شادی چهارشنبه سوری را نسوزانیم

محمدصادق خسروی‌علیا ـ خبرنگار

 هفته گذشته وزیر کشور از مردم خواست که اگر انتقاد و یا توصیه‌هایی برای کمک به شورای اجتماعی در زمینه نشاط اجتماعی دارند، آنها را به دبیرخانه شورای اجتماعی ارائه کنند. عبدالرضا رحمانی فضلی، اقدامات کارگروه دائمی «نشاط اجتماعی» را این‌طور شرح داد:« مباحث کارشناسی بسیار زیادی در کمیته‌ها مطرح شد. از مباحث نظری و فلسفه بحث نشاط که نشاط موضوعی است که به درون انسان‌ها بازمی‌گردد و موجب ثبات آرامش و رضایتمندی شده تا جلوه‌های بیرونی آن که شادی است. در این جلسه پیشنهاداتی برای برنامه‌های کوتاه‌مدت ارائه شد که با اجرای آنها توسط دستگاه‌های اجرایی به‌عنوان زمینه ساز و بستر ساز مشارکت واقعی مردم، می‌توانیم فضای نشاط را در جامعه افزایش دهیم.
 این در حالی است که به زعم کارشناسان، در کشورما ظرفیت‌های بسیاری مانند آیین چهارشنبه‌سوری وجود دارد که به راحتی می‌توان با برگزاری آنها نشاط اجتماعی را فراهم کرد. اما این مداخله دیوان سالاری دستگاه‌ها و سازمان‌های کشور است که مانع گسترش نشاط و شادی در اجتماع می‌شود. در واقع آنچه کارشناسان این حوزه برای ترویج و گسترش نشاط اجتماعی نسخه می‌کنند نقطه مقابل نظر وزیر کشور است. جامعه‌شناسان معتقدند؛ برای ایجاد یک اجتماع بانشاط باید برگزاری آیین‌ها و رویدادهای ملی و مردمی را مانند گذشته به‌عهده مردم سپرد و مسئولان در برگزاری این مراسم در کنار مردم و همراه باشند نه در مقابل آنها. با توجه به آنکه در آستانه چهارشنبه‌سوری هستیم صاحب‌نظران این آیین را غنیمتی می‌دانند برای افزایش نشاط اجتماعی و تعامل بیشتر مسئولان با مردم. اما به شرط آنکه به مردم اعتماد کنند و برگزاری مراسم را به‌دست آنها بسپارند.
 در این‌باره رئیس انجمن مددکاران اجتماعی کشور با تأکید بر ضرورت برگزاری آیین‌هایی مانند چهارشنبه‌سوری در فضای اجتماعی کنونی، گفت:« مردم امروز بیش از گذشته تشنه شادی هستند. آنها به نشاط‌های سالم و بی‌خطر نیاز دارند. چهارشنبه‌سوری یکی از نمادهای فرهنگ شادمانه در کشور ماست. چهارشنبه‌سوری فرصتی بود برای ایجاد شادی‌های بی‌خطر. این آیین با محوریت مردم برگزار می‌شد. متأسفانه با مداخلات غیرمرتبطی که صورت گرفت، با ممیزی‌هایی که به‌کار گرفته شد، فضایی ایجاد شده که امروز لحظه شماری می‌کنیم این آیین شادمانه هر چه زودتر تمام شود. درحالی‌که در گذشته همه لحظه شماری می‌کردند که چهارشنبه‌سوری هر چه زودتر فرا رسد اما حالا با این آیین کاری کرده‌ایم که ازنامش هراسانیم.»
 به باور سیدحســـــــــن موسوی چلک در پی سیاستگذاری‌های غلط، امروز یک آیین شادمانه - چهارشنبه‌سوری- به یک تهدید تبدیل شده است:«این سیاستگذاری غلط در حالی اجرایی می‌شود که ما امروز بیش از هر زمانی به ترویج فرهنگ شادی و نشاط در اجتماع نیازمندیم. اگر مسئولان هوشمند باشند ظرفیت‌هایی مثل چهارشنبه‌سوری را حفظ می‌کنند و حتی در کنار آن ظرفیت‌های دیگری را نیز برای ایجاد شادی‌های گروهی خلق می‌کنند.» او درباره راهکار برگزاری یک چهارشنبه‌سوری بی‌خطر معتقد است:«اگر همین امسال فضا را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که به مردم این‌طور القا شود که مانند گذشته اختیار با خودشان است و می‌توانند این آیین را برگزار کنند، درصورت ترویج این رویکرد در میان مردم، آنها متوجه خواهند شدکه باورشان کرده‌ایم، پس در نتیجه خود مردم پیشگام خواهند شد و بی‌تردید چهارشنبه‌سوری کم خطری را برگزار می‌کنند.»
 موسوی چلک با انتقاد از برخوردهای آمرانه برخی که تصور می‌کنند با این روش‌ها می‌توانند آسیب‌ها را کاهش دهند، توضیح داد:« وقتی به مردم می‌گوییم«برخورد می‌کنیم» پس باید منتظر عواقب به کاربردن چنین لحنی باشیم. به جای آنکه بگویند«مادر کنار مردم چهارشنبه‌سوری را برگزار می‌کنیم» از الفاظ آمرانه و تهدید آمیز استفاده می‌کنند. نتیجه به‌کار بردن چنین فرامین تهدید آمیزی نسبت به مردم، بی‌تردید واکنش‌ها و مقاومت‌هایی از سوی آنها را در پی دارد. مردم در مقابل چنین لحن و به‌کار بردن چنین الفاظی به‌اصطلاح « گارد» می‌گیرند و در نتیجه این سیاست‌های ضربتی، از چهارشنبه‌سوری نشاط‌زدایی می‌کند و آن را به فرصتی برای مطالبات نهفته مردم تبدیل می‌کند.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی کشور ادامه داد: « در گذشته چهارشنبه‌سوری مردم را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کرد. این آیین روابط انسانی را تقویت می‌کرد؛ به‌طوری‌که از هفته‌ها قبل از فرارسیدن چهارشنبه‌سوری مردم دست به‌کار می‌شدند و با تهیه آذوقه، شیرینی و... برای برگزاری این آیین وارد یک مشارکت صمیمانه می‌شدند. همسایه‌ها، اقوام و خویشان به بهانه این آیین فرصتی برای با هم بودن و نشاط پیدا می‌کردند. در واقع آیین چهارشنبه‌سوری صمیمیت بین مردم را افزایش می‌داد. الان نیز چاره‌ای جز این نداریم که چهارشنبه‌سوری را مانند گذشته به مردم بسپاریم. می‌گویند محله محور و منطقه محور شود؛ اما به‌نظر من باید این آیین کوچه‌محور شود. اجازه بدهیم مردم چهارشنبه‌سوری را در کوچه هایشان برگزار کنند. با رویکرد برخورد و رعب و وحشت نمی‌توان از خطرات چهارشنبه آخر سال کاست. چراکه برخورد قهری، واکنش مردمی را در پی دارد.»
موسوی چلک پرتاب نارنجک‌ها در چهارشنبه‌سوری را نتیجه مدیریت ناکارآمد در حوزه برگزاری این آیین می‌داند و در این زمینه این‌طور تحلیل می‌کند: « هویت ما در تمام اسناد سیاستی اسلامی - ایرانی تعریف شده است. لذا ما نمی‌توانیم هویت ملی را از مردم بگیریم و در واقع حق آن را نداریم.»
 این کارشناس در پایان توصیه‌ای به مردم می‌کند تا آنها بتوانند چهارشنبه‌سوری پر نشاط و بی‌خطری را تجربه کنند:«مردم اجازه ندهند کسی از چهارشنبه‌سوری استفاده کند. وقتی آیین چهارشنبه‌سوری با خانواده برگزار شود کسی جرأت تعرض پیدا نمی‌کند. پس امسال چهارشنبه‌سوری را در کوچه‌ها و در کنار خانواده برگزار کنیم. چراکه تخطی و رفتار مجرمانه زمانی رخ می‌دهد که فرد احساس کند در گمنامی است. در کنار خانواده بودن، به راحتی می‌تواند خیلی از هیجانات کاذب را کنترل کند و فضایی برای صمیمیت و باهم بودن در محیطی بی‌خطر را فراهم سازد.»


کارشناسان معتقدند پرتاب نارنجک‌ها در چهارشنبه‌سوری نتیجه مدیریت ناکارآمد در حوزه برگزاری این آیین است و به باور آنها باید این آیین ملی مانند گذشته توسط مردم برگزار شود


چهارشنبه‌سوری نشاط اجتماعی را تقویت می‌کند
حسین ایمانی جاجرمی ، جامعه شناس شهری
در خبرها آمده که یکی از وزرا از مردم خواسته تا پیشنهادها و انتقادهای خود را برای نشاط اجتماعی به وزارتخانه‌اش بفرستند و خلاصه‌اش اینکه مقامات را یاری کنند تا برای شاد کردن مردم فکری بکنند. متأسفانه باید بگویم چنین وضعیتی نشان می‌دهد که درک درستی از مسئله نشاط و شادی در میان مقامات وجود ندارد. درحالی‌که فرهنگ ملی ایران سرشار از رویدادها و مناسبت‌هایی است که می‌تواند وضع روحی جامعه را بالا برده، انسجام اجتماعی را قوت بخشد، مقامات در بی‌اعتنایی کامل به این گنج‌ها و سرمایه‌های معنوی و اجتماعی، به‌دنبال راهکارهای دیوان سالارانه برای شاد کردن مردم هستند. آیا واقعا مسئولان می‌توانند مردم را شاد کنند؟ تجربه همه ما نشان می‌دهد که اوج تلاش‌های دولتی برای به‌اصطلاح شادی‌آفرینی، نمایش‌های تلویزیونی تکراری و برنامه‌های مناسبتی کلیشه‌ای است که شاید در دهه 70 جذابیتی داشت اما اکنون کسی را بر سر شوق نخواهد آورد. از سوی دیگر همه ساله شاهد آن هستیم که رویدادهایی که با سرشت ایرانیان همخوانی ندارد در حال رسوخ و جانمایی است. رویدادهایی چون هالوین، ولنتاین و... به سبب پیوندهای نزدیکی که با کاسبی، خودنمایی و... دارد با قدرت بیشتری کودکان و جوانان ما را به سوی خود می‌کشاند. درحالی‌که جشن‌های ملی ما چون چهارشنبه‌سوری ضعیف‌تر و نحیف‌تر شده و در حال زوال هستند. عملا می‌توان جشن چهارشنبه‌سوری را رویدادی اجتماعی دانست که به سبب برخوردهای سیاسی با آن از دست خانواده‌ها و محلات خارج شده و اداره آن تقریبا به‌طور کامل به‌دست تعدادی قاچاقچی ترقه و خرده بزهکاران صورت می‌گیرد. با زدن و بستن هم این کار درست نمی‌شود. هر سال هشدارها در این روزها به اوج می‌رسد اما با وجود این آمار تلفات و صدمات بیشتر می‌شود. در این روزگار که به نشاط اجتماعی نیاز داریم و با بوروکراسی هم نمی‌توان آن را به‌دست آورد، عقلانی‌تر آن است که سیاست‌های غلط گذشته را نسبت به جشن ملی چهارشنبه‌سوری بازنگری کرده و رویدادی به ذات بانشاط و روحیه آور را در خدمت اهداف کشور قرار دهیم. بهتر آن است که چهارشنبه‌سوری و جشن‌های ملی را تهدید ندانیم و آنها را فرصتی بدانیم که برای تعامل با مردم غنیمت است. در این آیین‌ها مسئولان باید در کنار مردم باشند نه در مقابل آنها. فرهنگ ما ایرانی - اسلامی است و در طول سالیان طولانی تمام جشن‌ها و آیین‌های سنتی ما ایرانیان با رویکرد اسلامی هماهنگ و همخوان شده است. این هماهنگی و همخوانی را مردم خودشان ایجاد کرده‌اند. پس بهتر آن است که آیین‌ها را مانند گذشته و روال همیشگی آن به‌دست مردم بسپاریم.