اسکار مردانه

آرش نهاوندی/روزنامه نگار

یک سال دیگر هم گذشت، یک سال دیگر هم مراسم اسکار برگزار شد و دوباره دوربین‌ها با فلش‌های خود عکس‌های زیبایی از ستاره‌ها و سلبریتی‌های هالیوود گرفتند. در مراسم اسکار 2019 نادین لبکی، کارگردان زن لبنانی با فیلم «کفر ناحوم» کاندیدای دریافت جایزه اسکار در رشته بهترین فیلم خارجی شده بود اما انتخاب «رما» به کارگردانی آلفونسو کوارون به‌عنوان بهترین فیلم خارجی و همچنین قرار نگرفتن نام نادین لبکی در فهرست نامزدهای بهترین کارگردان سال و باز هم اهدای جایزه بهترین کارگردان اسکار 2019به آلفونسو کوارون، سؤالی را در ذهن منتقدان سینمایی ایجاد کرد مبنی بر اینکه آیا اعضای آکادمی اسکار اعتباری همسان برای کارگردانان زن و کارگردانان مرد قائل هستند؟
بدین ترتیب در سال  2019 باز هم طبق روال گذشته مشخص شد که اعضای آکادمی از اهدای جایزه بهترین کارگردان به یک زن دریغ می‌کنند. درواقع آکادمی مانند گذشته یکی از معتبرترین جوایز خود را باز هم به یک مرد (آلفونسو کوارون) اختصاص داد؛ البته در اینجا قصد بر این نیست که کیفیت کارگردانی و حتی استحقاق آلفونسو کوارون در دریافت جایزه بهترین کارگردان زیر سؤال برود، بلکه هدف این مطلب بیشتر آن است که از زاویه یکی از معتبر‌ترین جایزه‌های اسکار عملکرد هالیوود نسبت به زنان فیلمساز نقد شود. در طول 91 سالی که از برگزاری مراسم اسکار می‌گذرد، تنها 5زن برای این جایزه بسیار مهم (بهترین کارگردان) کاندیدا شده‌اند که از این میان تنها کاترین بیگلو توانست به‌خاطر ساخت فیلم «مهلکه» جایزه بهترین کارگردان را در سال   2010 از آن خود کند. این تعداد نامزدی اندک که تنها منجر به برد یک جایزه اسکار بهترین کارگردانی شده است، نشانگر آن است که در طول این 91سال تنها یک درصد از زنان نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردان شده و آن را برده‌اند. این آمار حتی اگر در نظر بگیریم که 8درصد از 250فیلم طراز اول سال 2018توسط زنان کارگردانی شده‌اند، آمار بسیار پایین، تکان‌دهنده و شوکه کننده‌ای است. البته وضعیت هالیوود در زمینه نادیده گرفتن فعالیت‌های هنری و توانایی‌های زنان به حدی نگران‌کننده است که در سال 2017 «کمیسیون فرصت‌های برابر شغلی آمریکا»، هالیوود را به‌دلیل تبعیض قائل شدن علیه کارگردانان زن گناهکار شناخته بود. با این حال تا به امروز هیچ تغییری در نگاه هالیوود نسبت به زنان کارگردان ایجاد نشده است.

گذشته‌ای بد و حالی متفاوت 

میمی لدر ازجمله کارگردانان زن موفقی بود که در سال 2000به‌دلیل شکست تجاری یکی از فیلم‌هایش از هالیوود کنار گذاشته شد اما اخیرا با فیلمی با عنوان «بر مبنای جنسیت» که موضوع آن زندگی و فعالیت حرفه‌ای «روس بیدر گینسبورگ» از قضات پیشین دیوان عالی آمریکاست دوباره به هالیوود بازگشته است که این امر نشانگر آن است که هالیوود تا حدی رفتار تبعیض‌آمیزش را نسبت به کارگردانان زن تغییر داده است که البته این به باور بسیاری به‌ویژه منتقدان سینما همچنان ناکافی است و راه درازی تا حل مسئله تبعیض زنان در عرصه سینمای هالیوود همچنان باقی است. 

وضعیت کارگردانان زن در تلویزیون بهتر است

در تلویزیون و جریانات اصلی فیلمسازی و پخش فیلم اما وضعیت برای کارگردانان زن فرق می‌کند و به‌نظر می‌رسد در این حوزه‌ها زنان از شانس‌های بهتری برخوردار هستند. به‌عنوان مثال میمی لدر زمانی که در زمینه فیلمسازی در هالیوود به مشکل برخورد‌، توسط یکی از کارگردانان تلویزیون دعوت به‌کار شد و پس از حضور در تلویزیون بود که توانست با سریال «رها شدگان» (leftovers) به موفقیت در خور تقدیری دست پیدا کند.

کاپیتان مارول با هویتی زنانه ساخته می‌شود؟ 

هالیوود همچنان در خیلی از حوزه‌ها و ژانرهای فیلمسازی نسبت به ورود زنان فیلمساز محافظه‌کارانه عمل می‌کند؛ به‌ویژه در زمینه فیلم‌های بسیار هیجان‌انگیز و دارای اکشن بسیار بالا که در زمره فیلم‌های بلک‌باستر قرار می‌گیرند هالیوود همچنان حامی کارگردانان مرد است؛ مخصوصا در زمینه فیلم‌های ابرقهرمانی که مشخصا اغلب قهرمانان آن مرد هستند از نظر هالیوود کارگردانان زن جایگاهی ندارند. با این حال در فیلم جدید کاپیتان مارول که در ‌ماه مارس 2019روانه بازار خواهد شد، به‌نظر می‌رسد با انتخاب یک کارگردان زن (آنا بودن) و با انتخاب یک بازیگر زن در نقش اصلی (بری لارسون) تا حد زیادی در این فیلم به زنان اعتبار داده شده است. اما این را باید درنظر داشت که داخل کشور تنها کارگردان فیلم نیست و او به همراه یک کارگردان مرد (ریان فلک) ساخت این فیلم ابرقهرمانی را عهده‌دار بوده است.
بنابراین برخلاف ادعاهای قبلی کوین فیج، رئیس کمپانی مارول مبنی بر اینکه در آینده بسیاری از فیلم‌های مارول توسط کارگردانان زن ساخته خواهد شد، این ادعا هنوز محقق نشده و هنوز زنی به تنهایی و به‌طور کامل کارگردانی یک اثر ابرقهرمانی را از ابتدا تا انتها به‌عهده نداشته است. اگرچه این انتظار می‌رود که در آینده نه چندان دور کیت شورتلند، کارگردان زن استرالیایی ساخت فیلم «بیوه سیاه» را به تنهایی عهده‌دار شود اما حتی اگر درنظر بگیریم که در آینده کمپانی «ماورل سینماتیک یونیورس» و سایر تولید‌کنندگان اکشن نیز برای ساخت فیلم‌های ماورل، زنان کارگردان بیشتری را به استخدام خود درآورند، به‌دلیل اینکه فیلم‌های ماورل، کمتر برای اسکار نامزد می‌شوند و احتمال برنده شدنشان به‌ویژه در زمینه کارگردانی اندک است (فیلم پلنگ سیاه با شگفتی بسیار تنها فیلم ابرقهرمانی است که تا‌کنون نامزد دریافت جوایز اسکار شده است)، همچنان نمی‌توان آینده روشنی را برای زنان فیلمساز در هالیوود متصور شد.