش بنیان داشته باشد. از نظر بنده مهم‌ترین اثرمنفی و مستقیم تحریم‌ها بر عملکرد مؤسسات دانش بنیان، نوسانات نرخ ارز، تورم، ابهام‌های اقتصادی، نبود امکان برنامه‌‌ریزی و پیش‌بینی آینده است. لذا این شاخص با تاثیرات گسترده بر عوامل اصلی ساختاری در رشد اقتصاد، صنعت و فناوری استان مرکزی، مانع جدی برای رشد و توسعه شرکت‌های دانش بنیان نیز محسوب می‌شود اما از طرف دیگر، افزایش میزان ابتکارات و نوآوری‌ها به دلیل اجبارها و محدودیت‌های ناشی از تحریم، یکی از تاثیرات مثبت تحریم بر عملکرد شرکت‌های دانش بنیان است. 

  تربیت نیروی انسانی ایده‌پرداز و پژوهشگر را در استان مرکزی چطور ارزیابی می‌کنید؟

 متأسفانه در حوزه تربیت نیروی انسانی ایده‌پرداز و پژوهشگر در استان مرکزی یک مشکل اساسی وجود دارد. نبود کارایی کافی محتوای درسی و دانشگاهی باعث شده تا تربیت نیروی انسانی ایده‌پرداز تنها با تکیه بر آموزش دانشگاهی میسر نشود. بخش نخبگان و ایده‌پردازان واقعی هم با تلاشی فراتر از سطح دانشگاه به موقعیت فعلی خود رسیده‌اند. بنابراین انتظار می‌رود که جایگاه دروس فنی و واحدهای عملیاتی در دانشگاه‌ها بیش از پیش تقویت شوند.

مسئولان تا چه اندازه به این موضوع توجه داشته و از جوانان نخبه حمایت کرده‌اند؟

 جوانان نخبه استان مرکزی از استعدادها و ظرفیت‌های ویژه‌ای برخوردار هستند که باید بتوانند با استفاده از فرصت‌های هر چند محدود خود در جهت رشد و شکوفایی بیشتر استان گام بردارند. از مسئولان انتظار می‌رود که با حفظ سرمایه جوانان، زمینه را برای بهره‌‌مند شدن استان از اندیشه، توان ابداع، نوآوری و خلاقیت و ریسک‌پذیری جوانان مهیا کنند تا ضمن ایجاد انگیزه و افزایش امید بتوانیم به قله‌های رفیع در زمینه دانش و فناوری دست یابیم. اکنون بسیاری از جوانان نخبه استان مرکزی به خاطر نبود زیرساخت‌های لازم به استان‌های دیگر یا خارج از کشور مهاجرت می‌کنند.


2 مشکل اصلی شرکت‌های پژوهشی و علمی 

فرجی درباره مشکلات شرکت‌های پژوهشی در استان مرکزی گفت: 2 مشکل اصلی در این حوزه مطرح است. مشکل نخست شرکت‌های پژوهشی و علمی، ناتوانی در حمایت حداقلی از محققان و نخبگان است. تحقیق و توسعه تا رسیدن به خدمات یا محصول خاص نیاز به سرمایه‌گذاری خواهد داشت اما این موضوع به دلایل متعددی در استان ما به ظرفیت خود نرسیده است. شرکت‌های علمی و پژوهشی توانایی و بودجه کامل را برای حمایت از نیروی انسانی ندارند. بخش دیگری از مشکلات موجود نیز به پژوهشگران برمی‌گردد. برخی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز در بدو ورود به بازار کار توقعی فراتر از تجربه و توانایی خود خواهند داشت. مشکل نخست باید در زیر ساخت‌های استان برطرف شود و مسئولان برای آن برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند و به جای حمایت از واسطه‌ها برای وارد کردن محصول از کشورهای دیگر، شرکت‌های دانش بنیان و منابع انسانی ایده‌پرداز و خلاق را تقویت کنند.