این ساختمان دوست‌داشتنی

فهیمه پناه‌آذر/روزنامه‌نگار

ساختمان استوانه‌ای در مرکز پایتخت، مجموعه تئاتری که هنوز هم با وجود فراوانی، تماشاخانه‌ها قلب تپنده تئاتر ایران به‌حساب می‌آید. هنوز کارگردانان دوست دارند در سالن‌های این مجموعه نمایش‌های خود را اجرا کنند تا پوستر نمایش آنها نیز با گذر ایام در دل راهروهای این مجموعه دوست‌داشتنی بر دیوار آویزان شود.
 اما خیلی‌ها هستند که بی‌آنکه حواسشان به این ساختمان باشد، ‌هر روز در ازدحام شلوغی و بازار داغ دستفروشان از کنارش رد می‌شوند و خودمان نیز گاهی برای تماشای اجرای نمایش‌ها پا به سالن‌هایش می‌گذاریم، بی‌آنکه یادمان باشد که هنرمندان بزرگی در این سالن‌ها بهترین نمایشنامه‌ها را اجرا کرده‌اند. حالا تئاتر شهر 46ساله شده است و هنوز هم یار و میزبان مهربان تئاتری‌ها و علاقه‌مندان به تئاتر است. تئاتر شهر با اجرای نمایش باغ آلبالو به کارگردانی آربی آوانسیان، با بازی سوسن تسلیمی، داریوش فرهنگ، فهیمه راستکار و پرویز پورحسینی افتتاح شد. تالار چهارسو نیز در سال1354 و به همت آربی آوانسیان و با ظرفیت 120تماشاگر ساخته شد.
تماشاخانه قشقایی مکانی برای تمرین گروه‌های نمایشی بوده است و از سال1359 به‌طور کامل به‌عنوان محل اجرا مورد استفاده قرار گرفت.

مشکلات این روزهای تئاترشهر 
این بنا با اینکه در فهرست ثبت آثار ملی است، اما در این سال‌ها مصون از آسیب‌ها نبوده و علاوه بر مشکلات پیرامونش، خود ساختمان هم در این سال‌ها توسط رهگذران صدمه دیده و حتی دزدان به کاشی‌ها و دستگیره‌های درها و حتی مجسمه‌های اطرافش رحم نکردند. تئاتر شهر با وجود اینکه اسمش در ثبت آثار ملی نیست، باید کاری برایش انجام داد. سعید اسدی، مدیر تئاتر شهر از سال‌های دور این مجموعه می‌گوید و اینکه در این عمارت قدیمی هر روز تردد وجود دارد و ساختمانی است که در این سال‌ها بار زیادی به دوش کشیده است و می‌تواند خسته شود و آسیب ببیند. وی ادامه می‌دهد: «مجموعه تئاتر شهر همچنان فعال و زنده است اما نیاز شدیدی به رسیدگی دارد. در این سال‌ها سعی شده به آن توجه شود اما این توجه‌ها کم است. ابتدا تئاترشهر سالنی برای اجرا داشت و بعدها به سالن‌های آن اضافه شد.» اسدی در ادامه به بازسازی‌ها اشاره می‌کند و اینکه سیستم سخت‌افزاری تئاتر شهر در حال تعمیر بوده و با وجود تولد تماشاخانه‌های خصوصی و غیرخصوصی اما همچنان این مجموعه مشتری خود را دارد. تمام هنرمندان جوان و پیشکسوت غایت آمال‌شان اجرا در سالن‌های این مجموعه است.» این مدیر به اطراف تئاترشهر و مشکلات موجود هم اشاره می‌کند و اینکه این مشکل فراتر از تئاترشهر و حتی چهارراه‌ ولیعصر است و به یک معضل اجتماعی تبدیل شده و باید تدبیری از سوی سیاستگذاران کلان صورت گیرد.

تئاترشهر باید مولد تئاتر باشد
اسدی با بیان این مطلب که تئاتر شهر برندی است که باید مسائل و مشکلات بنیادین‌اش حل شود، یادآور می‌شود: «تا زمانی که اداره مجموعه به شکل سالن‌داری باشد، ‌تئاتر شهر هویتی ندارد. تئاتر شهر باید به جایی برسد که خود مولد باشد و منتظر درخواست برای اجرا نباشد و اگر زمانی تئاتر شهر به‌صورت مستقل عمل کند و مولد تئاتر باشد، می‌تواند توسعه لازم را داشته باشد.»









انگیزه‌های فردی در برابر انگیزه‌های اجتماعی
مجید جعفریمدیر دهه60 و 70 مجموعه تئاترشهر



مقایسه آن روزها با این روزها بعد از 40سال یک مقایسه مع‌الفارق است؛ بنابراین قصد مقایسه ندارم، زیرا انقلاب در دوران تاریخی خاص و با حضور مردان و زنان خاص و با انگیزه‌ بزرگ و مشترک صورت گرفت. از یک آمار بیش از 98درصدی صحبت می‌کنیم که همه با یک انگیزه بزرگ به میدان آمدند و آرمان بزرگ و مشترک داشتند. در آن روزگار بهترین‌ها در مناسب‌ترین موقعیت‌ها قرار می‌گرفتند و آن روزها آدم‌ها داعیه فرهنگ داشتند. آن روزگار گمان ما بر این پایه استوار بود که انقلاب می‌تواند روی بال‌های هنر پرواز کند و بر پایه این نوع نگاه از کوچه پس‌کوچه‌های شهر تا جهاد دانشگاهی و وزارت فرهنگ و هنر، همچنین مجلس و دولت و حتی جبهه‌های جنگ بوی عطر فرهنگ و هنر را می‌توانستیم استشمام کنیم. بوی فرهنگ مقاومت دلیرانه ملت ایران در همه جا پراکنده بود... اما امروز شما واقعا می‌توانید چنین انتظاری داشته باشید؟ نه آن دوران تاریخی وجود دارد و نه آن انگیزه‌ها...
در این دوران با آمدن تکنولوژی‌های جدید آدم‌ها دیگر عوض شده‌اند، ‌انگیزه‌های جمعی جای خود را به انگیزه‌های انفرادی داده‌اند و دنیای آدم‌ها به اندازه مموری‌های داخل موبایلشان کوچک شده است. دیگر انگیزه‌ها هم کوچک شده و کار بزرگ صورت نمی‌گیرد... آن روزها، ‌آدم‌ها کارشان را بلد بودند و کارهای حرفه‌ای و ماندگار صورت می‌گرفت، اما امروز حتی کسی که نمی‌تواند گلیم خودش را از آب بیرون بکشد؛ با خودش فکر می‌کند چطور است که سری به حوزه هنر بزند... راستش قصد ندارم بذر ناامیدی بپاشم بلکه می‌خواهم بگویم اگر دوره تغییر کرده است اما بدانیم که انگیزه‌ها باید همچنان بزرگ باشند و اگر انگیزه کمال‌گرا باشد، اگر حرکت به سوی کمال مطلوب باشد، این دوره هم می‌تواند برگ زرینی در تاریخ ملت ایران باشد.
آن روزها ما با چنگ و دندان زمین را می‌کندیم و آنچه داشتیم حفظ می‌کردیم. امروز دیگر نیازی به این جانفشانی‌ها نیست! ‌ای کاش آرزوهای بزرگ داشته باشیم، با برنامه عمل کنیم و برنامه‌ها را به‌دست مدیران مدبر و کارآمد بسپاریم.


46سال،23مدیر

وقتی وارد اتاق مدیریت تئاتر شهر می‌شوی، این اتاق هیچ تفاوتی با دیگر اتاق‌های مدیران فرهنگی ندارد. اما یک نکته، توجه هر مراجعه‌کننده‌ای را جلب می‌کند؛ عکس مدیران این مجموعه از ابتدا تا به امروز که از میان ردیف‌ عکس‌ها، تنها عکس یک مدیر خانم دیده می‌شود و آن هم پریسا مقتدی است. با این حال گفته می‌شود، شهرزاد مهدوی چند صباحی مدیریت این مجموعه را برعهده داشته است. بعد علی رفیعی مدیریت تئاتر شهر را برعهده می‌گیرد اما بعد از یک سال از این سمت کناره گرفته و بعد از رفیعی و پیروزی انقلاب، تئاتر شهر برای مدتی در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد و هیچ‌گونه فعالیتی نیز نداشته، تا اینکه در سال1359 از طرف شورای انقلاب قانونی تصویب شد، مبنی بر اینکه تئاتر شهر در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گیرد. پس از این تغییرات، تئاتر شهر روسای مختلفی را به‌خود دید که به‌ترتیب می‌توان به فخر‌الدین انوار، مهدی حجت، محمدرضا آل‌محمد، قدیمی و دانش اشاره کرد که هر یک برای زمان‌های کوتاه چند ماهه ریاست یا سرپرستی تئاترشهر را به‌عهده گرفتند و تغییر کردند. سال1365 مجید جعفری مدیریت مجموعه را برعهده گرفت و تا سال1376 مدیریت تئاتر شهر را برعهده داشت و در میان مدیران مجموعه، طولانی‌ترین مدیریت را مجید جعفری برعهده داشت. صادق هاتفی و میر محمود موسوی از دیگر مدیران تئاتر شهر در این سال‌ها بودند. پس از مجید جعفری، حسین پاکدل که تا آن زمان مجری شبکه یک سیما بود به‌عنوان مدیر انتخاب شد که این مدیریت تا سال1382 ادامه داشت. مجید شریف‌خدایی با حفظ سمت ریاست مرکز هنرهای نمایشی بعد از حسین پاکدل سکان اداره را برعهده گرفت.
با رفتن مجید شریف‌خدایی، حسین پارسایی به‌صورت شورایی اداره تئاتر شهر را ادامه داد که این شورا متشکل از ایرج راد، آتیلا پسیانی و فرهاد مهندس‌پور بود. بعد از پارسایی نیز شهریار رشیدعلی‌پور برای مدت کوتاهی و سپس حسین راضی و جواد افشین‌نژاد سرپرستی مجموعه را عهده‌دار شدند. تئاتر شهری که بازسازی آن از زمان مدیریت پارسایی آغاز شده بود و در نهایت این بار مهرداد رایانی مدیر تئاتر شهر شد. مدیریتی که در آن  بازسازی‌ها آغاز شده و تعمیرات سالن‌ها انجام شد.
پس از پایان این تعمیرات و فعالیت دوباره تئاتر شهر، برای مدت زمان کمتر از یکسال، محمد حیدری مدیریت این مکان را به‌عهده گرفت اما پس از او سیدصادق موسوی که تا پیش از آن به‌عنوان مدیر تالار هنر فعالیت داشت، مدیر این مجموعه شد که در این دوران بیشترین نقدها نیز وجود داشت. تیر‌ماه1392، اتابک نادری و بعد از یک سال پریسا مقتدی به‌عنوان مدیران در مجموعه حاضر شدند. با رفتن پریسا مقتدی، پیمان شریعتی از سال1395 مدیریت تئاتر شهر را برعهده گرفت و سپس سعید اسدی مدیر مجموعه شد که همچنان مدیریت وی ادامه دارد.