حمایت دولت بقای تئاتر

زهرا رستگارمقدم

به‌طور میانگین، هر شب در تهران حدود 130 اجرا روی صحنه می‌رود. اما این نمایش‌ها چقدر از حمایت دولت بهره‌مند هستند؟ با توجه به اینکه تئاترعلاقه خواص است، در همه دنیا از چنین حمایت‌هایی برخوردار می‌شود. در ایران نیز هنر نمایش با بودجه‌ای که سالانه از دولت می‌گیرد می‌تواند بخش مهمی از وضعیت سال آینده خود را سامان دهد. بودجه سینما و تئاتر در سال 98 در حالی با مقداری کاهش نسبت به سال گذشته تنظیم شده که کمبود اعتبار، یکی از مشکلات اساسی این دو حوزه ،به‌ویژه در تئاتر در سال97 بوده است. دی‌ماه سال‌ جاری لایحه بودجه سال 1398 توسط رئیس‌جمهور تقدیم مجلس شد. در این لایحه اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای سال98  وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با کمی افزایش همراه بوده، اما بودجه 2 بخش سینما و تئاتر برخلاف سال‌های قبل افزایش نداشته است. در لایحه بودجه سال آینده، 78میلیارد و 522میلیون تومان به اعتبارات هزینه‌ای هنرهای نمایشی اختصاص دارد. بودجه هنرهای نمایشی برای امسال 78میلیارد و 400میلیون تومان برآورد شده بود که البته رقم زیادی از آن تاکنون تخصیص نیافته و هنرمندان تئاتر بابت نمایش‌های روی صحنه رفته مطالبات زیادی از اداره کل هنرهای نمایشی دارند که هنوز پرداخت نشده است. در بودجه مربوط به برنامه حمایت و گسترش هنرهای نمایشی بخش‌هایی از این زیرمجموعه با کاهش اعتبار روبه‌رو شده‌اند که از آن جمله می‌توان به اعتبار حمایت از خانه تئاتر و راه‌اندازی موزه اشاره کرد. این رقم برای سال آینده به 2میلیارد تومان  رسیده درحالی‌که سال قبل این رقم 2میلیارد و 200میلیون تومان بوده است. هنرمندان عرصه تئاتر معتقدند سقف بودجه‌ای که مجلس در حال تصویب آن است بسیار برای تئاتر کشور کوتاه است. در این‌باره با شهرام کرمی- مدیرکل اداره‌ هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- گفت‌وگو کرده‌ایم.



معمولا چه میزان هزینه صرف کمک به یک نمایش می‌شود؟

شرایط تولید در تئاتر نیاز به تأمین هزینه دارد. در تئاتر حرفه‌ای، یعنی اجرای سالنی مخاطب‌دار، تماشاگر برای حضور در سالن بلیت خریداری می‌کند و سالن نمایش باید با استانداردهای اثری که نمایش می‌دهد همخوانی داشته باشد. بنابراین تولید اثر نمایشی، مستلزم صرف هزینه است و این به‌عهده گروه‌های نمایشی است. نقش دولت و اداره کل هنرهای نمایشی فقط حمایتی است. حتی در دوره‌هایی که شرایط اقتصادی دولت چندان بد نبود هم نمی‌توانست کامل و همه جانبه از تئاتر حمایت کند. این رویه در چند سال گذشته نیز وجود داشته و ادامه پیدا کرده و نقش حمایتی دولت و اداره‌ کل هنرهای نمایشی هر ساله کم و کمتر شده است.

آیا مخاطبان تئاتر می‌توانند در سال آینده که بودجه تئاتر کاهش دارد، در حمایت از هنرهای نمایشی نقش مؤثر داشته باشند؟

تئاتر ایران اکنون به بلوغ رسیده و رشد تماشاگر داشته است. براساس میانگین سالانه، آثار نمایشی 5تا 6میلیون مخاطب دارند. اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله داریم. زیرا به لحاظ ساختاری اعتبار تئاتر کمتر از دیگر حوزه‌هاست و تا زمانی که چنین باشد، این مشکل هیچ‌گاه حل نشده است. هم‌اکنون با تحولی که در تئاتر خصوصا تئاتر حرفه‌ای ایجاد شده، ضرورت دارد برای جلوگیری از اینکه تئاتر به سمت تجاری شدن برود، نقش حمایتی دولت بیشتر باشد.

با توجه به بودجه تئاتر که تنظیم و تقدیم مجلس شده است، ما با کاهش بودجه روبه‌رو هستیم. این کاهش بودجه بر فعالیت‌های تئاتر تأثیر خواهد داشت؟

وضعیت بودجه تئاتر در سال آینده هنوز مشخص نیست. پیشنهادهایی مطرح شده، اما هنوز مصوب نشده است. با وجود این، احتمالا بودجه سال آینده نسبت به امسال 8میلیارد تومان کاهش خواهد داشت. قطعا این کاهش بودجه بر فعالیت‌های سال آینده تئاتر تأثیرگذار خواهد بود. تئاتر به این بودجه نیاز دارد و هر چه اعتبارات دولتی محدودتر شود، شرایط تئاتر سخت‌تر خواهد شد. ما با ظرفیت مشخصی از سالن و... مواجه هستیم که برای رونق آن نیاز به حمایت دولت داریم. این کسری بودجه ممکن است در موسیقی و سینما چندان دیده نشود، اما در تئاتر به چشم می‌آید.

آیا کم‌کردن اعتبارات می‌تواند نشانی از عملکرد ضعیف تئاتر در سال گذشته باشد؟

همه می‌دانند که کشور در شرایط تحریم به سر می‌برد. اعتبارات دولتی در همه زمینه‌ها کاهش پیدا کرده است. درست است که سالانه به شکل طبیعی بودجه در هر بخش افزایش پیدا می‌کند، اما امسال به‌دلیل اینکه بودجه اعتباری دولت محدود شده است، در همه حوزه‌ها شاهد کاهش اعتبار خواهیم بود.

رقم بدهی اداره کل هنرهای نمایشی به جشنواره تئاتر فجر و هنرمندان چقدر است؟

بدهی‌ای از سنوات گذشته وجود داشت که رقمی معادل 7میلیارد تومان بود. از این بدهی 2میلیارد و نیم آن هنوز باقی مانده است. از ابتدای سال هم تاکنون هیچ کمک هزینه‌ای به گروه‌های تئاتری پرداخت نشده است که رقمی معادل 3تا 4میلیارد تومان است. بخشی از بودجه جشنواره تئاتر فجر نیز گرفته شده و بخشی از آن همچنان دریافت نشده است. بنابراین بدهی 2میلیاردی به جشنواره تئاتر فجر داریم. قرار است بخشی از این بدهی‌ها با پرداخت هزینه و بودجه به ما، همین امسال تأمین و پرداخت شود.