صنعت
گذر پوست دیگر به دباغ‌خانه نمی‌افتد
دباغان ارومیه در گفت‌وگو با همشهری از حمایت نکردن مسئولان و مشکلات تهیه مواد اولیه می‌گویند
ابراهیم نوید آرین| ارومیه – خبرنگار:
دباغی، یکی از هنرهایی است که در آذربایجان غربی کمتر مورد توجه و حمایت مسئولان قرار دارد. این هنر، به دلیل نبود کارخانه‌های تبدیلی تولید چرم و کمبود کشتار دام کم‌کم در آستانه فراموشی است. کارگاه‌هایی که زمانی مکان خرید و فروش پوست انواع دام بودند این روزها در وضعیت خوبی قرار ندارند، چراکه به دلیل نبود ساماندهی و توجه مسئولان بیشتر کسانی که زمانی در ارومیه به شغل دباغی مشغول بودند تغییر شغل داده یا در حالت نیمه‌تعطیل قرار گرفته‌اند.
نیمه‌تعطیل بودن کارگاه‌های دباغی
یکی از دباغان ارومیه که نزدیک به ۳۰ سال در این کار فعالیت دارد، می‌گوید: هنر دباغی شغل پدری من است و چند سال است از این راه کسب درآمد می‌کنم. با همه مشکلاتی که این شغل دارد، هر روز با امید و علاقه درِ این کارگاه را باز می‌کنم و به کار دباغی می‌پردازم.
«نادر هادی‌فر» می‌افزاید: این روزها مشکلات زیادی از جمله کمبود پوست دام و نبود توجه مسئولان گریبان صنف دباغان را گرفته است. وی با اشاره به این‌که در سال‌های نه چندان دور به دلیل وجود کارخانه تبدیلی در این شهر این شغل رونق بهتری داشت، اظهار می‌کند: بنابر اطلاعاتی که در دست داریم، این کارخانه به دلیل پرداخت نکردن معوقات بانکی و عدم حمایت‌های مسئولان تعطیل شد. از آن زمان دباغان مجبور شدند پوست دباغی‌شده خود را به دیگر کارخانه‌های چرم در کشور ارسال کنند.
هادی‌فر بیان می‌کند: امروزه دباغان شهر در وضعیت بسیار بدی قرار دارند و بیشتر کارگاه‌های آنها به خاطر نبود رونق به حالت نیمه‌تعطیل در‌آمده‌اند. به همین دلیل انتظار می‌رود مسئولان آذربایجان غربی همچون دیگر شهرها به این شغل نگاه ویژه‌ای داشته باشند تا این هنر سنتی به فراموشی سپرده نشود.
این صنعتکار با بیان این‌که عده‌ای به صورت غیربهداشتی اقدام به خرید و فروش پوست دام می‌کنند، می‌گوید: در برخی از نقاط شهر افرادی هستند که پوست دام کشته‌شده را به صورت کاملا غیربهداشتی خرید و فروش می‌کنند، اما در گذشته خرید و فروش پوست دام در دباغ‌خانه صورت می‌گرفت که هم بهداشتی و هم موجب رونق فعالان مجاز این صنف بود.
از بین رفتن رونق دباغی
یکی دیگر از دباغان ارومیه می‌گوید: پیشینه دباغی در شهر ما به بیش از ۳۰۰ سال قبل برمی‌گردد، اما اگر دقت کنید به دلیل نبود رونق اقتصادی، صاحبان این کارگاه‌ها کسب و کار خود را رها کرده و یا مغازه خود را به سایر مشاغل اجاره داده‌اند.«حیدر پورمهدی» ادامه می‌دهد: از مسئولان انتظار داریم به مشاغل سنتی شهر و استان بیشتر اهمیت دهند تا کسانی که در این صنف فعالیت دارند بتوانند به کار خود ادامه دهند. مسئولان باید بپذیرند که دباغی شغل مزاحمی نیست و به عنوان یک صنعت در بخش چرم‌سازی باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی با بیان این‌که دباغان از حمایت جدی اتحادیه هم برخوردار نیستند، عنوان می‌کند: با توجه به گرانی اسید بوریک و سایر مواد گند‌زدا که مهم‌ترین و اصلی‌ترین نقش را در کار دباغی دارند، برخی دباغان از خرید این مواد ناتوان هستند و نمی‌توانند به‌راحتی آنها را تهیه کنند. برای حل این مشکل جای خالی همکاری و تعامل اتحادیه کفاشان برای تهیه این مواد بیش از پیش احساس می‌شود.
این دباغ تاکید می‌کند: در طرح تفصیلی جدید شهر ارومیه، محل کنونی دباغ‌خانه در مسیر جاده قرار گرفته است که باید تخریب شود. به همین دلیل از نظر ظاهری، آسفالت و امکانات بهداشتی در وضعیت خوبی قرار ندارد. امیدواریم شهرداری با تحویل مکانی جدیدی که برای این صنف در نظر گرفته در ساماندهی شاغلان این بخش اهتمام بیشتری به خرج دهد.
دباغی؛ پیچیده، سخت و زمانبر
یکی از کارگرانی که به گفته خودش چندین سال در اینکار آموزش دیده است، درباره روش تهیه پوست چرم می‌گوید: تولید چرم از پوست دام و حیوانات به روش سنتی کار بسیار پیچیده و زمانبری بوده که نیازمند دقت و وقت زیادی است و در هر مرحله از این کار باید حوصله زیادی به خرج داد.
«یوسف اسکندرنژاد» می‌افزاید: به خاطر تقاضای کارخانه‌های تولید کفش و اجناسی که با چرم ساخته می‌شوند، پوست گاو بیشتر از پوست سایر حیوانات در اولویت دباغ‌خانه‌ها قرار دارد. ضمن آن‌که تولید چرم از پوست این حیوان به لحاظ بزرگی و ضخامت آن در مراحل دباغی راحت‌تر از پوست دیگر حیوانات است.
وی ادامه می‌دهد: پوستی که از کشتارگاه وارد دباغ‌خانه می‌شود در ابتدا باید تا یک هفته در آب بماند تا خشک نشود. بعد از یک هفته کار چربی‌زدایی و تمیزکاری با آویزان کردن پوست آغاز می‌شود که این کار با توجه به این‌که دباغ با اجسام برنده‌ای سروکار دارد، به دقت زیادی نیازمند است. سپس با استفاده از آب و سایر مواد افزودنی پروتئین‌هایی که هنوز در پوست مانده‌اند از آن جدا شده و با عمل نمک‌زنی و لگد‌مالی کردن چند روزه در حوضچه، به آن ترکیب آب و مازوت اضافه می‌کنیم تا از خرابی و پوسیدگی پوست دام جلوگیری شود. سپس در مرحله پایانی عملیات رنگرزی آغاز می‌شود که البته در این مرحله، رنگ نارنجی به لحاظ ثابت نگه داشتن رنگ اصلی پوست کاربرد بیشتری دارد و بعد از خشک شدن کامل، پوست به کارخانه‌های چرم دیگر استان‌ها ارسال می‌شود.
دباغی‌ها به خارج از شهر منتقل می‌شوند
رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر ارومیه درباره ایجاد یک مرکز جدید برای دباغ‌خانه ارومیه، به همشهری می‌گوید: تاکنون تصمیمی درباره ساماندهی مشاغلی همچون دباغ‌خانه که یکی از مشاغل مزاحم در شهر محسوب می‌شود، گرفته نشده است. در این کمیسیون این مورد باید بررسی شود و به نوعی در تلاش هستیم مشاغلی از جمله دباغی‌ها که باید در خارج از شهر اسکان پیدا کنند، هر چه سریع‌تر با همکاری نهادهای ذی‌ربط ساماندهی شوند.
«حسین پناهی» می‌افزاید: هر برنامه و طرحی که شورای شهر تصویب می‌کند، ابتدا در کمیسیون مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از آن در صحن شورای شهر با رای اکثریت اعضای شورا به تصویب می‌رسد، اما تاکنون مصوبه‌ای مبنی بر ساماندهی این مکان نداشته‌ایم.
پناهی درباره خرید و فروش پوست دام و ایجاد منظره زشت در شهر از سوی اصناف این حوزه بیان می‌کند: برخی افراد در شهر اقدام به خرید و فروش غیربهداشتی پوست دام به‌ویژه در ایام عید قربان می‌کنند که انتظار داریم این فعالیت‌ها در مکان‌هایی همچون دباغ‌خانه انجام و از ایجاد منظره زشت در شهر جلوگیری شود.
***
لازم به ذکر است در پیگیری از معاون خدمات شهری شهرداری ارومیه برای اجرای طرح‌های ساماندهی این اصناف، «امیر صحابی» با اشاره به این‌که تازه در این سمت مشغول به کار شده است، اظهار می‌کند: 2 ماه است که این مسئولیت را بر عهده گرفته‌ام و اطلاعی از ماجرا ندارم. در آینده‌ای نزدیک نسبت به ساماندهی این مشاغل در شهر اقدامات لازم انجام خواهد شد.
