نقش میدان‌ها در هویت‌بخشی به محله‌ها

فریدون علی‌نژاد|کارشناس ارشد حمل‌ونقل و ترافیک شهری

میدان‌ها در شهر تجلی‌گاه هنر، معماری و شهرسازی‌اند. مکان‌هایی که از گذشته‌های دور شکل گرفته و رسالتی برای هویت‌بخشی به محله‌ها به دوش می‌کشند، اما واقعیت این است که در سال‌های اخیر میدان‌ها از مفهوم واقعی خود دور و صرفاً به‌عنوان «فلکه» برای ایجاد نظم عبور و مرور و زیبایی بصری ساخته می‌شوند. این در حالی است که طبق تعاریف کلاسیک و علمی مفهوم و کاربرد میدان با فلکه متفاوت است. میدان فضایی شهری یا روستایی با کاربردهای فرهنگی و اجتماعی است. در گذشته میدان‌ها محل تجمع مردم بود و در هر گوشه آن فعالیتی مثل کشتی پهلوانان، معرکه مرشدان و مارگیران و... انجام می‌شد که به‌عنوان مثال می‌توان به میدان نقش‌جهان اصفهان که محل بازی چوگان بود و یا میدان توپخانه که عملکردی نظامی داشت اشاره کرد. اما فلکه یک محل برای نظم دادن ترافیک است که فقط برای عبور و مرور خودروها کاربرد داشته و در آن انسان‌ها نقشی ندارند. امروزه به اشتباه فلکه‌ها را میدان می‌نامند. این درحالی است که با تعریفی که از کاربردهای اجتماعی و فرهنگی میدان گفته شد، میدان‌های زیادی در شهرها باقی نمانده است. حتی به معدود میدان‌های شهر هم فلکه گفته می‌شود که به‌عنوان مثال می‌توان به فلکه اول صادقیه اشاره کرد که بنا به تعاریف، میدان بوده و شهروندان در داخل میدان‌‌‌ تردد داشته و در آن استراحت یا تفریح می‌کنند. میدان نبوت (هفت‌حوض)، میدان آزادی و میدان بازار دوم‌ نازی‌آباد هم جزء معدود میدان‌های تهران هستند که مردم در آنها‌‌‌ تردد داشته و گرد هم می‌آیند. میدان‌ها با هویت محله‌ها و ساکناش گره خورده‌اند و توجه به آنها از مهم‌ترین نیازهای فعلی شهر ماست. از این‌رو مسئولان شهری باید به احیای هویت شهری همت گمارند. یکی از روش‌های هویت‌بخشی به محله‌ها تبدیل فلکه‌ها به میدان است تا زندگی و فعالیت‌های اجتماعی در پهنه شهر گسترش یابد. هویت‌بخشیدن به محله‌ها موجب تقویت حس مالکیت و تعلق خاطر شهروندان به شهر و محله شده و امنیت اجتماعی، نظافت شهری، عمر مفید مبلمان شهری، آمار رعایت قوانین و مقررات و... افزایش خواهد یافت.