آینده دشوار تجارت ایران و چین

احمد حاتمی‌یزد/ کارشناس بانکی
سفر هیأت ایرانی با ریاست علی لاریجانی، رئیس مجلس به همراه وزرای خارجه، اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی به چین برای مذاکره با مقامات پکن در شرایطی صورت می‌پذیرد که انتظار می‌رود چین به کانال ویژه مالی ایران و اروپا بپیوندد یا اینکه اقدام به کانال مالی جداگانه‌ای کند تا ایران بتواند از منابع ارزی ناشی از فروش نفت و همچنین پول‌های بلوکه‌شده خود در سایر کشورهای هدف تجاری با کشورمان بهره ببرد. البته مقامات چینی ترجیح می‌دهند که ایران از این منابع خود برای تجارت با این کشور استفاده کند درحالی‌که هم‌اکنون 50میلیارد دلار از چین طلب دارد و همین میزان اعتبار برای خرید کالاها از این کشور دست‌کم تا 5سال آینده کفایت می‌کند. گزینه پیش‌روی ایران در این مذاکرات ترغیب مقامات پکن به گشایش یک کانال مالی برای استفاده از پول‌های خود برای تجارت با سایر کشورهایی است که همچنان مدافع حفظ برجام هستند.

در واقع دولتمردان ایرانی باید هم چین و هم روسیه را به‌عنوان 2کشور غیراروپایی طرف مذاکره ایران در برجام ترغیب کنند تا به کانال ویژه مالی اروپا موسوم به اینستکس بپیوندند تا از این طریق دامنه کالاهای مشمول تجارت از این کانال مالی از دارو و غذا فراتر رود و ایران بتواند از دیگر کشورها کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای مورد نیاز را تامین کند. واقعیت این است که امروز نقطه اصلی تمرکز دیپلماسی اقتصادی ایران باید بر محور تلاش 3 کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس با هدف تشویق و ترغیب چین و روسیه و دیگر کشورهای اروپایی جهت جلوگیری از تلاش دولت آمریکا برای بستن یا محدود‌کردن کانال‌های مالی و تجاری با کشورمان متمرکز شود. حقیقت ماجرا این است که چینی‌ها در دوره جدید پس از خروج آمریکا از برجام برخورد خوب و قابل دفاعی نداشته‌اند و حتی به توافق اصولی بین بانک مرکزی ایران و چین متعهد نماندند. در دوره قبلی تحریم‌ها چینی‌ها پول ناشی از صادرات نفت ایران به این کشور را به بهانه تحریم‌ها بلوکه کرده و بعدا اعلام کردند که حاضرند از پول خودمان به‌خودمان وام بدهند و کارمزد هم بگیرند و وثیقه این وام‌ها هم پول‌های بلوکه‌شده ایران باشد. هرچند این رفتارشان ناجوانمردانه بود اما به هر حال بانک مرکزی 2کشور به توافق اصولی رسیدند اما چین در اجرا گام عملی بر‌نداشت. به همین دلیل انتظار می‌رود که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار با مقامات بانک مرکزی چین آنها را متقاعد کند تا یا به اینستکس بپیوندند تا ایران بتواند از پول‌های بلوکه‌شده در چین برای تجارت با کشورهای اروپایی استفاده کند یا اینکه یک راه دیگری را در پیش بگیرد.

از سوی دیگر، اختلاف تجاری و جنگ تعرفه‌های دولت‌های چین و آمریکا هم مزید بر علت شده و 2کشور توافق کرده‌اند تا چالش تعرفه‌ها را تا 3‌ماه به حالت تعلیق درآورند و برای رسیدن به توافق جدید مذاکره کنند. در چنین شرایطی چین نمی‌خواهد ژست طرفداری از ایران را به‌خود بگیرد و بعید است پس از توافق احتمالی با آمریکا هم بخواهد موضع متفاوتی را نسبت به ایران بگیرد و مصداق آشکار این رفتار را در کنفرانس امنیتی مونیخ شاهد بودیم که وقتی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان به صراحت از برجام حمایت کرد، همه حاضران در این نشست او را تشویق کردند، به جز مقامات چینی، روسی و البته معاون رئیس‌جمهور آمریکا. این رفتارها نشان می‌دهد که چینی‌ها دنبال منافع بلندمدت خود در تجارت با آمریکا هستند. یک موضوع دیگر به دلخوری چینی‌ها از یک مقام ایرانی برمی‌گردد به‌نحوی که در سفر رئیس‌جمهور چین به ایران یکی از محورهای مذاکرات همکاری ایران در ابرپروژه جاده ابریشم بود اما متأسفانه به‌دلیل نبود تمایل به مذاکره وزیر وقت راه و شهرسازی، چینی‌ها دلخور شدند که این ماجرا بر رفتار چینی‌ها بی‌تأثیر نبوده و هنوز انتقاد دارند که چرا وزیر ایرانی حاضر به مذاکره با رئیس‌جمهور چین نشده و به همین دلیل با اکثر پیشنهادهای مذاکره‌کنندگان ایرانی مخالفت کردند.

کاهش 70درصدی حجم تجارت ایران با چین در ماه‌های اخیر هم مزید بر علت شده به‌نحوی که بانک کونلون چین، پول‌های ایران را بلوکه کرده و به فروشندگان کالاهای چینی به کشورمان منتقل نمی‌کند و عملا فعالیت این بانک چینی متوقف شده و از سوی دیگر بعید است که چینی‌ها بخواهند میزان خرید نفت از ایران را در ماه‌های آینده افزایش دهند و در عمل گزینه اصلی دیپلماسی اقتصادی چین حول محور حل مشکلات و چالش‌ها با دولت آمریکا رقم می‌خورد و هیأت ایرانی که به پکن رفته راه دشواری را در پیش دارد.