تاریخ خواندنی‌‌‌‌‌تر می‌شود

حسن انوشه/ پژوهشگر تاریخ و ادبیات
گفته شده ایرانیان حافظه تاریخی ضعیفی دارند، اما آیا این سخن درست است؟ در این‌باره صحبت فراوان است. اما باید درنظر داشت چیزی به حافظه تاریخی مردم راه می‌یابد که آنها دست‌کم با آن آشنایی ضمنی داشته باشند. وقتی خبر اتفاقی را در جایی می‌خوانند و می‌شنوند، می‌شود انتظار داشت که به آن فکر و اخبار مربوط به آن را دنبال کنند. دوستی می‌گفت اطلاعات تاریخی در جامعه ما آنقدر کم است که خیلی‌‌ها حتی نمی‌دانند هرات کجاست. به او گفتم در عوض خیلی‌ها هم هستند که کوچه‌پس‌کوچه‌های پاریس و لندن را می‌شناسند. مقصودم این است که وقتی افراد جامعه با کسی یا جایی سر و کار دارند، اطلاعات مربوط به آن را به ذهن می‌سپارند.

اما فارغ از همه اینها در 40-30سال اخیر توجه مردم به مسائل تاریخی بیشتر شده است. کتاب‌های تاریخی – به‌ویژه آن دسته که به‌طور جدی و علمی به رویدادها و شخصیت‌های تاریخی پرداخته‌اند – خواننده فراوان دارند. همین کتاب «تاریخ تمدن» نوشته ویل و آریل دورانت با حجم و قیمت بالا،  چندین‌بار تجدید چاپ شده است. آثار مورخ باریک‌بینی چون مرحوم باستانی پاریزی فراگیر و پرخواننده است. اشتیاق به مطالعه آثار باستانی در حالی است که کلام او خالی از طنز و مطایبه هم نیست. اما این شیرینی نه‌تنها از وجهه تاریخی و علمی آثار مرحوم باستانی نمی‌کاهد،  بلکه بر آن می‌افزاید.

به هر روی، فکر می‌کنم وجود مورخان خوب و کتاب‌های تاریخی مهم و معتبر و همچنین مخاطبان پیگیری که آثار خوب را در این عرصه به چاپ‌های متعدد رسانده‌اند، می‌تواند دلیل این باشد که مطالب تاریخی برای مردم ما محبوب و جذاب است. البته این را هم نباید از قلم انداخت که اگر ما کتاب را شاخصی برای میزان توجه به یکی از رشته‌های علمی و فرهنگی درنظر می‌گیریم به‌دلیل ماهیت آموزشی آن است و باید درنظر داشت چنین نقشی را با اندکی کم و زیاد، رسانه‌های دیگر هم دارند و آنها هم در مواردی می‌توانند دلیل و شاهدی باشند برای علاقه مردم در روزگار ما به مطالب و رویدادهای تاریخی.