انتخابات
دولت لایحه جامعه انتخابات را دیروز تصویب کرد و هفته آینده به مجلس می‌دهد
چهره‌جدید‌انتخابات
معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با همشهری: در لایحه جامع انتخابات به جای رجل سیاسی از لفظ شخصیت سیاسی استفاده شده تا جلوی سوءتفسیرها گرفته شود
3سال پس از انتخابات مجلس دهم و خبرگان پنجم، دولت لایحه جامع انتخابات را آماده ارسال به مجلس کرده است. وزارت کشور دستور تدوین این لایحه را فروردین‌ماه سال95پس از انتخابات هفتم اسفند94صادر کرد. این لایحه روز گذشته با تأخیر طولانی به تصویب هیأت وزیران رسید و به گفته حسن روحانی، رئیس‌جمهور هفته آینده تقدیم مجلس خواهد شد. 4انتخابات ریاست‌جمهوری، خبرگان، مجلس و شوراهای اسلامی شهر و روستا در این لایحه بازنگری شده‌اند. انتقادات وارد شده نسبت به تعدد ثبت‌نام‌های انتخابات مجلس و خبرگان رهبری در اسفندماه سال94علت اصلی در تدوین چنین لایحه‌ای بودند؛ هرچند ابلاغ سیاست‌های کلی انتخابات در مهرماه سال95و مباحث مربوط به تعیین شاخص‌های رجل سیاسی در انتخابات ریاست‌جمهوری، رفت و برگشت لایحه را نیز میان دولت و وزارت رقم زدند. تعیین محدوده نظارت‌های شورای نگهبان بر انتخابات ازجمله در موضوع رد صلاحیت مینو خالقی، منتخب مردم اصفهان در اسفندماه سال94نیز ضرورت بازنگری در این نظارت‌ها را دوچندان کرده بود. دولت معتقد است در تدوین لایحه این نقاط مبهم را برطرف کرده و نظر سایر نهادهای حاکمیتی در تدوین این لایحه لحاظ شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حسن روحانی، رئیس‌جمهور روز گذشته با اشاره به اینکه مردم همواره نسبت به انتخابات امیدوار هستند و اگر از نهاد یا فردی گلایه‌مند هستند، امید دارند که چند سال دیگر فردی بهتر را برمی‌گزینند، گفت: در لایحه‌ای که دولت تقدیم مجلس خواهد کرد، نکات بسیار مهمی در راستای انتخابات و چگونگی برگزاری آن لحاظ شده است. حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور درباره تعیین محدوده نظارت شورای نگهبان و جلوگیری از مواردی همچون ردصلاحیت‌های پس از برگزاری انتخابات به همشهری گفت: «درباره نظارت‌های پس از برگزاری انتخابات، ردصلاحیت‌ها و هر آنچه تاکنون محل مناقشه بوده، مشکل درست کرده و نقار و شکاف ایجاد کرده، نقص‌هایی که در قوانین مختلف انتخاباتی وجود داشته، سعی کردیم در این لایحه همه این موارد را پوشش دهیم و اصلاح کنیم.» امیری درباره تعریف رجل سیاسی در انتخابات ریاست‌جمهوری که سیاست‌های کلی انتخابات وظیفه تعریف آن را برعهده شورای نگهبان گذاشته بود گفت: «بحث رجل سیاسی همواره مورد مناقشه بوده است؛ اینکه آیا منظور از رجل در قانون زن است یا مرد؛ تکلیف خانم‌ها چه می‌شود؟ رجل به چه شکلی باید تعریف شود؟ آنچه در این لایحه ذکر کرده‌ایم این است که برای نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری شرایط اختصاصی تعریف کردیم. این شرایط تا حدود عینی هستند؛ برای اینکه از بروز تفسیرهای متفاوت جلوگیری کنند. دوم از لفظ شخصیت استفاده شده است، بنابراین تاحدود قابل توجهی شفاف‌سازی شده و معیارهای عینی تعیین شده که محل مناقشه قرار نگیرد.» به گفته او «مرز بین اجرا و نظارت کاملا تعیین شده و برای حفظ حقوق نامزدها احکامی در این لایحه آورده شده است و وظیفه مراجع و اظهارنظر نسبت به نامزدهای انتخابات کاملا مشخص و حدود اظهارنظر آنان نیز تعیین شده است.»
تفکیک چشم و دست؟
بحث نظارت‌های شورای نگهبان قبل از انتخابات مجلس دهم نیز مباحثاتی را میان حسن روحانی، رئیس‌جمهور و شورای نگهبان رقم زده بود. روحانی در سخنانی در سال94با بیان اینکه «شورای نگهبان نباید در اجرای انتخابات دخالت کند»، گفته بود: «شورای نگهبان حکم چشم و دولت حکم دست را در برگزاری انتخابات دارد و چشم نمی‌تواند کار دست را بر عهده بگیرد.» عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان نیز در پاسخ گفته بود: «وظایف نهادهای مجری و نهادهای نظارت بر انتخابات در قوانین انتخابات به‌صورت شفاف و روشن آمده است.»
گزارش دولت از لایحه تدوین شده حکایت از جنبه‌های متعدد آن دارد؛ «این لایحه بر مبنای سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و بررسی تجربیات پیشین در ایران و سایر کشورها و استفاده از فناوری‌های جدید در اجرای انتخابات تهیه و تدوین شده است که ازجمله آنها می‌توان به اخذ و شمارش الکترونیکی آرا، امکان ثبت‌نام قبل از انتخابات از رأی‌دهندگان، شفاف‌سازی منابع هزینه‌های تبلیغاتی نامزدها، امکان رأی دادن به فهرست‌های انتخاباتی به‌صورت یکجا و تعیین شرایط قابل راستی آزمایی برای امکان ثبت‌نام داوطلبان اشاره کرد.»
اصلاح نظام انتخاباتی از دیگر موارد پیش‌بینی شده در این لایحه است؛ ازجمله این اصلاحات، نقش احزاب در انتخابات، حضور بیشتر بانوان در مجلس شورای اسلامی، پیش‌بینی احکام دقیق‌تر درخصوص عدم‌دخالت نیروهای غیرمرتبط با انتخابات، شیوه‌های اعمال نظارت از سوی مراجع نظارتی، تبیین حدود وظایف مراجع مورد استعلام، تعریف عملیاتی از رجل سیاسی و مذهبی، ملاک قرار گرفتن خوداظهاری برای تشخیص تدین و وفاداری به نظام و قانون اساسی و برجسته کردن نقش تشکل‌های مردم نهاد قابل ذکر هستند. آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان و خطیب وقت نمازجمعه تهران دی‌ماه سال94در یک سخنرانی گفته بود: «برخی از این کاندیداهای خبرگان رهبری اگر یک عبارت عربی به دست‌شان بدهید نمی‌توانند آن را درست بخوانند، حتی نمی‌توانند قرآن را هم به درستی بخوانند، اگر یک کتاب عربی به‌دست این افراد بدهید نمی‌توانند آن را بخوانند؛ بنابراین چرا در انتخابات ثبت‌نام و برای ما زحمت درست می‌کنند؟» رفع برخی از ایرادهای اجرایی مانند زمان تمدید اخذ رأی، نقاط مناقشه‌برانگیز و اختلافی و تفکیک دقیق‌تر صلاحیت هریک از دستگاه‌های اجرایی و نظارتی نیز ازجمله موارد پیش‌بینی شده در لایحه جامع انتخابات است.
مهم‌ترین محورهای لایحه جامع انتخابات
در این لایحه اجرا و نظارت به خوبی تفکیک شده است. یکی از مشکلات این است که گاهی اجرا بخواهد در کار نظارت دخالت کند یا نظارت قصد دخالت در کار اجرا را داشته باشد که در این لایحه به خوبی پیش‌بینی شده است.
در این لایحه نقش احزاب پررنگ شده و اگر همینطور که هست به تصویب برسد، آنها می‌توانند در انتخابات حضوری چشمگیر داشته باشند.
در این لایحه به خوبی مشخص شده که زمان نظارت از چه مرحله‌ای آغاز شده و چه زمانی به پایان می‌رسد.
راجع به احراز صلاحیت‌ها نکات روشنی در این لایحه آمده است که می‌تواند به نگرانی‌هایی که در این زمینه وجود دارد، پایان دهد.
در این لایحه نهادهایی که باید اطلاعات لازم را به بخش نظارت ارائه کنند به خوبی مشخص شده که چه اطلاعاتی و به چه صورت باید باشد.
شفافیت مسائل مالی در تبلیغات و نحوه تبلیغات هم برای حفظ حقوق افراد مشخص شده تا مردم اعتمادشان نسبت به انتخابات بیشتر شود.