دردسرهای کوپن

خدیجه نوروزی

در همه جایگاه‌های سوخت‌گیری ردپای کارت سوخت هست. تقریبا هیچ خودرویی برای سوخت‌گیری از کارت سوخت استفاده نمی‌کند اما جایگاه‌ها کارت‌های قدیمی را با نخ به دستگاه سوخت‌گیری آویزان کرده‌اند و منتظرند دولت دستور دهد تا آن را از بند آزاد کنند.

این روزها احیای دوباره کارت سوخت و سهمیه‌بندی در حالی مطرح می‌شود و هر چندوقت یک‌بار در رسانه‌ها از اولتیماتوم‌ها برای دریافت کارت سوخت‌های گم شده می‌گویند که طبق گفته وزیر نفت هیچ نگرانی‌ای از تأمین نیاز داخلی بنزین و فرایند تولید آن نداریم. لذا مطرح شدن مباحثی چون احیای کارت سوخت، سهمیه‌بندی و... به‌دلیل ضعف در تأمین بنزین نیست و الزامی‌شدن آن با هدف کاهش قاچاق سوخت، مورد توجه قرار گرفته است.

بازار داغ خرید و فروش کارت سوخت

در دولت نهم بود که سهمیه‌بندی بنزین و کارت‌های سوخت به میان آمد و مدتی مورد استفاده قرار گرفت. 

هرچند با گذشت زمان با اما و اگرها روبه‌رو و به مرور زمان کارت‌ها بلااستفاده شد، اما قرار است این روزها کارت‌های سوخت دوباره احیا شوند.

تشدید جریان قاچاق سوخت به خارج از کشور و زمزمه شارژ دوباره کارت‌های سوخت در این روزها موجب شده که کارت سوخت خودروهای سواری ٨٠هزار تومان، موتورسیکلت ۵۰‌هزار تومان و خودروهای گازوئیلی یک میلیون تومان خرید و فروش شود. 

البته بیژن حاج‌محمدرضا -رئیس اتحادیه جایگاه داران سوخت- عقیده دارد این موضوع ربطی به جایگاه‌ها ندارد و نمی‌توان روی آن نظارت کرد زیرا ممکن است خرید و فروش بیرون از جایگاه صورت گیرد.

طبق گفته وی بعد از اینکه استفاده از کارت سوخت الزامی شد همه کارت‌ها عوض خواهد شد و این کارت‌های قدیمی قابل استفاده نخواهد بود. افرادی که این کار را انجام می‌دهند گمان می‌کنند با خرید کارت در آینده سهمیه‌ای خواهند داشت اما اطلاع ندارند که این کارت‌ها استفاده نخواهند شد.

 حاج‌محمدرضا درحالی از تعویض کارت‌های سوخت قدیمی خبر می‌دهد که چندی پیش شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی در اطلاعیه‌ای این موضع را رد کرده بود.

نظر مخالفان و موافقان

بیژن نامدار زنگنه -وزیر نفت- با تأکید بر اینکه در بحث کارت سوخت، مسئله سهمیه‌بندی و تغییر قیمت مطرح نیست، می‌گوید: الزامی شدن کارت سوخت با هدف کاهش قاچاق سوخت مورد توجه قرار گرفته است.

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که وزیر، 2سال پیش نظر مثبتی در مورد حذف کارت سوخت داشت و نظرش بر این بود که فاصله قیمتی بنزین در داخل کشور با کشورهای همسایه خیلی زیاد نیست، لذا مشکلی را به لحاظ قاچاق ایجاد نمی‌کند؛ در نتیجه ادامه این طرح جز به زحمت انداختن مردم فایده دیگری ندارد.


احمد توکلی -کارشناس اقتصادی- بر این باور است که سوخت یک امر سرنوشت‌ساز در اقتصاد است و اگر بتوانیم مصرف آن را در بنزین کم و در گازوئیل به شکل صحیحی مدیریت کنیم به کاهش آلایندگی و ترافیک کمک کرده‌ایم. به گفته توکلی سوخت بهترین اطلاعات را در اختیار نیروی انتظامی و دستگاه‌های امنیتی قرار می‌دهد و با وجود کارت سوخت، پرمصرف‌ها به‌سادگی شناخته می‌شوند. همچنین می‌توان به بسیاری از اطلاعات از جمله سن خودرو و مالک آن دسترسی پیدا کرد.


قاسم خورشیدی -مدیرکل دفتر مبارزه با قاچاق سوخت ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز- نیز با تأکید بر ضرورت استفاده از سامانه هوشمند کارت سوخت می‌گوید: اگر تأکید دولت بر بقای سامانه هوشمند سوخت باشد باید تعداد کارت‌های سوخت در اختیار جایگاه‌داران محدود شود و کاهش یابد که اگر عده‌ای بنا به هر دلیل کارت سوخت خودروی خود را ندارند، سوخت خود را از جایگاه‌ها و پمپ‌های خاصی دریافت کنند که این کار در راستای پاداش به مصرف‌کنندگانی است که رفتار شفافی دارند.
 با وجود نظر موافق برخی دستگاه‌ها و نهادها برای بازگشت مجدد کارت‌های سوخت اما ناصر رئیسی‌فرد  -رئیس جایگاهداران سوخت کشور- با نظر وزیر نفت موافق است و می‌گوید: پیشنهاد مشخص ما این است که از این تجهیزات گران‌قیمتی که آقایان استناد می‌کنند سامانه هوشمند دارد، استفاده بهینه و در توسعه تجارت الکترونیک و پول الکترونیک استفاده شود. همه دیتاها موجود است بنابراین اگر پوزهای روی تلمبه‌ها تعویض و تبدیل به قابلیتی شود که در شبکه شتاب کشور قابل خواندن باشد همه این چالش‌ها کم می‌شود.

دونرخی‌کردن بنزین


احمد صفری -عضو کمیسیون انرژی مجلس- نیز می‌گوید: با برگشتن کارت سوخت، بنزین باید 2نرخ داشته باشد که منطقی است نرخ بنزین سهمیه‌بندی همان هزار تومان باقی بماند و نرخ بنزین آزاد نیز ۱۵۰۰ تومان باشد. گرچه اکنون شرایط مناسبی برای افزایش قیمت بنزین نیست. گران شدن بنزین با تأثیر بر ناوگان حمل‌ونقل عمومی باعث افزایش هزینه‌ها و گران‌شدن تمام کالاها خواهد شد که در شرایط فعلی کشور مردم دیگر تحمل پذیرش گرانی بیشتر را ندارند. برای جلوگیری از قاچاق سوخت باید کارت‌های سوخت دوباره به چرخه برگردد و هر فرد سهمیه مشخصی در‌ ماه داشته باشد. برخی سهمیه ۶۰ لیتر در‌ماه را برای کارت‌های سوخت پیشنهاد می‌دهند که این میزان بسیار کم است و سهمیه‌ای که برای هر کارت سوخت درنظر گرفته می‌شود باید ۹۰ لیتر باشد.

یکی از معایب سیستم کارت سوخت در گذشته این بود که سهمیه به‌خودرو تعلق می‌گرفت نه فرد؛ در نتیجه، یک فرد با خودروی بیشتر، سهمیه بیشتری داشت و امکان قیمت‌گذاری متفاوت، متناسب با سطح مصرف افراد، فراهم نبود. سیستم کارت سوخت، آفلاین بود و امکان تقلب را ایجاد می‌کرد اما در شرایط کنونی تقریبا همه جایگاه‌های عرضه بنزین به دستگاه‌های پوز مجهز شده‌اند. این سیستم آنلاین بوده و به شبکه بانکی کشور متصل است و به جای پرداخت نقدی هزینه سوخت، امکان استفاده از کارت بانکی را برای پرداخت فراهم کرده است.