جای خالی صنایع دستی لرستان در خانه‌ها

فاطمه حافظی|  خرم آباد - خبرنگار:



توجه به صنایع ‌دستی هر منطقه و تقویت انواع هنرهای بومی برای جلوگیری از منسوخ شدن این آثار ارزشمند ملی نه تنها به تقویت ریشه‌های فرهنگی نسل‌های آینده و ایجاد اشتغال آنها کمک می‌کند، بلکه یکی از راه‌های توسعه گردشگری است. 
هر چند لرستان از جمله استان‌هایی است که بسیاری از رشته‌های صنایع ‌دستی آن هنوز ساخته می‌شوند و به فروش می‌رسند، اما رشته‌هایی منسوخ و به فراموشی سپرده‌شده هم دارد. این اتفاق بیشتر به دلیل تغییر سبک زندگی مردم رخ داده است. 

با این حال، همچنان بسیاری از تولیدات صنایع‌ دستی لرستان توسط سایر استان‌ها یا به صورت چمدانی به کشورهای دیگر صادر می‌شود که از اهمیت این آثار و لزوم توجه بیشتر به آنها حکایت دارد. وقتی هنوز بازار فروش وجود دارد، چرا هنرمندان استانی از آن بهره‌مند نشوند؟!
 

52 رشته در استان

معاون صنایع‌ دستی اداره‌کل میراث فرهنگی لرستان می‌گوید: در استان 52 رشته صنایع ‌دستی بومی و غیربومی وجود دارد که گلیم‌بافی، ماشته‌بافی، جاجیم‌بافی، قلم‌زنی روی ورشو، تراش سنگ‌های قیمتی و قدیمی، گیوه‌بافی، تولید انواع محصولات چرمی، مسگری، حصیربافی، سفال و تولید محصولات چوبی همچون معرق و مشبک نمونه‌های آن هستند.  «افشین باباحسینی» می‌افزاید: رشته‌های غیربومی نیز رشته‌هایی هستند که تولید اولیه آنها در سایر استان‌ها بوده اما در لرستان نیز تولید می‌شوند. میناکاری، معرق چرم و مشبک چرم از آن جمله‌ هستند. 


پراکندگی در شهرها

این مسئول به پراکندگی رشته‌های صنایع ‌دستی در شهرهای استان اشاره و بیان می‌کند: بر اساس سنت‌ها و پیشینه هر شهرستان، برخی از صنایع ‌دستی در آنها مقبولیت پیدا کرده‌اند. در این بین، در بروجرد ورشو به دلیل حضور دواتگران و چلنگران قدیمی رواج یافته است و به نام این شهر شناخته می‌شود. گلیم نیز بیشتر در الشتر و نورآباد بافته می‌شود. در شهرهای ازنا و الیگودرز نیز چقابافی (لباس محلی) و جاجیم‌بافی رواج دارد. وی ادامه می‌دهد: در حوزه موسیقی هم، با توجه به بافت استان، ساخت کمانچه در شهرهای خرم‌آباد، دورود و ازنا مقبولیت بیشتری دارد. 


تعداد فعالان صنایع دستی

باباحسینی همچنین با اشاره به تعداد فعالان عرصه صنایع ‌دستی می‌گوید: صنعتگرانی که به صورت سیستمی در سامانه هوشمند صنایع‌ دستی کشور ثبت‌نام شده‌اند، 7 هزار نفر هستند. این در حالی است که به صورت مستقیم 30 هزار نفر در حوزه صنایع ‌دستی تحت پوشش سازمان‌ها و نهادهای حمایتی همچون کمیته امداد، بهزیستی و اداره فرهنگ و ارشاد فعالیت قرار دارند. وی می‌افزاید: همچنین 50 هزار نفر به صورت غیرمستقیم در رشته‌های صنایع‌ دستی یا رشته‌های وابسته به آنها فعالیت دارند. در لرستان بین 200 تا 300 کارگاه وجود دارد که در آنها بیش از یک نفر فعالیت می‌کنند. 


تولیدات 

معاون صنایع‌ دستی اداره‌کل میراث فرهنگی لرستان در خصوص تولیدات صنایع ‌دستی این استان می‌گوید: محصولات رشته‌های گلیم‌بافی و ماشته‌بافی در حوزه لباس‌های محلی بسیار مورد توجه قرار دارند. همچنین، با توقف ورود ورشو به کشور، قلم‌زنی روی ورشو در بروجرد همچنان رونق دارد. حرمی (زیرانداز)، ماشته، جاجیم، کمانچه لری، چقا و لباس محلی و چرم بیش از دیگر محصولات در لرستان تولید و عرضه می‌شوند. 

باباحسینی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به بازارهای هدف صنایع‌ دستی استان اشاره و اظهار می‌کند: از دیرباز، به دلیل نزدیکی ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق و ترکیه، این کشورها بازار هدف صنایع دستی لرستان بوده‌اند. وی می‌افزاید: همچنین برخی از محصولات به صورت چمدانی به کشورهایی همچون اروپا و آمریکای شمالی و مرکزی صادر می‌شوند. 


حیات صنایع دستی

باباحسینی همچنین با اشاره به منسوخ نشدن رشته‌های صنایع‌ دستی در استان بیان می‌کند: در صنایع‌ دستی استان کمتر رشته‌ای وجود دارد که منسوخ شده باشد. البته فراموشی یا کمرنگ شدن بیشتر به دلیل تغییر سبک زندگی مردم است. 
وی ادامه می‌دهد: رشته‌هایی هم که منسوخ شده‌اند بیشتر مربوط صنایعی هستند که توسط عشایر تولید می‌شده‌اند که آن هم به دلیل یکجانشین شدن عشایر و تغییر سبک زندگی آنهاست. 
این مسئول می‌گوید: خانواده‌ها با خرید صنایع دستی و تلاش برای تغییر کاربری برخی از آنها تا حدودی این صنایع را حفظ و از تولیدکنندگان حمایت کرده‌اند. 

وی اظهار می‌کند: مستندنگاری این آثار است توسط اداره‌کل میراث فرهنگی انجام شده و در کتابخانه مرکز اسناد استان موجود است. باباحسینی می‌افزاید: برای جلوگیری از فراموشی و مرگ برخی از رشته‌های صنایع دستی، دوره‌های آموزشی برای رشته‌های سیاه‌چادربافی، ریسمان‌بافی، چیت‌بافی و... برگزار شده است و جوانان به حضور در این کلاس‌ها تشویق شده‌اند. 


مشکلات حوزه صنایع دستی

معاون صنایع ‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی لرستان می‌گوید: مشکل اصلی لرستان در حوزه صنایع دستی - همچون سایر مناطق کشور - بالا رفتن قیمت‌ حامل‌های انرژی و مواد اولیه، افزایش هزینه تولید و بی‌‌توجهی به سلیقه بازار و تغییر کارکردهاست. «افشین باباحسینی» می‌افزاید: برخی تولیدات صنایع ‌دستی با نیازهای بازار سنخیت ندارند و لازم است با تغییر کارکرد‌ و کاربردشان آنها را به زندگی بازگردانیم و خانواده‌ها را به استفاده از صنایع‌ دستی به جای محصولات خارجی تشویق کنیم. 

وی با اشاره به مشکل بیمه فعالان این عرصه بیان می‌کند: با توجه به بسته شدن سامانه بیمه فعالان صنایع ‌دستی در دی‌ماه 93، دیگر کسی از طریق صنایع ‌دستی بیمه نشده است. افرادی هم که در گذشته بیمه شده‌اند، 1500 نفر هستند در حالی که تعداد فعالان این عرصه بسیار بیشتر از این عدد است.

وی ادامه می‌دهد: سال گذشته مصوبه‌ای در مجلس برای بیمه شاغلان صنایع‌ دستی به تصویب رسید که اگر اجرایی شود، در کل کشور 50 هزار نفر از فعالان صنایع‌ دستی تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و قطعا لرستان نیز سهمیه خود را خواهد داشت.