فیلترینگ به جای تعامل با جهان
کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری می‌گویند، فیلترینگ رقبای خارجی امکان تولید محصول باکیفیت جهانی را از ما می‌گیرد و نمی‌‌گذارد جهان صدای ایران را بشنود
اشکان خسروپور/ خبرنگار
فیلترینگ و بومی‌سازی دو موضوع مهمی هستند که از مدتی پیش، دوباره در فضای مجازی درباره‌شان حرف زده می‌شود. بعد از ارتقای قابل‌توجه رتبه یکی از سایت‌های نمایش ویدئو در ایران که کپی سایت یوتیوب است، بحث بر سر این موضوع بالا گرفته که بومی‌سازی و فیلترینگ چقدر در رونق فناوری و ایده‌های فناورانه در داخل کشور مؤثر هستند. گروهی معتقدند تمام سامانه‌ها را می‌توان بومی‌سازی کرد و بی‌دردسر یا بدون نیاز به خارج از نمونه داخلی بهره برد. از سوی دیگر اما گروهی هستند که بومی‌سازی را مهم می‌دانند اما همراه شدن آن با فیلترینگ را به ضرر کشور و فضای نوآورانه آن می‌دانند. این گروه می‌گویند جلوگیری از فعالیت بقیه سامانه‌ها در ایران، فرصت نوآوری بیشتر را از ایده‌پردازان می‌گیرد و باعث می‌شود محصول نهایی به اندازه قابلیت‌های واقعی‌اش برای مصرف‌کننده ارزش‌افزوده ایجاد نکند. بحث درباره پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی اما از این هم پیچیده‌تر است.
بومی‌سازی خوب است؛ فیلترینگ نه
ارائه سرویس‌های بومی در بسیاری از نقاط دنیا رواج دارد و اتفاقا موفق هم هست چون براساس نیاز مخاطب و با زبان او برنامه را تولید و عرضه می‌کند. اما این موفقیت زمانی چشمگیر و قابل‌توجه است که رقیب خارجی نیز در بازار وجود داشته باشد. حورا وکیلی، فعال استارتاپی دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «کسب‌وکار بومی شرایط مخاطبش را از نظر فرهنگی، زبانی و نیازها بهتر درک می‌کند و سرویس قابل‌قبولی ارائه می‌کند. در دنیا، در کنار شرکت‌های بزرگ بین‌المللی، شرکت‌های محلی و کوچکی کار می‌کنند که موفق هم هستند. موضوع این است که بومی‌سازی نباید جلوی رقابت را بگیرد که متأسفانه در کشور ما، با فیلترینگ این اتفاق افتاده است.» او می‌گوید: «به‌خصوص در کشور ما به‌دلیل دشواری در پرداخت و دریافت پول یا دسترسی به بعضی امکانات، بومی‌سازی گزینه خوبی است اما نباید رشد بومی‌ها به این قیمت صورت بگیرد که بقیه از گردونه رقابت خارج شوند.»
فراموش کردن محصول با کلاس جهانی
متأسفانه برداشت نادرستی از بومی‌سازی در کشور ایجاد شده و این برداشت باعث شده است استارتاپ‌ها نتوانند در سطح جهانی پیشرفت کنند. این بخشی از حرف‌های پویا پیرحسینلو، مدیرعامل «ابرآروان» است که دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «مشکل اینجاست که در بسیاری موارد از واژه بومی‌سازی سوءاستفاده کرده‌ایم. آیا واقعا منظور ما از بومی‌سازی ساخت یک محصول باکیفیت داخلی که مزایای رقابتی زبانی - فرهنگی - منطقه‌ای داشته باشد، است؟ یا فقط می‌خواهیم درها را ببندیم و برای یک یا چند شرکت خاص رانت ایجاد کرده و مردم را هم مجبور کنیم به گزینه‌های بی‌کیفیت اکتفا کنند! این روش قطعا باعث نمی‌شود که محصولی با کلاس و ویژگی‌های جهانی تولید شود.» به گفته او، در عین‌حال، تولید یک محصول که به نیازهای مخاطب پاسخ بدهد و مزایای رقابتی مثل زبان فارسی، پشتیبانی سریع داخلی، پشتیبانی از واحد پولی ریال و... داشته باشد، خوب است اما این موضوع با بومی‌سازی با مفهوم رایجی که عمدتا بین برخی مسئولان مطرح می‌شود، متفاوت است. سرویس خوب با انحصار به‌وجود نمی‌آید. او می‌گوید: «بهتر است ما تعداد انگشت‌شماری محصول درجه‌یک جهانی داشته باشیم تا اینکه به تعداد زیادی پروژه ناموفق ملی داشته باشیم و بیهوده تلاش کنیم کپی بی‌کیفیت تمام سرویس‌های فناوری اطلاعات را ایجاد کنیم. تجربه نشان داده در نهایت این محصولات کلاس جهانی هستند که به معنی واقعی ارزش‌آفرینی می‌کنند و در زمینه کاری خودشان باعث تحولات مهمی می‌شوند.»
بومی‌سازی و نشنیدن صدای ایران
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی اخیرا گفته‌است: «ظرف یکی دو سال آینده مشابه همه سکوهایی که هم‌اکنون در حوزه پیام‌رسانی فعال هستند، در داخل کشور راه‌اندازی می‌شوند. تا این زمان، مشابه داخلی پیام‌رسان‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام و توییتر و انواع پیام‌رسان‌های خارجی را در داخل کشور خواهیم داشت.» با وجود اینکه بومی‌سازی از سوی بسیاری از کارشناسان یک ضرورت برای کشور قلمداد می‌شود اما موضوع درباره پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی متفاوت است. کارشناسان می‌گویند: از آنجایی که شبکه‌های اجتماعی برای ارتباط کاربران سراسر جهان با یکدیگر طراحی و ساخته شده‌اند، بومی‌سازی شبکه‌های اجتماعی مانع از ارتباط ما با بخش‌های دیگر جهان می‌شود. براین اساس، صدای ایران آنطور که انتظار می‌رود به گوش جهان نخواهد رسید. حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات به همشهری می‌گوید: «همانطور که مقام معظم رهبری پیش‌تر فرموده‌اند، فضای مجازی دارای آسیب‌ها و فرصت‌هایی است. باید آسیب‌ها را در این فضا به حداقل رساند و فرصت‌ها را به بهترین شکل استفاده کرد. ما می‌گوییم باید از فرصت‌ها حداکثر استفاده را بکنیم و آسیب‌ها را به‌صورت حداکثری طرد کنیم. ما میانه خوبی با انسداد و بستن شبکه‌ها و فضاهای مجازی نداریم چون جنس فضا به‌گونه‌ای است که بستن در آن جواب نمی‌دهد.» او در عین‌حال، با اشاره به اینکه فضای مجازی می‌تواند محلی برای رساندن صدای ایران به جهان یا طبق فرموده مقام معظم رهبری، «تودهنی به دشمن» باشد، به همشهری گفته بود: « اینکه دفتر مقام معظم رهبری برای اطلاع‌رسانی داخلی و خارجی از بستر شبکه توییتر استفاده کرده، نشان می‌دهد این فضا کاملا تأثیرگذار است.»
در همینه زمینه :
یادداشت
میراث جهانی