دیوار و سقف خانه من همین‌هاست که می‌نویسم

خدیجه نوروزی

«نهنگ آب خُرد داستان‌نویسی ایران» می‌شناسندش. در عرصه ادبیات فارسی نمی‌شود داستان کوتاه نوشت مگر اینکه از دروازه و باروی عظیمی که هوشنگ گلشیری بنا کرده عبور کرد؛ نویسنده معاصری که با گذشت بیش از یک دهه از عمرش به‌خاطر آثار ماندگارش، نامش همچنان بر سر زبان‌هاست و کتاب‌هایش برای خوانندگانی که به ادبیات معاصر و داستانی علاقه دارند، پر است از اندوخته‌های ارزشمند، جامع و دانشی عظیم؛ بی‌شک به‌خاطر اعتباری است که به داستان کوتاه بخشیده؛فرم‌های بدیعی که در ساخت داستان کوتاه به‌وجود آورده و به داستان فارسی پیشنهاد داده. حتما اعتقاد به این باورش که «نویسنده برای هر داستانی که می‌نویسد یک زبان و یک جهان تازه خلق می‌کند» توانسته بازار آثارش را هنوز هم پررونق نگه دارد و جزو پروفروش‌ترین‌هاست. بسیاری از آثار گلشیری هنوز هم جزو خواندنی‌ترین‌هاست.

شازده 49ساله

«شازده احتجاب» یکی از پرفروش‌ترین آثار گلشیری است. محمد کریمی زنجانی  - مدیر مسئول انتشارات نیلوفر- در گفت‌وگو با درنگ می‌گوید: «اولین چاپ این کتاب در سال 48 و چاپ پانزدهم آن هم در بهار 97 از سوی انتشارات نیلوفر روانه بازار شد که هنوز هم جزو پرفروش‌ترین و موفق‌ترین آثار ادبیات است».

کتابی که از همان ابتدای چاپ بسیار بحث برانگیز بود و به همین دلیل هم یکی از خوانده شده‌ترین کتاب‌های تاریخ ادبیات ایران شد. پس از شکل گرفتن جمهوری اسلامی ۱۱ سال طول کشید تا مجوز نشر چاپ هشتم این کتاب صادر شد. نهمین چاپ شازده احتجاب هم بهار ۷۰ آماده شد اما حدود یک دهه، تا سال مرگ نویسنده اجازه پخش نداشت.

 شازده احتجاب، روایتگر زندگی یک شاهزاده قاجاری از نفس افتاده و در حالِ مرگ است که در زمان می‌چرخد و به واسطه انگاره‌هایی معناساز به تماشای آنچه اجدادش کرده‌اند و آنچه رقم زده‌اند می‌رود.

ما و جهان اساطیری

«ما و جهان اساطیری» آخرین و تازه‌ترین کتابی است که امسال از هوشنگ گلشیری به چاپ رسیده. کریمی زنجانی در این مورد می‌گوید: «متن این کتاب گفت‌وگوی چندین روزه گلشیری است با مهرداد بهار در خانه او، یک سال پیش از درگذشت بهار که با استقبال خوبی از سوی خوانندگان مواجه شده».

در پشت جلد این کتاب به نقل از مهرداد بهار نوشته شده است: این فرهنگی که ما داریم، از گاثای اوستا تا فرهنگی که در عصر اسلامی داریم در شاهنامه.

در کتاب ما و جهان اساطیری از گذشته سیاسی بهار، آثارش، اساطیر، شاهنامه و نقد امروز می‌خوانید که نه قبیله‌ای است، نه قومی و نه نژادی، بلکه فرهنگی است.

پرفروش‌ها و کم‌فروش‌ها

«حدیث مرده بر دار کردن آن سوار که خواهد آمد»، «آینه‌های دردار»، «جبه‌خانه»، «جدال نقش با نقاش»، «باغ در باغ»، «در ستایش شعر سکوت» و «نیمه تاریک ماه» (یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در بهمن 97) ازجمله آثاری هستند که بارها و بارها از سوی انتشارات نیلوفر تجدید چاپ شده‌اند. البته انتشاراتی چون مروی، کتاب زمان، نشر چشمه، روزگار، باران و نشر دیگر نیز برخی از آثار گلشیری را تجدید چاپ کرده‌اند.

مدیر مسئول انتشارات نیلوفر درباره فروش آثار می‌گوید: «همه آثار گلشیری آنقدر پر مغز و پر محتواست که همیشه خواهان دارد و مورد توجه مخاطبانی است که او را می‌شناسند. البته 2 اثر در ستایش شعر سکوت و جدال نقش با نقاش به نسبت آثار دیگر کم‌فروش‌ترند که داستان و رمان نیستند. هم‌اکنون پرفروش‌ترین اثر هم ما و جهان اساطیری است».

حدیث مرده بر دار کردن آن سوار که خواهد آمد...

اخیرا کتاب حدیث مرده بر دار کردن آن سوار که خواهد آمد، بعد از حدود 40سال توسط نشر نیلوفر به چاپ دوم رسیده. این کتاب نمایانگر یکی از ویژگی‌های مهم نویسندگی گلشیری، یعنی نثر روان ایشان است. در این کتاب ما اوج ادای او به نثر و شیوه روایت بیهقی را شاهد هستیم. این کتاب فارغ از سماع در زبان، چند پیشنهاد برای داستان معاصر فارسی دارد؛ اینکه نثر کهن فارسی دستمایه داستان معاصر فارسی قرار بگیرد؛ جعل یک موقعیت تاریخی و مصادره آن به نفع داستان و قصه؛ خلق روایت‌های متناقض و چندگانه، به شکلی که خواننده نتواند به راحتی حقیقت را از مجاز تشخیص دهد. درست است که چنین کتابی برای مخاطب مسلط به ادبیات کهن فارسی نوشته شده اما جوهر شاعرانگی که در آن هست و تدابیر ساختاری بدیعی که دارد خواندنش را برای اهل ادبیات واجب می‌کند.

سایه گلشیری گسترده است بر هر جایی که ادبیات گسترده است. زبان فارسی فقط ابزار دست گلشیری نیست. در جایی می‌گوید: «نه! من خانه‌ای ندارم. سقفی نمانده است. دیوار و سقف خانه من همین‌هاست که می‌نویسم. همین طرز نوشتن از راست به چپ است. در این انحنای نون است که می‌نشینم. سپر من از همه بلایا یا سرکش ک است یا گ است».