زندگی با خاک

سیده زهرا عباسی/ خبرنگار :

قهوه‌ای دشداشه‌اش خاک گرفته. مثل چهره‌اش. مثل شهرش. «حسون» قدیم‌ترها را خوب به خاطر دارد. آن وقت‌ها که پدر و پدربزرگ و عموهایش نخلستان بزرگی داشتند؛ نخلستانی که با کارون سیراب می‌شد. بعد از روزهای خرماپزان، گرما که می‌گذشت، آفتاب سوزان اهواز که پا پس می‌کشید، بوی پاییز و زمستان که می‌آمد، کار و بارشان که تمام می‌شد و خرماها را که می‌فروختند، تفریح و شادی‌شان هم شروع می‌شد. حالا اما زندگی طور دیگری سر می‌شود یا نمی‌شود و خیال می‌کنند سر می‌شود. آب کارون را که بردند، آب به نخلستانشان نرسید، هوا گرم بود، خاک هم شد. حالا همه شهر را گرد و غبار گرفته. کارون آب دارد، اما فقط در عکس‌های قدیمی و خورشید هم زیر گرد و غبار آن قدر دور ظاهر می‌شود که گویی نیست. حالا فصل ندارند. بهار و تابستان گرما و خاک اسیرشان می‌کند و پاییز و زمستان خاک، خاک و باز هم خاک. از زمین و زمان برایشان می‌بارد. زندگی‌شان را خاک برداشته. از خانه هم اگر بیرون نروند، یا از شیرهای خانه گل می‌آید یا همان هم قطع می‌شود. قطع برق هم چاشنی همیشگی روزهای خاکی است.

200 هزار نفر رفتند

اینجا اهواز است، شاید هم شوش، دزفول، آبادان، خرمشهر، هویزه، سوسنگرد، ماهشهر، کارون، باوی، حمیدیه، شادگان، دشت آزادگان، حمیدیه، بندر امام خمینی (ره)، اندیمشک، گتوند، شوشتر، هندیجان، رامشیر و لالی. هر کدام باشد، فرقی نمی‌کند. فقط یک پرده خاک روی هر شهر کشیده شده.

«حسون» برخلاف فرزندانش، از اهواز نرفته. هنوز هم نزدیک کارون زندگی می‌کند. وقت‌هایی که سر مزار همسرش می‌رود، هوس می‌کند کارون را از نزدیک ببیند، اما می‌گوید وقتی به دیدنش می‌رود، بیشتر دلش می‌گیرد. کارون با طرح‌های انتقال آب و ساخت و ساز هر روز کوچک و کوچک‌تر می‌شود و هوا هر روز تنگ و تاریک تر. می‌گوید: خوش به حال آنها که رفتند. 15 سال است ریزگرد آمده. گرما هم که از قبل بود. شهر نفتی امکاناتی هم ندارد. مردم می‌گویند: خانه و زندگی‌مان در جنگ خراب شد. کارون خشک شد و نخل‌هایمان سوختند. چیزی برای ماندن نداریم. آنهایی که پول دارند، می‌روند، آنهایی که ندارند، می‌مانند با خاک.

بچه‌های «حسون» خیلی قبل‌ترها عقل‌رس که شدند، رفتند، اما آمارها می‌گوید فقط در 5 سال گذشته 200 هزار نفر دیگر هم از خوزستان کوچ کردند.

همه جا خاک است

آنهایی که مانده‌اند، زندگی‌شان سامان ندارد. هر روز خاک همه چیز را برمی‌دارد. تعطیلی هم که شده بلای جان زندگی‌شان. نه بچه‌هایشان درس درست و حسابی می‌خوانند، نه کار و بارشان در اداره‌های تعطیل و نیمه‌تعطیل پیش می‌رود. دیگر تعطیلی را هم حساب نمی‌کنند. مثل «ورده» که انگار نه انگار مدیریت بحران همه جا را تعطیل کرده. سینی ساده و فقیرانه‌اش را روبه‌رویش گذاشته برای فروش. شاید عابری سبزی یا پیازی را از میان سینی انتخاب کند. رنگ سیاه عبایش را خاک گرفته. مثل چهره‌اش که زیر شیله خاک گرفته پوشانده شده. نامش ورده است، یعنی گل سرخ. پشت چین و چروک صورتش لبخند تلخی می‌زند. می‌گوید: اینجا که همیشه خاک است، تعطیل و غیرتعطیلش چه فرقی می‌کند؟ تا کی باید منتظر روزی باشیم که خاک نباشد و بتوانیم کار کنیم؟ ما هم باید نان بخوریم.

داستان او هم مثل «حسون» است. از گندمزارهای شوهرش شوره‌زاری به جامانده تا کشت و صنعت نیشکر آباد شود. بچه‌هایش راه شهر و دستفروشی را پیش گرفتند. مژه‌های خاک‌گرفته‌اش را دست می‌کشد. می‌گویم: خاله عینک بزن تا خاک به چشمت نرود. می‌خندد: مگر اینجا چیزی جز خاک برای دیدن مانده؟ همه چیز را بردند. برای ما چیزی نگذاشتند، جز حسرت و بیکاری و خاک.

شاید 30 سال دیگر

مردم، قدیم را به خاطر دارند که گمبوعه جنگل‌کاری شد تا خاک تابستانی اذیتشان نکند. امروز که ریزگردها مهمان همیشگی و همه فصول شده‌اند، اما از درختکاری خبری نیست. این همان چیزی است که عضو مجمع نمایندگان خوزستان آن را تایید می‌کند و می‌گوید: تالاب‌ها خشک شده و در زمین‌های با منشا‌ ریزگرد، هیچ گیاهی کاشته نمی‌شود. ریزگردها موجب ایجاد بیماری‌های بسیاری شده است و مردم هم در مناطق مرزی اقدام به تخلیه منازل خود کرده‌اند. سهراب گیلانی تصریح می‌کند: اقدامات دولت تا زمان حصول نتیجه 30 سال زمان می‌برد و باید برای رفع مشکل ریزگردها فکر اساسی دیگری کرد.

او البته تاکید می‌کند اگر دولت اعتباری را برای رفع ریزگردها در لایحه بودجه در نظر نگرفته باشد، نمایندگان موضوع را با جدیت پیگیری خواهند کرد. اما مردم هنوز هم امید ندارند خاک از اینجا رفتنی باشد.

مهمانی ریزگرد

روز گذشته میزان ریزگردها در هوای سوسنگرد ۶۶، شوش ۳۰، اهواز ۹، اندیمشک ۱۲، خرمشهر ۲۰، شادگان ۱۸، دزفول ۱۳ و ماهشهر ۴ برابر حد استاندارد اعلام شد. هرچند تعطیلی مدارس 17 شهرستان بعدازظهر جمعه اعلام شد، اما اداره‌های اغلب شهرهای خوزستان از ساعت 10 و بانک‌ها از ساعت 11 روز شنبه تعطیل شدند و این مساله موجب بروز مشکلاتی برای مردم شد. در این روز فقط در اهواز 137 نفر راهی بیمارستان شدند. مردم لرستان، قم، کردستان، کرمانشاه و ایلام هم البته از مهمانی ریزگردها بی‌نصیب نماندند؛ ریزگردهایی که پیش‌بینی می‌شود امروز و فردا آسمان نیمه غربی کشور را رها کنند.