زمان سیم‌خاردارها گذشته است

محمد امرایی | کارشناس رسانه و استاد دانشگاه

اینکه فضای مجازی فرصتی است که اگر درست مورد استفاده قرار نگیرد تبدیل به تهدید خواهد شد حرف تازه‌ای نیست. اما اینکه چطور می‌توان از این فرصت استفاده کرد؟ شاید بتوان تولید محتوا را یکی از راه‌های استفاده از این فرصت دانست. البته تولید محتوا در همه حوزه‌ها فرهنگ، سیاست، اقتصاد و... باید به وسیله فعالان، تحصیل‌کردگان و کارشناسان انجام شود. این تولید محتوا با بومی‌سازی علوم مختلف در فضای مجازی انجام خواهد شد. تا زمانی که فضای مجازی برای ما شوخی و دستمایه‌ای برای سرگرمی است، این جریان تغییر نخواهد کرد و تهدیدی است که همه از آن نگران هستند. متأسفانه در این‌باره وزارت آموزش ‌و پرورش، علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه‌ها و... کاری نمی‌کنند و فقط قیچی دست گرفته و منع می‌کنند و این یعنی تهدید ایجادکردن. درحالی‌که باید خود را با فضای روز دنیا هماهنگ کنیم. اینکه بگوییم فضای مجازی تهدیدکننده است، در ما موضع تدافعی شکل می‌دهد و این مخالف تولید است. ضعف عمده ما نبود مدیریت محتواست. مدیریت به معنی منع و سانسور نیست بلکه به‌معنای راهبردی‌کردن و تولیدی است که جامعه علمی جهانی بتواند از آن بهره‌مند شود.

وزارت علوم مدام اخباری در این‌باره منتشر می‌کند که در حوزه تحقیق و پژوهش جزو 10کشور اول دنیا هستیم. آیا چنین آماری درباره تولید محتوا هم وجود دارد یا فقط آمار منتشر می‌کنیم. باید این را در دهکده جهانی باور داشته باشیم که هنر نزد همگان است و مختص به ایرانیان نیست. باید از مصرف‌گرایی صرف فاصله گرفت. متأسفانه دانشگاه‌ها پر از پایان‌نامه‌هایی با موضوعات اغلب تکراری است. همه آنها بایگانی می‌شود و هیچ‌کس بهره‌ای از این پایان‌نامه‌ها نمی‌برد. بخشی از تولید محتوا دست آموزش‌ و پرورش و دانشگاه‌هاست، بخشی به‌دست وزارت ارشاد و بخشی از آن به‌عهده هنرمندان است. بعضی از این نهادها و وزارتخانه‌ها جامعه هدف مشخصی دارند که براساس آن جامعه هدف باید تولید محتوا بکنند. زمان سیم‌خاردارها گذشته است. چیزی که سال‌ها پیش به‌عنوان دهکده جهانی معرفی می‌شد به وقوع پیوسته و ما اکنون در آن دهکده زندگی می‌کنیم. مجموعه‌هایی باید وجود داشته باشند که اطلاعات را دسته‌بندی کنند؛ امری که در کشورهای اروپایی اتفاق می‌افتد. آنها اطلاعات را ابتدا دریافت، سپس دسته‌بندی و مجددا آزاد می‌کنند. حال آنکه ما صرفا مصرف‌کننده‌ایم. دیگر آن روزگار را سپری کرده‌ایم که مستشرقی برود و یکی از روستاهای ما را ببیند تا تاریخ، فرهنگ و سبک زندگی آن روستای دور افتاده منعکس شود. شهروند خبرنگاران با گوشی‌هایی که دست گرفته‌اند حتما خیلی زودتر خبر را منعکس خواهند کرد. نمی‌شود چیزی را مخفی کرد. اگر این موضوع برای ما ترسناک است و تهدید درنظر گرفته می‌شود، چون از ابزارهای دفاعی مناسبی استفاده نمی‌کنیم و با ادامه این مسیر مغلوب خواهیم شد.