پوست‌اندازی زوج و فرد پایتخت

سیدمحمد فخار/خبر‌نگار

سرانجام به یک نظر رسیدند. این وحدت آرا مقدمه تغییرات جدی در شرایط هوایی و ترافیکی تهران در سال آینده خواهد شد. اجماع شورای ترافیک تهران بر ناکارآمدی طرح زوج و فرد در شرایطی حاصل شده که 7سال از انتشار گزارش مدیریتی شکست طرح زوج و فرد می‌گذرد اما هیچ‌گاه مسئولان تهران به این فکر نیفتادند که این طرح غیرکارشناسی را اصلاح کنند. بدین‌ترتیب 13سال است که طرح موقتی زوج و فرد برای کاهش آلودگی هوای تهران اجرایی شده اما هیچ اثری در بهبود هوای شهر نداشته و تنها موتورسیکلت‌های کاربراتوری را چند برابر کرده‌ است. شورای ترافیک شهر تهران روز گذشته با بررسی میزان کارایی شیوه فعلی کنترل محدوده زوج یا فرد، به کمیته کارشناسی این شورا مأموریت داد در هفته آینده نظرات نهایی خود را درباره سناریوهای پیشنهادی جایگزین و ابعاد اجتماعی، ترافیکی و زیست‌محیطی آنها به شورای ترافیک ارائه کنند. در این جلسه، گزارش مطالعات انجام‌شده توسط گروه برنامه‌ریزی حمل‌ونقل دانشگاه تربیت مدرس که با نظارت مرکز مطالعات شهرداری و استادان دانشگاه تهران انجام شده بود، ارائه شد و مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این گزارش، تجارب جهانی در زمینه تردد نوبتی خودروها و پیامدهای آن در کوتاه‌مدت و بلندمدت ارائه شد. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد که اجرای طرح‌های تردد نوبتی در کشورهای مختلف صرفا در کوتاه‌مدت، نتیجه مثبت و در بلندمدت اثر معکوس روی آلودگی هوا داشته است. نتیجه این گزارش مطالعاتی، این بود که شیوه کنونی اجرای طرح زوج یا فرد، کارایی خود را از دست داده و نه‌تنها تأثیری بر حجم ترافیک و آلودگی هوا ندارد، بلکه اثر معکوس هم داشته و نیاز به راهکارهای جایگزین آن وجود دارد.

تجربه موفق اخیر
سال گذشته طرح ترافیک تهران پس از 39سال اصلاح شد. میزان موافقت و رضایت شهروندان از طرح ترافیک جدید که در اسفند ۹۶ کمتر از ۴۰ درصد بود، در دی‌ماه ۹۷ به بیش از ۷۰ درصد رسیده که نشان از موفقیت این نوع طرح‌ها دارد. از این‌رو باید طرح شکست خورده زوج و فرد نیز اصلاح و به طرحی کارشناسی و مؤثر تبدیل شود.

نظر شورای ترافیک
اعضای شورای ترافیک در جلسه اخیر خود بر لزوم تجدیدنظر در طرح زوج و فرد تأکید کردند. سردار مهماندار، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ در این جلسه اشاره کرد که برای هماهنگی‌های بیشتر، در عالی‌ترین سطوح پلیس درخصوص بازنگری در محدوده زوج یا فرد جلساتی برگزار شده است. محسن‌پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران هم تأکید کرد که در شهرهای مختلف جهان یا از الگوی مدیریت تقاضا استفاده می‌کنند و یا محدودیت تردد نوبتی و تلفیق این دو روش به شکلی که در سال‌های اخیر در تهران برقرار بوده، یک ابداع غیرقابل توجیه است که فایده‌ای ندارد و مشکلات زیادی هم ایجاد کرده است. او بر این مبنا خواستار تجدیدنظر در این‌باره شد و تصریح کرد که باید حقوق شهروندان و ملاحظات اجتماعی در این‌باره دقیقا درنظر گرفته شود. پیروز حناچی، شهردار تهران نیز در جمع‌بندی بحث تأکید کرد که باید اطلاع‌رسانی خوبی در این زمینه برای شهروندان انجام شود و ابعاد ناکارآمدی طرح زوج یا فرد برای افکار عمومی تبیین شود. وی بر لزوم مشارکت و همراه‌سازی شهروندان در تصمیم‌های مهم شهری تأکید کرد و گفت: این موضوع به قدری بااهمیت است که تا جلسه بعد و تکمیل گزارش‌های کارشناسی باید درباره جزئیات آن صبر کنیم. در نهایت اعضای شورای ترافیک شهر تهران با تأیید عدم‌کارایی شیوه فعلی کنترل محدوده زوج یا فرد، به کمیته کارشناسی این شورا مأموریت دادند در هفته آینده نظرات نهایی خود را درباره سناریوهای پیشنهادی جایگزین و ابعاد اجتماعی، ترافیکی و زیست‌محیطی آنها به شورای ترافیک ارائه کنند.

13سال با طرح موقت
از 15آذر سال 1384، به‌دلیل آلودگی شدید هوای تهران طرح مقطعی تردد زوج یا فرد خودروها یکباره دائمی اعلام شد.
مرز این محدوده وسعت 74کیلومترمربع را تشکیل می‌داد اما هیچ‌گاه نتوانست آلودگی هوای تهران را کم کند و تنها تردد خودروها را کمتر از یک دهم وسعت شهر به شماره پلاک محدود می‌کرد. تجربه زوج و فرد البته در شهرهای مشهور دنیا نیز هیچ‌گاه به شکل کارشناسی در نیامد تا این شهر در مقیاس جهانی نیز محکوم به شکست باشد. 


   دائمی شدن محدوده طرح زوج و فرد اشتباه است

رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران معتقد است: اگر طرح زوج و فرد به یک طرح دائمی در شهر تهران تبدیل شود، قطعاً جوابگو نیست و شکست خواهد خورد چرا که شهروندان راه و روش لازم را پیدا خواهند کرد و این طرح را دور خواهند زد. البته محمدعلیخانی می‌گوید: اتصال طرح زوج و فرد به محدوده طرح ترافیک ضروری است که توسط کارشناسان بررسی شود و هرچه سریع‌تر باید تکلیف آن مشخص شود. به‌گفته علیخانی، شورا منتظر تعیین تکلیف محدوده زوج و فرد است تا هرچه سریع‌تر نسبت به ثبت‌نام طرح ترافیک سال98اقدام شود. درصورتی که طرح جدید زوج و فرد تصویب شود، قطعاً در سهمیه‌های طرح ترافیک نیز تجدیدنظر خواهد شد.