گفت‌وگو با پریسا مقتدی
شیوه انتخاب آثار جشنواره در این دوره، خطای کمتری دارد
رضا آشفته :
پریسا مقتدی ـ بازیگر، کارگردان و مدیر تالار هنر ـ امسال دبیری بخش مرور جشنواره تئاتر فجر را عهده‌دار است؛ به همین دلیل درباره این بخش و نحوه گزینش آثار، با وی گفت‌وگو کرده‌ایم که می‌خوانید.
بخش مرور از قدیمی‌ترین بخش‌های جشنواره است که ظاهرا هر سال پررنگ‌تر می‌شود. لطفا درباره بخش مرور امسال و انتخاب کارها توضیح دهید.
بله. این بخش، از قدیمی‌ترین بخش‌های تئاتر فجر است و امسال هم نمایش‌هایی از بین نمایش‌های اجرا‌شده در طول یک سال (از مهر95 تا مهر96) که متقاضی حضور در جشنواره بوده‌اند، با مکانیسمی متفاوت از سال‌های گذشته، انتخاب شده‌اند.
منظورتان حضور 70داور است؟
بله. 70نفر کارشناس از حوزه‌های مختلف (مانند بازیگر، نویسنده، کارگردان، طراح و حتی تماشاگر) با درصدهای متفاوت دعوت شدند. سعی کردیم از حوزه‌های مرتبط با تئاتر هم نمایندگانی داشته باشیم و دفترچه‌ای را در اختیارشان قرار دادیم که هر صفحه‌اش متعلق به یک نمایش بود.
چند درخواست ارسال شد و امتیازدهی به چه شکل بود؟
127درخواست داشتیم. در هر صفحه دفترچه، اسم و عکس یک نمایش را آورده بودیم تا دوستان کارشناس طبق نظرسنجی تأثیری را که از آن اثر گرفته شده بیان کنند و اگر معتقدند که نمایش مجددا باید دیده بشود و قابلیت دیده‌شدن برای یک تعداد دیگر را دارد، از یک تا 7 ستاره به آن بدهند؛ در نهایت هم پس از جمع‌‌بندی، میانگین آرا گرفته شود و دارندگان بالاترین آرا جذب جشنواره شوند و در بخش مرور شرکت کنند. باید گفته شود که کمتر از 20درصد کل آثار متقاضی را کمتر از 7نفر از داوران دیده بودند که ما فیلم این آثار را تهیه کردیم و در اختیار داوران قرار دادیم و البته خود داوران نیز باید دست‌کم 7نمایش را از قبل می‌دیدند تا در این بخش داوری می‌شدند. همچنین بنا بر رای‌های صادرشده اگر مثلا 2یا 3نفر از میان کارگردانان به یک اثر رأی داده بودند، سعی می‌کردیم فیلم اثر را در اختیار داورانی از صنف‌های دیگر هم قرار بدهیم تا سمت‌وسوی یک بخش نسبت به بخش‌های دیگر سنگین نشود.
داوری‌ها در بخش مرور شهرستان‌ها چگونه انجام شد؟
امسال فیلم آثار در اختیار داوران قرار گرفت اما اگر آقای مهندس‌پور برای سال بعد نیز باشند، پیشنهاد داده‌اند که همین روال در شهرستان‌ها هم صورت گیرد و آثار، بنا بر رأی جمعی کارشناسان گزینش شوند.
آثار منتخب بخش مرور، چگونه در بخش‌های مسابقه ایران «الف» و «ب» و بین‌الملل دسته‌بندی شده‌اند؟
آنها که قبلا کمتر از 3 نمایش در کارنامه داشته‌اند، برای شرکت در بخش ب مسابقه ایران و آنها که بیش از 3تجربه داشته‌اند، برای مسابقه الف ایران در نظر گرفته شده‌اند و آنها هم که سابقه حضور در بخش بین‌الملل را داشته‌اند و رأی بالایی داشته‌اند و آثارشان هم مرتبط با ویژگی‌های این بخش بوده، برای بخش بین‌الملل انتخاب شده‌اند؛ یعنی علاوه بر میانگین امتیازات، داشتن موفقیت‌ها و جایزه‌های قبلی نیز در این انتخاب‌شدن‌ها مؤثر بوده است.
بنابراین برای ورود به این بخش‌ها اختلاف نظر هم وجود داشته است؟
بله. اما سابقه و موفقیت کارگردان‌ها کمک می‌کرد که دبیر جشنواره بهتر بتواند گزینش‌ها را انجام دهد. بنابراین فقط میانگین‌ها در نظر گرفته نشده است.
بازتاب این نوع انتخاب تاکنون چگونه بوده است؟
من نسبت به واکنش‌های فعلی اشراف کامل ندارم اما می‌دانم که به طور کلی این مکانیسم ـ فارغ از نتیجه‌ای که امسال داده است ـ کم‌خطاتر از تجربیات قبلی بوده؛ نه اینکه بخواهم بگویم بی‌خطاست اما در آن خرد جمعی بیشتر دخیل است؛ چون این امکان وجود دارد که داوران بنا بر مسئولیت‌ها و تخصص‌هایی که دارند، به شکلی کمابیش متنوع، در انتخاب آثار، تاثیر داشته باشند. اما در داوری‌هایی که متکی بر گفت‌وگو هستند، ممکن است این شائبه باشد که تبانی و اعمال‌نظرهایی هم برای تغییر در رای‌ها وجود داشته که رأی و نظر داوران و تصمیم‌گیرندگان را تحت‌تأثیر قرار داده است. در این مکانیسم، امتیازدهی به صورت آماری استخراج می‌شود و دیگر گفت‌وگو و صحبتی نیز وجود ندارد و شائبه‌ای هم نیست؛ پس مکانیسم، کم‌خطاتر خواهد شد.
بنابراین خودتان هم بیشتر با آن موافق هستید؟
بله. با اینکه خودم به برخی از آثار، بیشتر معتقد بودم که در این رای‌گیری‌ها امتیاز پایین‌تری آورد، به رأی جمعی، بیشتر اعتماد کردم؛ همچنین حالت برعکسی هم وجود داشت که برخی از آثار که بنا به میل و سلیقه من نمی‌توانستند آثار در‌خوری باشند، رأی بالاتری آوردند و بسیاری می‌توانستند همسو با نظر خودم باشم اما در نهایت این رأی و خرد جمعی‌است که گزینه‌های بهتر را انتخاب می‌کند. بدیهی‌است که این مکانیسم کمتر احتمال خطا نسبت به شیوه‌های قبلی دارد و به‌عنوان یک روش کلی محقق می‌شود؛ چون در این حالت هر نمایش از سوی داورانی که آن را دیده‌اند، از یک تا 7امتیاز گرفته و میانگین این رای‌ها تعیین‌کننده بوده است. همچنین ما در آن دفترچه گفته بودیم که اگر خود دوستان داور در کاری حضور داشته‌اند به آن رأی ندهند که همگی صادقانه به درخواست ما پاسخ مثبت داده بودند و حتی برخی که عضو گروهی بودند نیز با اینکه جزو عوامل آن اثر ارائه‌شده نبودند، از رأی‌دادن پرهیز کرده بودند.
آیا لازم نیست که بین این 70نفر یک جلسه هماهنگی انجام بشود تا بدانیم که این امتیاز‌دهی‌ها فقط مختص نمایشنامه یا کارگردانی نبوده است؟ چون هر اجرا علاوه بر آن دو مورد که بیشتر دیده می‌شوند، از بازیگری، صحنه، لباس، نور، موسیقی، صدا، گریم و... هم برخوردار است.
ما برای این شیوه به 110 تا 120نفر زنگ زدیم که خیلی‌ها یا نرسیدند یا اصلا کار ندیده بودند و یا اصلا موافق با آن نبودند اما در نهایت 70نفر انتخاب شدند که خودم ضمن مکالمه با تک‌تک این افراد بر جزئیات تأکید می‌کردم و از آنها می‌خواستم که اگر آثاری را برای اینکه دیگران هم ببینند، مناسب می‌دانند، انتخاب کنند. همچنین تنوع داوران (شامل 8نویسنده و مترجم، 8کارگردان، 8بازیگر، 10طراح صحنه، نور، لباس و...، 3آهنگساز و طراح و مهندس صدا، 5مدیر، 8منتقد و روزنامه‌نگار و پژوهشگر، 3عکاس، 5استاد دانشگاه، 5دانشجوی تئاتر، 2چهره سیاسی و 2تماشاگر دائمی تئاتر) زمینه نگاه متنوع به تمامی عناصر یک اجرا را فراهم می‌کرد.
آنها که قبلا کمتر از 3 نمایش در کارنامه داشته‌اند، برای شرکت در بخش ب مسابقه ایران و آنها که بیش از 3تجربه داشته‌اند، برای مسابقه الف ایران در نظر گرفته شده‌اند و آنها هم که سابقه حضور در بخش بین‌الملل را داشته‌اند و رأی بالایی داشته‌اند و آثارشان هم مرتبط با ویژگی‌های این بخش بوده، برای بخش بین‌الملل انتخاب شده‌اند
