درنگ
نظام‌های آموزشی جهان به مشاوره مدارس چقدر بها می‌دهند؟
دانش‌آموزانی که استرس انتخابرشته ندارند
سمیرا مصطفی‌نژاد
سیستم آموزشی در قرن بیست‌ویکم به سمت جهانی‌شدن رفته‌است؛ دانش‌آموزان یک کشور قرار است در آینده با دانش‌آموزانی از سراسر جهان در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، هنری و حتی ورزشی رقابت کنند؛ از این‌رو آنچه امروز مدارس به جامعه تحویل می‌دهند بر آینده اقتصاد، جامعه و فرهنگ هر کشور اثرگذار است.
در کنار الزام به کیفیت بالای سیستم آموزشی، هدایت دانش‌آموزان به سوی حرفه یا رشته‌ای که در آن استعداد و توانایی دارند یا به آن علاقه‌مندند، با درنظر گرفتن نیازهای شغلی و حرفه‌ای جامعه، یکی از مراحل پیچیده و مهم در نظام‌های آموزشی مختلف در جهان است. پیچیدگی این مرحله تاحدودی با سن دانش‌آموزان در این دوران درارتباط است.
با مشاوران موثر
نوجوانی خود به‌تنهایی دورانی بحرانی در مسیر زندگی است؛ حال سرگشتگی و سردرگمی برای انتخاب رشته یا شغل آینده توسط نوجوانی که تجربیات حرفه‌ای و اجتماعی کافی ندارد، با فضای کسب و کار آشنا نیست و حتی شاید هنوز دلیل الزام کارکردنش در آینده را درک نکرده باشد را نیز به این بحران اضافه کنید. وضعیتی که فشار و اصرار ناآگاهانه و گاه اجبار خانواده‌ها به تحصیل در رشته‌هایی خاص بدون توجه به توانایی‌های فردی و همچنین سردرگمی نظام‌های آموزشی در هدایت و پشتیبانی از کودکان و نوجوانان، بار روانی سنگین‌تری را بر دوش نوجوانان سردرگم می‌گذارد؛ از این‌رو است که نظام‌های برتر آموزشی جهان توجهی ویژه به هدایت آموزشی دانش‌آموزان خود از طریق به‌کار‌گرفتن مشاوران تحصیلی و آموزشی متخصص دارند، در حدی که این عنوان «مشاور آموزشی مدرسه» یک رشته تحصیلی دانشگاهی است که در کشوری مانند آمریکا می‌توان آن را تا مقطع دکتری ادامه داد. مسئولیت مشاور آموزشی مدارس در کشورهای مختلف جهان، علاوه بر رسیدگی به امور شخصیتی و رفتاری دانش‌آموزان، یافتن نقاط قوت و ضعف و توانایی‌ها و استعداد‌های دانش‌آموزان است تا در طول سال‌های تحصیلی و نه فقط در چند سال آخر دوره دبیرستان، با حضور، همفکری و گفت‌وگو با «خود دانش‌آموز» بهترین مسیر را برای آینده او تعیین کنند. در واقع، در این کشورها، موضوع انتخابرشته و مسیر تحصیلی از ابتدای آغاز به‌تحصیل کودکان در قالب مشاوره تحصیلی و توسط مشاوران و معلمان، مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرد و با دانش‌آموز به اشتراک گذاشته می‌شود. این شیوه‌ای است که در تاروپود نظام آموزشی تعدادی از کشورهای جهان بافته شده‌است، به شکلی که دانش‌آموز در سال‌های منتهی به دانشگاه، پیشاپیش می‌داند قرار است چه رشته‌ای را دنبال کند و وارد کدام بازار کار شود.
فنلاند؛ انتخاب در 3 سال
در سیستم آموزشی فنلاند، به‌عنوان کشوری که یکی از برترین نظام‌های آموزشی جهان را در اختیار دارد، نوجوانان 16ساله، پس از 9سال تحصیل دروس عمومی و یکسان با همه، باید مسیر بعدی خود را که ورود به دوره‌های آکادمیک یا فنی‌و‌حرفه‌ای است، به‌واسطه شرکت در یک آزمون انتخاب کنند، سپس به‌مدت 3سال دیگر در مسیری که انتخاب کرده‌اند تحصیل کنند و پس از آن وارد دانشگاه یا مراکز پلی‌تکنیک شوند. مشاوره و هدایت تحصیلی در مدارس فنلاند قدمتی 21ساله دارد، اما سیستم ملی مشاوره فنلاند چند‌سالی است که با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش و وزارت اقتصاد این کشور تشکیل شده است. امروزه استفاده از خدمات مشاوره تحصیلی در این کشور حق قانونی دانش‌آموزان است و این مشاوره‌ها که هدفشان هدایت دانش‌آموزان به سوی رشته یا فنی خاص براساس توانایی‌ها و استعداد‌هاست، در قالب مشاوره فردی، گروهی و کلاسی اجرا می‌شود. داشتن مدرک فوق‌لیسانس برای مشاوران در این کشور الزامی است و درعین حال فرد باید در زمینه مشاوره مدرک تخصصی داشته باشد.
کره جنوبی- مشاور- مدرس
تمرکز اصلی نظام آموزشی کره‌جنوبی، تحصیلات پایه است. دانش‌آموزان در این کشور از سن شش‌سالگی هر 7 روز هفته به مدرسه می‌روند. در فرهنگ این کشور تأکید زیادی بر آموزش‌وپرورش شده است و خانواده‌ها کاملا در روند تحصیل فرزندان خود دخیل هستند. معلم‌ها در این سیستم کاملا کارآزموده و متخصص هستند و حقوق بالایی نیز دریافت می‌کنند. استفاده از مشاور تحصیلی در این کشور، از دوره متوسطه و دبیرستان اجباری می‌شود و مشاوران تحصیلی مدارس کره‌جنوبی علاوه‌بر مشاوره باید درس‌هایی خاص را نیز به دانش‌آموزان تدریس کنند. نظام آموزشی پایه این کشور از 6سال ابتدایی، 3سال متوسطه و 3سال دبیرستان برخوردار است که 3سال آخر می‌تواند آکادمیک یا فنی‌و‌حرفه‌ای باشد. در این کشور همچنین دبیرستان‌های تخصصی وجود دارد که بر رشته‌های هنر، زبان‌های خارجی و علوم متمرکزند و دانش‌آموزان کره‌ای می‌توانند پیش از ورود به دانشگاه که آن نیز از طریق کنکوری بسیار دشوار و پراسترس ممکن می‌شود، با شرکت در آزمون‌های این دبیرستان‌ها، مسیر آینده خود را تعیین کنند.
کانادا؛ مشاوران برنامه‌ریز
در کانادا نیز اگرچه نقش مشاوران آموزشی در مدارس از سال 2004 به بعد پررنگ‌تر شد، اما امروزه مشاوران مدارس جنبه‌های مختلفی از زندگی دانش‌آموزان، از پشتیبانی روحی و روانی گرفته تا آماده‌سازی دانش‌آموزان برای ورود به حرفه‌ای متناسب با روحیاتشان در آینده را پوشش می‌دهند. در واقع نقش مشاوران آموزشی و تحصیلی در کانادا امروزه بیشتر از گذشته با زندگی دانش‌آموزان در این کشور پیوند خورده است و این افراد نقشی بسیار کلیدی در رشد و پیشرفت دانش‌آموزان در مقاطع دوره‌های دبستان تا دبیرستان دارند. برنامه‌ریزی تحصیلی و رشد استعداد‌های دانش‌آموزان در راستای حرفه‌ای خاص توسط مشاوران، بخشی اساسی از برنامه ملی هدایت و مشاوره تحصیلی نظام آموزشی کانادا به‌شمار می‌رود؛ برنامه‌ای که شامل برنامه‌ریزی و تعیین هدف برای زندگی حال و آینده دانش‌آموزان است و به آنها کمک می‌کند تا خود را با واقعیت‌های جدید بازار کار و اشتغال در کانادا وفق دهند. نظام آموزشی کانادا، در عین سادگی یکی از 10نظام آموزشی برتر جهان است که تنها بر 3بخش اصلی ادبیات، ریاضی و فارغ‌التحصیلی از دبیرستان متمرکز است. این نظام، دانش‌آموزان، معلمان و مشاوران را به کارگروهی، بالابردن کیفیت آموزشی، مداومت آموزش به معلمان، شفافیت نتایج و به اشتراک‌گذاری بهترین تکنیک‌های آموزشی تشویق می‌کند. تکنیک‌های آموزش و کیفیت رفتاری معلمان نیز در کانادا از سطح بالایی برخوردار است و معلمی در این کشور یکی از مشاغل نسبتا پردرآمد به شمار می‌رود.
