پزشکانی که در پر قو نیستند

سمیرا مصطفی‌نژاد

بالابودن مالیات بر حقوق، پایین‌بودن عجیب و غریب حقوق ماهانه‌ای که معمولا با تأخیر پرداخت می‌شود، قرار گرفتن در معرض خشونت‌های گاه ‌و ‌بیگاه از سوی مراجعه‌کنندگان-‌ از حمله فیزیکی گرفته تا حمله مسلحانه- سلیقه‌ای عمل‌کردن مدیران مسئول  شبکه‌های بهداشت و گاه سوءاستفاده از جایگاه قدرت برای تحت فشار‌قرار‌دادن افراد فعال در این حوزه، دوری‌های طولانی‌مدت از شهر، خانه و خانواده و نگاه منفی بعضی از افراد جامعه، بخشی کوچک از مشکلات فعالان حرفه‌‌ای است که مردم تقریبا تمامی آنها را  «از ما بهتران» می‌نامند و حتی حسن روحانی، رئیس‌جمهور نیز در سخنانش در مجلس، عده‌ای از آنها را تافته جدا بافته نامید؛ «در کشورهای پیشرفته جراح، خودمریض را به دستشویی می‌برد، زخمش را می‌شوید و... اما عده‌ای از پزشکان ما فکر می‌کنند که تافته جدابافته هستند. این نگاه باید در دانشکده پزشکی اصلاح شود.» 

به دلایل مختلف در جامعه امروز نگاه‌های منفی هم به بعضی از پزشکان وجود دارد و این نگاه‌های منفی‌، ‌مشکلاتی که گریبان بسیاری از پزشکان، به‌ویژه پزشکان طرحی که در مناطق دور افتاده یا خارج از مراکز استان  هستند را تحت‌الشعاع خود قرار داده‌است. شهریور امسال بود که خبر حمله 2مراجعه‌کننده به پزشکی در شهر دیر در فضای مجازی پخش شد. بیماری برای درمان تبخال به مطب خانم دکتر شهر مراجعه کرد، نسخه‌ای گرفت. برای گرفتن دارو به داروخانه رفت. متصدی داروخانه به هردلیلی نسخه پزشک را زیرسؤال برد و دارویی دیگر معرفی کرد. بیمار به همراه خواهرش که اتفاقا عضو شورای شهر هم بود، برای اعتراض به داروی تجویزشده به مطب بازگشت. بحث و جدل بالا گرفت و در نهایت پزشک از سوی 2 مراجعه‌کننده مورد ضرب و شتم قرار گرفت و براساس آخرین اطلاعات موجود، نتیجه شکایت شاکی هنوزبه‌طور کامل مشخص نشده‌است. دکتر اشکان مرتضایی، دندانپزشک عمومی که خود دوران طرحش را در رباط کریم سپری کرده‌، درباره مشکلاتی که گریبانگیر پزشکان با هر حوزه فعالیت و تخصصی است می‌گوید: «علاوه براینکه پزشکی رشته‌ای بسیار دشوار است، سال‌های طولانی تحصیل و گذراندن دوران طرح در کنار درآمد ناکافی، پزشکان تازه‌کار که باید در مناطق محروم طرح بگذرانند  را در شرایط سختی قرار می‌دهد. پزشکان در بهترین حالت ممکن است تا سن 35یا 36سالگی درآمد مکفی، مکان زندگی قابل‌قبول، برنامه‌ریزی برای آینده، چشم‌اندازی برای تشکیل خانواده یا بچه‌دارشدن نداشته باشد». به اعتقاد این دندانپزشک، عملکرد سلیقه‌ای و برتری‌طلبانه بعضی مقامات محلی که گاه‌و‌بیگاه منجر به بروز خشونت‌‌هایی علیه پزشکان طرحی می‌شود از دیگر سختی‌های کار پزشکان مناطق محروم است؛ «تعدادی از مقامات محلی به‌ویژه در مناطق دور‌افتاده‌تر، گاه‌و‌بیگاه سلیقه‌ای عمل می‌کنند و در چنین شرایطی گاه پزشک دستش به جایی بند نیست تا احقاق حق کند. نمونه آن اتفاقی است که به تازگی برای خانم دکتری پیش آمده‌است، به‌دلیل درگیری با یکی از مقامات محلی، افرادی، شبانه برای ترساندن او به محل اقامتش فرستاده شدند. درکنار تمامی این سختی‌ها، زن بودن پزشک در این مناطق خود به تنهایی می‌تواند مشکل‌آفرین باشد زیرا بسیاری پزشک زن را قبول ندارند و معتقدند پزشک کارآمد حتما باید مرد باشد.» مرتضایی می‌گوید از سوی دیگر، بسیاری از پزشکان طرحی در محل تعیین شده برای گذراندن دوران طرح خود معمولا امکانات زندگی مناسبی ندارند و چون به اجبار باید در این مناطق خدمت کنند، باید شرایط آن مکان نامناسب را نیز تحمل کنند. اکثر پزشکان طرحی، به‌ویژه پزشکانی که طرح تخصص خود را می‌گذرانند، در طرح تحول سلامت با تأخیر پرداخت حقوق مواجه می‌شوند. مثلا فردی حقوق بهمن‌ماه پارسال خود را امسال دریافت می‌کند و حقوق او مشمول مالیات پلکانی نیز می‌شود. مرتضایی درباره بدبینی جامعه نسبت به پزشکان و جامعه پزشکی هم می‌گوید: « به‌خاطر درصد محدودی از پزشکان که در شمال شهر یا در مناطق گران‌قیمت شهر‌ها زندگی می‌کنند، فرار مالیاتی دارند- شرکت‌های پزشکی به نام خود ثبت کرده‌اند  یا عملکرد قابل‌قبولی در خدمات‌رسانی ندارند- همه پزشکان دیگر قربانی شده‌اند و مردم همه پزشکان را با چوب همان درصد محدود می‌زنند».

دکتر سیدمحسن حسینی گوشه، متخصص درمان ریشه و عضو کمیته راهبردی اندوی وزارت بهداشت نیز درباره وضعیت و مشکلات پزشکان طرحی می‌گوید:«پزشکان در دوران طرح خود حقوقی ناچیز دریافت می‌کنند، درحدی که این مبلغ عملا در حد اجاره کردن یک خانه هم نمی‌شود، چیزی بین 500 هزار تا یک میلیون تومان و در این دوران اجازه تاسیس مطب را نیز ندارند. پزشک حتی پس از گذراندن طرح نیز برای دریافت اجازه تاسیس مطب در محل زندگی‌اش باید امتیاز کافی داشته باشد: مثلا اگر پزشکی بخواهد در شیراز مطب بزند باید 12سال در شهری دیگر طرح بگذراند تا اجازه مطب در شیراز را به‌دست آورد. به گفته او تقریبا تمامی پزشکان جوان و فارغ‌التحصیلان فعلی جامعه پزشکی با معضلات جدی اقتصادی گریبانگیر هستند و مقایسه آنها با همکاران پیشکسوت قیاس‌مع‌الفارق است.