کارخانه تولید استارت‌آپ

اشکان خسروپور|خبرنگار:

 استارت‌آپ‌ها، کسب‌و‌کارهای نوپایی هستند با مشکلات زیاد، معمولا روش تعامل با دنیای بازرگانان کارکشته را نمی‌دانند و برای شناخت بهتر بازار به کمک نیاز دارند. چند سالی است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری با همین هدف به شرکت‌های استارت‌آپی کمک می‌کنند، در سود و زیان‌شان شریک می‌شوند و آنها را از «دره مرگ» بیرون می‌کشند. با این همه اما هنوز یک مشکل وجود دارد؛‌ تعامل کم صاحبان استارت‌آپ‌ها با هم و سرمایه‌گذارها که در نهایت باعث مرگ خیلی از آنها می‌شود و ایده‌هایشان را کم‌کم می‌خشکاند. برای رفع این مشکل‌ها ایده‌ای به نام فضاهای کار اشتراکی در دنیا شکل گرفته که بخش زیادی از مشکلات استارت‌آپ‌ها را برطرف می‌کند. نمونه این فضاهای کار اشتراکی را در پروژه StationF فرانسه یا در جاهایی مثل لیسبون و بیروت با نام کارخانه نوآوری دیده‌ایم. در ایران نیز محل ویژه‌ای پا گرفته و در حال شکل‌گیری است که قرار است به‌زودی تبدیل به فضای جذابی برای استقرار استارت‌آپ‌های ایرانی شود. این کارخانه کجاست؟ چطور کار استارت‌آپ‌ها را ساده‌تر می‌کند و چه توقعی از این کسب‌وکارهای جدید دارد؟

 استارت‌آپ‌ها کسب‌و‌کارهای تازه‌کاری هستند که تنها دارایی صاحبان‌شان ایده‌ای است که ارائه کرده‌اند. کسانی که استارت‌آپ‌ راه‌می‌اندازند، عمدتا جوان هستند. آنها دنبال این هستند که یک مشکل قدیمی را با روشی جدید حل کنند. در حوزه‌های مختلفی هم کار می‌کنند. بعضی‌ها برای رفع این مشکل اپلیکیشن می‌سازند. گروهی دیگر، با استفاده از فضاهایی که از قبل وجود داشته -مثل شبکه‌پیام‌رسان تلگرام یا بقیه شبکه‌های اجتماعی- به هدف‌شان می‌رسند. تمام این استارت‌آپ‌ها چالش‌های جدی دارند. این کارخانه می‌تواند بخشی از مشکلات آنها را حل کند.

مشکل یک: دفتر کار

هر قدر هم که این کسب‌و‌کارها نوپا و خلاق باشند، به یک دفتر کار نیاز دارند؛ جایی که اعضای گروه را دور هم جمع کند و آنها را با هم مرتبط نگه دارد. به جز این، استارت‌آپ‌ها به مرور که بزرگ می‌شوند، نیاز دارند با کسب‌و‌کارهای دیگر و جامعه بیرون در تماس باشند. وقتی کارشان حرفه‌ای‌تر می‌شود، دفتر کار مجهزتری نیاز خواهند داشت. به‌دست آوردن این امکانات، برای کسب‌و‌کاری که تازه در آغاز راه است، ‌دشوار به‌نظر می‌رسد.

مشکل2: فضای تعاملی

استارت‌آپ‌ها کسب‌و‌کارهایی پویا هستند. مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند هم در بسیاری از موارد شبیه هم است. اگر یک فضای تعاملی وجود داشته باشد، بخشی از این مشکلات در همان آغاز کار حل می‌شود. ایده‌های استارت‌آپی جدید هم در فضای تعاملی با استارت‌آپ‌های دیگر شکل می‌گیرند. همیشه مشکل‌هایی برای استارت‌آپ‌ها در زمینه‌های مختلفی مثل شناخت مشتری، بازاریابی و... وجود دارد. برای حل این مشکل آنها از راهنمایی اشخاصی به‌عنوان مربی و راهنما استفاده می‌کنند. دسترسی به این اشخاص و راهنمایی‌هایشان اگر همیشگی باشد، مشکلات زیادی را حل می‌کند.

مشکل3: دور بودن از شتاب‌دهنده‌ها

از مرحله مشخصی به بعد، استارت‌آپ‌ها برای پیشرفت به سرمایه بیشتر نیاز دارند. بسیاری از آنها بعد از ارائه پروپوزال، یک نمونه اولیه محصول یا خدمت خود به «شتاب‌دهنده‌ها» متصل می‌شوند. اگر یک استارت‌آپ برنامه مشخصی داشته باشد، شتاب‌دهنده روی برنامه‌ای سرمایه‌گذاری کرده و در بخشی از این پروژه شریک می‌شود. این شراکت فقط در حوزه مالی نیست.  سرمایه‌گذارها اصطلاحا پول هوشمند به کسب‌و‌کارهای نوپا تزریق می‌کنند. شتاب‌دهنده به شریکش کمک می‌کند که پیشرفت کند؛ به او مربی معرفی می‌کند، در شرایط سخت دستش را می‌گیرد و از سرازیری‌های دنیای تجارت عبورش می‌دهد. پیدا کردن شتاب‌دهنده دشوار است و نگه‌داشتن رابطه با آنها دشوارتر. اگر شتاب‌دهنده‌ها و استارت‌آپ‌ها در یک فضا قرار داشته باشند، همه‌چیز در یک وضعیت ایده‌آل قرار می‌گیرد.

کارخانه‌ای برای حل مشکلات 

کارخانه ای که در تهران ایجاد شده و به‌مرور بخش‌های جدید آن تکمیل می‌شود، قرار است بخش عمده چالش‌هایی را که برای استارت‌آپ‌ها به‌وجود می‌آید، رفع کند. این کارخانه که در جاده مخصوص کرج، جایی در نزدیکی ایستگاه متروی بیمه و فرودگاه مهرآباد قرار گرفته، قرار است دست استارت‌آپ‌ها را بگیرد. اینطور که سازندگانش می‌گویند، این کارخانه قرار است میزبان زنجیره کامل کارآفرینی باشد؛ از ایده تا زمانی که یک کسب‌و‌کار نوآورانه بتواند یک دفتر کار توسعه‌یافته برای خودش دست و پا کند. ششم دی‌ماه امسال، کمی بعد از راه‌اندازی فاز اول پروژه این کارخانه، شهردار تهران به همراه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بازدیدی از محل کارخانه داشتند. در پی این بازدید، شهرداری تهران ابراز علاقه کرده که از حرکت‌های اینچنینی حمایت کند؛  به‌خصوص که این کارخانه می‌تواند بستر مناسبی برای رشد استارت‌آپ‌هایی باشد که بر مبنای حل مشکلات شهری تهران به‌راه افتاده‌اند؛ از حل مشکل آلودگی هوا تا پیداکردن راه‌حلی برای معضل ترافیک شهر.   محمود کریمی، مدیر این کارخانه می‌گوید: این محل علاوه بر اینکه مشکل دفتر کاری استارت‌آپ‌ها را حل می‌کند، مزایای بسیار مهم‌تری برای آنها دارد. به‌گفته او، مهم‌ترین مسئله تعامل استارت‌آپ‌ها با هم و همچنین نزدیکی به شتاب‌دهنده‌هاست. شتاب‌دهنده‌ها استارت‌آپ‌ها را رصد می‌کنند و برای ایده‌های خوب سرمایه‌گذاری مالی صورت می‌گیرد. مهم‌تر از سرمایه‌گذاری مالی، آموزش و مشاوره‌ای است که شتاب‌دهنده‌ها در ابعاد مختلف در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار می‌دهند. این طرح‌ها و مشاوره‌های تجاری می‌تواند در کنار سرمایه استارت‌آپ‌ها را نجات دهد.

تبدیل کارخانه قدیمی برای دنیای مدرن

این کارخانه تا همین چند سال پیش یک کارخانه صنعتی بود. حالا ساختار سخت‌افزاری‌اش حفظ شده اما قرار است طوری بازسازی شود که نیازهای اولیه استارت‌آپ‌ها را برای استقرار در یک فضای خلاق و نوآورانه تأمین کند. در این کارخانه‌، فضای کار اشتراکی (یعنی محلی که تمام استارت‌آپ‌ها بتوانند در یک محیط مشترک کار کنند)، فضای کار اختصاصی (محیطی مثل دفتر کار)، امکانات تفریحی، ورزشی و.... فراهم شده است. شتاب‌دهنده‌های بزرگ کشور که سرمایه‌گذاران اصلی حوزه استارت‌آپ هستند، در این فضا حضور دارند و امکانات‌شان را در اختیار کسب‌و‌کارهای نوپا می‌گذارند. در بخش‌های دیگری از این کارخانه، یک آمفی‌تئاتر برای برگزاری برنامه‌های جمعی مرتبط با استارت‌آپ‌ها اختصاص داده می‌شود. محمود کریمی، مدیر این کارخانه در این‌باره به همشهری می‌گوید: «یک نگاه سنتی نسبت به کسب‌و‌کارها وجوددارد که مشکل استارت‌آپ‌ها را حل نمی‌کند. اینها کسب‌و‌کارهای تازه‌ای هستند که نیازهای جدیدی دارند. در کسب‌و‌کارهای سنتی، افراد برای پیش‌بردن پروژه‌شان وام می‌گرفتند. این شیوه برای استارت‌آپ‌ها اصلا پاسخگو نیست.

آنها دنبال سرمایه‌گذاری می‌گردند که به جز پول، ملزومات دیگری هم برایشان فراهم کند. ما در کارخانه نوآوری این فاصله را کم کرده‌ایم.» این کارخانه قرار است بعد از تکمیل‌شدن، در ازای خدماتی که به استارت‌آپ‌ها ارائه می‌کند، هزینه‌ای هم از آنها بگیرد؛ مثلا استارت‌آپی حتی با یک نفر که ایده خاص خود را داشته باشد می‌تواند میزی را در فضای کار اشتراکی با امکانات لازم در اختیار بگیرد و بهایی که بسیار کمتر از اجاره دفتر در تهران است، پرداخت کند. این فضا در کنار استارت‌آپ‌های دیگر قرار دارد و می‌تواند به آنها در تعامل‌شان کمک کند. علاوه بر این، همین میزها از سوی شتاب‌دهنده‌ها برای سرمایه‌گذاری رصد می‌شوند و می‌توانند پایه‌ای برای شرکتی بزرگ در آینده باشند. فاز اول فضای کار اشتراکی این کارخانه اینطور که مسئولانش می‌گویند تا اواسط بهمن‌ماه و با نام «زاویه» به‌طور رسمی افتتاح می‌شود.

کارخانه‌های نوآوری مشهور در دنیا

تا به حال چند کارخانه نوآوری مشهور در اروپا ساخته شده که سازندگانش، مثل ایرانی‌ها دنبال ساده‌کردن راه دسترسی به امکانات برای استارت‌آپ‌ها و حل مشکلات آنها در کوتاه‌ترین زمان هستند.